راهنمای ترویج خواندن کودک ۰ تا ۳ سال

راهنمای ترویج خواندن کودک ۰ تا ۳ سال

هیچ سنی برای کتاب خواندن با کودک زود نیست. از نخستین روزهای تولد، کودک شما آماده‌ی شنیدن، نگاه کردن و برقراری ارتباط از راه کتاب است. با آغوش گرم و صدای شما، کتاب تبدیل به نخستین دوست همیشگی‌اش می‌شود.


📘 چرا خواندن برای نوزادان و نوپایان اهمیت دارد؟

  • تقویت مهارت‌های زبانی و شنیداری.

  • گسترش دایره واژگان از همان ابتدا.

  • تقویت پیوند عاطفی کودک با والدین.

  • ایجاد تمرکز و توجه.

  • پایه‌گذاری عشق به کتاب و مطالعه.


🧷 ویژگی‌های کتاب‌های مناسب ۰ تا ۳ سال

نوع کتاب

توضیح

کتاب‌های پارچه‌ای و پلاستیکی (کتاب حمام)

ایمن، نرم، قابل لمس، قابل شست‌وشو و مناسب نوزادان.

کتاب‌های مقوایی (Board Books)

مقاوم در برابر پارگی، با صفحات ضخیم و تصاویر بزرگ.

کتاب‌های تصویری بدون متن یا با متن بسیار کوتاه

تمرکز بر اشیاء، حیوانات، رنگ‌ها، شکل‌ها و فعالیت‌های روزمره.

کتاب‌های شعر و ترانه کودکانه

متن‌های آهنگین و تکرارشونده برای تحریک حس شنیداری و یادگیری واژه‌ها.

کتاب‌های شمارشی ساده

آموزش غیرمستقیم اعداد از طریق تصاویر جذاب.


👶 چگونه با نوزادان کتاب بخوانیم؟

  • نوزاد را در آغوش بگیرید و کتابی با تصاویر درشت و واضح جلویش باز کنید.

  • با صدای آرام، آهنگین و مهربان بخوانید.

  • از زبان بدن، اشاره و حالت‌های چهره استفاده کنید.

  • واژه‌ها را با تکرار و تأکید بیان کنید.

  • اگر کودک به کتاب واکنش نشان نمی‌دهد، صبور باشید و زمان دیگری را امتحان کنید.


🚼 چگونه با نوپایان (۱ تا ۳ سال) کتاب بخوانیم؟

  • کودک را درگیر کنید: اجازه دهید کتاب را ورق بزند، به تصاویر اشاره کند و واژه‌ها را تکرار کند.

  • از او بپرسید: «این چیه؟»، «کجا رفت؟»، «اسمش چی بود؟»

  • اگر کتابی را دوست دارد و بارها درخواست می‌کند، حتماً همان را تکرار کنید.

  • پس از خواندن، بازی یا نمایشی کوتاه از کتاب انجام دهید.

  • به او کمک کنید کم‌کم خودش بخواند، حتی اگر تنها از روی تصویر باشد.


📌 رهنمودهایی برای والدین

  • هر روز زمانی مشخص را برای خواندن اختصاص دهید (مثلاً پیش از خواب یا بعد از ناهار).

  • کتاب را همه جا با خود داشته باشید: در خانه، پارک، ماشین، حمام.

  • به کودک اجازه دهید کتاب را لمس کند—even if they chew it!

  • برای کودک آواز و شعر بخوانید. آهنگ و تکرار، یادگیری زبان را آسان‌تر می‌کند.

  • با کودک به کتابخانه یا کتاب‌فروشی بروید تا انتخاب و لمس کتاب را تجربه کند.


🌙 لالایی‌ها: آغازی دلنشین برای کتاب‌خوانی

لالایی‌ها یکی از نخستین شکل‌های داستان‌گویی هستند که از دل فرهنگ‌های گوناگون ایران آمده‌اند. شنیدن لالایی نه‌تنها کودک را آرام می‌کند، بلکه گوش او را با آهنگ زبان آشنا می‌سازد. از لالایی‌های محلی مثل:

استفاده کنید یا لالایی‌هایی ساده بسازید که نام کودک و واژه‌های آشنا در آن‌ها باشد.


📚 برای مطالعه بیشتر پیشنهاد می‌شود:

زیردسته‌بندی‌ها
نوزاد از اولین روزهای زندگی به رنگ ها، صداها، بوها و چهره ها بخصوص چهره مادر حساس است. از سه ماهگی به بعد دایره ی دید نوزاد وسیع می شود و می تواند به شکل ها و رنگ های موردعلاقه اش دقت کند، چهره ی افراد خانواده را تشخیص دهد و صداها بخصوص صداهای ریتم دار را تشخیص دهد.
دوشنبه, ۲۶ مرداد
همه ما می دانیم كه بازی مهم ترین و عمده ترین فعالیت كودك است. بازی زندگی كودك است. كودكان با بازی یاد می گیرند. بازی محرك فعالیت های كودكان است. اسباب بازی مكمل همه این دستاوردهاست. بازی بدون بازیچه چیزی كم دارد.
یکشنبه, ۲۵ مرداد
این کتاب پارچه ای، اعداد ۱ تا ۹ را به کودک آموزش می دهد. در هر صفحه شکل هر عدد تکه دوزی شده است. در کنار هر عدد نیز به تعداد شماره آب نبات های رنگی برای آموزش مفهوم اعداد، گذاشته شده است. پدر، مادر و آموزگار می توانند با درآمیختن بازی های کلامی و یا استفاده از زبانی آهنگین آموزش اعداد را برای کودک دلنشین تر کنند. استفاده از تصاویر بزرگ و پارچه ی زبر و قابل لمس برای نمایش اعداد، این عدد آموز را برای کودکان نابینا و یا کم بینا نیز مناسب کرده است.
یکشنبه, ۱۸ مرداد
کتاب مزرعه، کتابی مقوایی است که به معرفی حیوانات و هر آنچه در مزرعه موجود است می‌پردازد. در هر صفحه از کتاب یک تصویر اصلی و چهار تصویر کوچک آمده است. این کتاب را می توان از نوزادی تا ۳ سالگی مورد استفاده قرار داد.
چهارشنبه, ۱۴ مرداد
رشد مهارت‌های زبانی و سواد پایه در کودکان ۰ تا ۷ سال بیشتر کودکان تا حدود ۷ سالگی خواندن را می‌آموزند. این فرایند پیچیده و شگفت‌انگیز، از بدو تولد آغاز می‌شود و به تدریج با رشد مهارت‌های زبانی، شناختی و ارتباطی کامل می‌شود. یادگیری خواندن تنها با آموزش مستقیم در مدرسه شکل نمی‌گیرد؛ بلکه بر پایه‌ی سال‌ها تجربه‌ی ارتباطی، شنیداری و دیداری کودک با دنیای پیرامون بنا شده است.
سه شنبه, ۱۳ مرداد
بیشتر کتاب‌های کودکان، مصور هستـند، اما همه‌ی کتاب‌های مصور، تصویری نیستند. کتاب تصویری کتابی است که به کمک یک رشته تصویرهای زیاد همراه با متنی کمابیش اندک یا بدون متن، اطلاعاتی را منتقل کرده یا داستانی را بازگو می‌کنند.
سه شنبه, ۱۳ مرداد
کتاب میوه ها، کتابی مقوایی است که به معرفی ۱۰ میوه ی متفاوت می‌پردازد. در هر صفحه از کتاب عکس یک میوه و نام آن آمده است. این کتاب را می توان از نوزادی تا ۳ سالگی مورد استفاده قرار داد. کودکان در خردسالی رشد پرشتاب زباني دارند.
دوشنبه, ۱۲ مرداد
کتاب "جم جمک برگ خزون" که مجموعه ای از متل های عامیانه ایران است که بزرگ و کوچک دست کم چند تایی از آن ها را از زبان مادر بزرگ ها و یا مادران خود شنیده اند، اکنون به کوشش ثمینه باغچه بان و با تصویرگری فرشید شفیعی به بازار آمده است.
یکشنبه, ۱۱ مرداد
اگر بزرگسالانی خلاق و با قوه تخیل می خواهیم، باید از سال های اولیه زندگی آن ها برای این کار برنامه ریزی کنیم. کودکان را برای زندگی تربیت می کنیم و هر خصوصیتی را که دراین سن در آنان تشویق کنیم با آنان می نماید.
یکشنبه, ۴ مرداد
۱ – حرکات عضلانی و اثر گذاری بر روی کاغذ نوزاد از آغاز تولد ، لحظات کوتاهی توجهش به حرکاتی که در میدان دید او انجام می گیرد، جلب می شود و این حرکات را با چشمانش تعقیقب می کند.
شنبه, ۳ مرداد
این کتاب در برگیرنده ی دیدگاه های پنج روان شناس کمال گرای نامدار: آلپورت، فرانکل، فروم و راجرز است.
یکشنبه, ۲۱ تیر
در عرصه پژوهش ها و مشاهدات رواشناختی در سال های اخیر نگاهی ژرف تر به تأثیر ارتباط های اولیه میان مادر یا مراقبت اصلی و فرزند میسر شده است.
جمعه, ۱۲ تیر
ناشر در آغاز کتاب، گوشزد می‌کند: راهنمای حاضر با عنوان «شناخت از طریق بازی» در سال ۱۹۹۳ از سوی نمایندگی کمیساریای عالی سازمان ملل و امور پناهندگان در بلگراد، تدوین شده وعملاً در چندین کشور مورد استفاده قرار گرفته است. هدف از تهیه این راهنما کمک به کودکان است تا با بازی‌های مختلف، به دادوستد عاطفی و بیان بی‌تشویش احساسات خود بپردازند و از این راه بتوانند بر اضطراب‌های ناشی از آسیب‌های عاطفی چیره شوند و با امید به آینده بنگرند سپس ابراز امیدواری کرده است که ترجمه فارسی آن، نه تنها برای پناهندگان، بلکه به شکل گسترده برای همه جامعه سودمند باشد.
چهارشنبه, ۳ تیر
هر سال از ۱ تا ۷ آگوست (۱۰ تا ۱۶ مرداد)، در سالگرد تصویب «اعلامیه جهانی اینوچنتی» درباره تغذیه با شیر مادر، در کشورهای مختلف جهان، به نام هفته جهانی تغذیه با شیر مادر گرامی داشته می شود.
دوشنبه, ۲۵ خرداد
در این کتاب، پس از اشاره به اهمیت مهارت، برقراری ارتباط با دیگران و پرورش کنجکاوی و اعتماد به نفس در سال های اولیه زندگی کودک، به ارزش عشق و محبت و ارتباط های اجتماعی و عاطفی برای بهتر زیستن او تأکید شده است.
شنبه, ۱۶ خرداد
کتاب "کودکان به قصه نیاز دارند: کاربردهای افسانه و افسون" کاربردها و کارکردهای قصه‌های عامیانه را در فرآیند فرهنگ پذیری نشان می‌دهد و نقش قصه‌ها را در دنیای کودکان باز می‌گوید. کار کرد مثبت قصه‌ها در شکل گیری شخصیت و افکندن نگاهی دوباره به قصه‌های عامیانه بحث اصلی کتاب است.
سه شنبه, ۲۹ اردیبهشت
دیر زمانیست که عروسک در زندگی بشر حضور دارد. از آن هنگام که انسان پیکره خویش را با مواد اولیه مانند گل و چوب ساخت، اولین عروسک شکل گرفت. نقش عروسک های اولیه یا به عبارتی پیکره ها و مجسمه های کوچک در زندگی انسان با نقش عروسک هایی که امروز ما می شناسیم، بسیار متفاوت بوده است. این پیکره ها جنبه اسرار آمیز و جادویی داشتند و مقدس شمرده می شدند. آنها از نظر معنوی حضوری قوی و موثر داشتند.
یکشنبه, ۲۰ اردیبهشت
این كتاب حسی- لمسی یكی از ترانه های عامیانه ایران را به تصویر می كشد. كودك شما می تواند در حالی كه به تصویرهای برجسته این كتاب پارچه ای می نگرد و آن را لمس می کند به ترانه ی كه شما برایش می خوانید گوش بسپارد و با پدیده های طبیعی مانند ماه، باران، ابر و ... آشنا شود. این كتاب پارچه ای برای كودكان نابینا و كم بینا نیز به سبب داشتن تصاویر برجسته مناسب و قابل استفاده است.
یکشنبه, ۲۰ اردیبهشت
خانه و خانواده مفهومی زیستی و در همین حال جامعه شناختی نیز است. این مفهوم یا پدیده در دوره ای از تاریخ زندگی انسان پدیدار شده است و در گذر سده ها و هزاره ها دگرگونی ها و تحولات عمده ای را از سرگذرانده است.
سه شنبه, ۱۳ اسفند
در صفحات آغازین کتاب آمده است: " در دهه‌ی اخیر شاهد گزارش‌های فراوانی در زمینه ‌ناتوانی هیجانی، عاطفی و بی‌پروایی در خانواده‌ها، اجتماعات و جوامع بشری و خشم و ناامیدی فزاینده‌ای در جوانب محتلف زندگی بوده‌ایم، خواه در تنهایی خاموش بچه‌هایی که با یک تلویزیون در نزد پرستار بچه رها شده‌اند، یا درد و رنج بچه‌های ترک شده و بی‌سرپرست که با آن‌ها بدرفتاری شده است، یا به طرز وحشیانه‌ای مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند.
یکشنبه, ۲۹ دی
"لباس های من" کتابی پارچه ای و تصویری؛ بدون متن با درون مایه ای آموزشی است که با هدف آشنایی کودک با لباس ها و چگونگی پوشیدن آن ها طراحی و اجرا شده است. پیراهن، شلوار، کت، کفش، جوراب و ... با تصاویری شاد، جذاب و کودکانه در این کتاب معرفی می شوند.
یکشنبه, ۲۹ دی
"ماشین ها جورواجورند" کتابی تصویری با ۵ قطعه آهنگین کوتاه و ساده است و با هدف آشنایی کودک با ماشین ها نوشته شده است و درون مایه ای آموزشی دارد. در هر دو صفحه روبه روی هم در این کتاب یکی از ماشین ها؛ کامیون، ماشین پلیس، آمبولانس، تاکسی و ماشین آتش نشانی با شعری دو بیتی معرفی شده و تصویر آن در مقابل قرار دارد.
سه شنبه, ۲۴ دی
در مقدمه ی مترجم آمده است که با اینکه قصه‌گویی، پیشینه‌ای پیوسته به تاریخ پیدایش انسان دارد و علاقه به قصه و شنیدن خاطره‌ها و ماجراها در نهاد انسان است، در کشور ما توجه چندانی به قصه‌گویی نمی شود و خانواده‌ها و بزرگترها، فرصت های طلایی قصه‌گویی را به جعبه‌های جادویی سپرده‌اند و خود گرفتار کار خویشتن‌اند.
یکشنبه, ۲۲ دی
تصویرهای کتاب عکس‌های واقعی هستند که کم و بیش هم‌اندازه جوجه طبیعی چاﭖ شده‌اند و با تصویرسازی به شکل فانتزی، به عکس‌ها چیزهایی اضافه شده است. کودک با گشودن صفحه های مقوایی این کتاب از جهت های مختلف، پاسخ پرسش هایی را که در صفحه ی پیش آمده است، می یابد.
چهارشنبه, ۱۱ دی