راهنمای ترویج خواندن نوجوان ۱۲ سال به بالا
در آغاز نوجوانی، بسیاری از فرزندان - حتی آن‌ها که در کودکی کتابخوان بوده‌اند - به‌طور ناگهانی علاقه خود به خواندن را از دست می‌دهند. سرگرمی‌هایی چون تلویزیون، بازی‌های دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی و سینما برای‌شان جذاب‌ترند. افزون بر این، نوسانات روحی و روانی دوران بلوغ نیز تمرکز بر کتاب خواندن را دشوارتر می‌سازد.
با این حال، خانواده‌ها می‌توانند با شناخت بهتر علایق نوجوانان و استفاده از روش‌هایی خلاقانه، مطالعه را به تجربه‌ای لذت‌بخش و هویت‌ساز تبدیل کنند.
📘 بلندخوانی برای نوجوانان ۱۲ سال به بالا: چرا هنوز مهم است؟
نوجوانان در این سن همچنان از بلندخوانی‌های تعاملی لذت می‌برند، اگر:
-
به استقلال فکری آن‌ها احترام بگذاریم
-
اجبار را کنار بگذاریم و گفتگو را جایگزین کنیم
-
از متن‌هایی بهره بگیریم که به آن‌ها احساس درک و اهمیت می‌دهند
بلندخوانی در این سن می‌تواند به نوجوان کمک کند تا:
-
با سبک‌های نوشتاری گوناگون آشنا شود
-
درباره‌ی مسائل اخلاقی، اجتماعی و روانی تفکر و گفت‌وگو کند
-
به خواننده‌ای منتقد و مستقل تبدیل شود
-
به کمک ادبیات، جایگاه خود را در جهان جست‌وجو کند
✨ روش‌های بلندخوانی و تعامل با نوجوانان ۱۲ سال به بالا
|
شگرد |
چرا کارآمد است |
|---|---|
|
خواندن در زمان‌های مناسب و خودخواسته |
نه به اجبار، بلکه در لحظاتی آرام و دلخواه نوجوان. |
|
پرسش‌های جذاب و کنجکاوی‌برانگیز |
مثل: «یه مقاله جالب دیدم، بخوام برات تعریف کنم؟» |
|
احترام به فضای خصوصی |
اجازه دهید همیشه مجبور به گفتن نظر نباشد. |
|
گفت‌وگوهای باز و عمیق |
«اگه جای اون شخصیت بودی چه می‌کردی؟» یا «نظرت درباره این موضوع چیه؟» |
|
گزینش کتاب‌های متنوع و تفکر‌برانگیز |
از متن‌های کوتاه و گیرا تا آثار بلند و پیچیده. |
📚 چه کتاب‌هایی برای نوجوانان ۱۲ سال به بالا مناسب‌اند؟
|
نوع کتاب |
دلیل انتخاب |
|---|---|
|
رمان‌های واقع‌گرا یا فانتزی بلند |
به نوجوانان کمک می‌کنند خود و دنیای اطراف را بهتر بشناسند. |
|
داستان‌های تاریخی یا اساطیری |
تجربه‌ی زندگی در زمان‌ها و فرهنگ‌های دیگر. |
|
ادبیات علمی-تخیلی و ماجراجویی |
تقویت تخیل و امکان گفت‌وگو درباره موضوعات فلسفی و فناوری. |
|
شعر معاصر |
ارتباط با احساسات، هویت و زبان. |
|
کتاب‌های غیرداستانی (علمی، اجتماعی، زیست‌محیطی...) |
پاسخ‌گویی به کنجکاوی‌ها و علایق تخصصی‌تر نوجوان. |
|
زندگینامه‌ها |
آشنایی با مسیر زندگی افراد الهام‌بخش و واقعی. |
💡 چند راهکار برای ترویج کتابخوانی نوجوانان ۱۲ سال به بالا
-
با روحیات و علایق خاص فرزندتان آشنا شوید.
-
سخت‌گیری در انتخاب موضوع نداشته باشید؛ هدف، عادت به مطالعه است، نه فقط محتوای خاص.
-
نوجوانان به نشریات علاقه دارند. مجله‌ها و مقالات کوتاه را به چرخه‌ی مطالعه‌ی آن‌ها اضافه کنید.
-
اگر به اینترنت علاقه‌مندند، با هم جست‌وجوی موضوعات مورد علاقه‌شان را انجام دهید و سپس درباره‌ی مقاله‌ها گفت‌وگو کنید.
-
برخی مقالات یا داستان‌ها را پرینت بگیرید و با هم بخوانید.
-
کتاب‌هایی را که خودتان دوست دارید برای‌شان بخوانید و بگویید چرا دوستشان دارید.
-
با انتخاب کتاب‌هایی که گفت‌وگوی مشترک ایجاد می‌کنند، رابطه‌ی خانوادگی را تقویت کنید.
مجموعه ۵ جلدی اخترشناسی و فضا شامل منظومه خورشیدی، تاریخ اختر شناسی، کاوش در فضا، اخترشناسان و تلسکوپ ها، فضاپیمایی به نام زمین مخاطب را با مفاهیم بنیادی دانش اختر شناسی، خورشید و سیاره های منظومه شمسی، زمین و راه های حفاظت از آن، تلسکوپ های زمینی و فضایی و دانشمندانی که آن ها را ساخته اند، کوشش های دانشمندان برای شناخت هر چه بیشتر کیهان و هم چنین اخترشناسان بزرگ جهان از روزگار باستان تاکنون که برای پیشرفت این علم گام برداشته اند آشنا می شوند.
دوشنبه, ۲۵ خرداد
پیتر نه سال دارد. برادر کوچکش فارلی که همه او را قندعسل صدا می‌زنند سه ساله است. او یک آتش‌پاره تمام‌عیار است و لجبازی‌ها و شیطنت‌ها و خرابکاری‌هایش ماجراهای طنزآمیزی را به وجود می‌آورد. آن دو با پدر و مادرشان در یک آپارتمان قدیمی در نیویورک زندگی می‌کنند. کارهای قند عسل همیشه پیتر را کلافه می‌کند. او از اینکه دیگران با قند عسل به مهربانی رفتارمی کنند دلخور است.
یکشنبه, ۱۷ خرداد
توکا پسری عینکی و لاغر است که پدرش را در سانحه رانندگی از دست داده و با مادرش زندگی می کند. او بسیار ترسو است و از همکلاسی هایش کتک می خورد. در خواندن کلمات و حرف زدن مشکل دارد. مادر پس از مرگ پدر دچار افسردگی شده و توکا هم بیشتر شب ها کابوس می بیند و هر دو تحت درمان دکتر روانکاو هستند. او در خیال، خودش را یک جنایتکار فرض می کند و سعی می کند که از رفتار و پوشش آن ها تقلید کند. روزی پیرزنی کتابی به او می فروشد و همچنین کنسروی به او می دهد و ادعا می کند که درون کنسرو یک غول وجود دارد.
یکشنبه, ۱۷ خرداد
جایزه «لاک پشت پرنده» حالا چند وقتی هست که به یکی از جایزه‌های مهم حوزه ادبیات کودک تبدیل شده است. جایزه‌ای که به همت چندین و چند نفر از فعالان عرصه ادبیات کودک شکل گرفت تا شاید بتوانند در این وانفسای وضعیت کتاب و کتابخوانی، دریچه تازه‌ای به روی والدینی باز کند که دغدغه کتابخوانی کودکان‌شان را دارند. خودشان می‌گویند ما مثل کشاورزانی هستیم که بذرهای اندیشه را می‌پراکنیم به امید این که باد بیاید و آن ها را به جای اصلی ببرد؛ ذهن کودکانی که قرار است نسل کتابخوان بعدی کشور ما باشند.
سه شنبه, ۲۹ اردیبهشت
کلیت کنونی نمایش در کانون از فرم‌های روایی متنوعی در اجرا بهره می‌گیرد. تعزیه به شکل سنتی یا با تجربیات پراکنده بر نوآوری در شکل اجرایی و مضامین آن، بخشی از این کلیت است. همچنین نمایش‌های عروسکی و مشخصا خیمه‌شب‌بازی و دیگر عروسک‌های محلی نیز سهمی – هر چند اندک – از این مجموعه را بر عهده دارد. همچنین نمایش‌هایی به اجرا درمی‌آید که یا با در نظر گرفتن درام به انجام رسیده‌اند یا بر اساس اقتباس از داستان یا ساختار متون کهن فارسی. قصه‌گویی نیز بخشی دیگر از پیکره‌ی نمایش در کانون را تشکیل میدهد.
شنبه, ۱۹ اردیبهشت
در متن همه‌چیز هست، اما بدون حاشیه. او در همه وجوه، گزیده‌کار است؛ از آثارش گرفته تا زمانی که تن به گفت‌وگو و حرف‌زدن میدهد؛ مردی بلندقامت و به‌ظاهر جدی که تصور ارتباط با کودکان را در وهله اول برای بیننده سخت می‌کند بااین‌حال، دنیایی رنگی، ساده و بدون اغراق را با تصویرسازی کتاب‌هایی که ماندگار شده‌اند، به کودکان ایرانی ارائه داده است. او همچنین مهربان است، مخصوصا وقتی که با ته‌لهجه شیرین اصفهانی‌اش شروع به صحبت می‌کند و با دقت و حوصله، سؤال‌ها را پاسخ میدهد. صحبت در مورد فرشید مثقالی است، هنرمندی که می‌توان گفت بیشتر شاخه‌های مختلف هنرهای تجسمی را تجربه کرده است؛ شهرت اصلی او اگرچه در تصویرسازی و گرافیک است، اما از مجسمه‌سازی و البته این روزها نقاشی نیز غافل نمانده.
سه شنبه, ۸ اردیبهشت
مجموعه ی ۵۷ قطعه شعر در قالب سپید (آزاد) است که در آن ها شاعر به توصیف صحنه‌هایی از زندگی و حالات و احساساتش می پردازد.
عنصر خیال در اشعار حضور پررنگی دارند. شاعر از استعاره بسیار بهره برده و از عناصر پیرامونی نمادهایی برای بیان رویدادهای عاطفی و احساسی خلق کرده که در نتیجه شعر چند لایه و دارای ابهام هستند.
سه شنبه, ۱۸ فروردین
کتاب مقیاس های بی رحم از مجموعه کتاب های ریاضیات ترسناک هستند که اطلاعاتی درباره مباحث بنیانی ریاضیات با استفاده از داستان ها و ماجراهای طنز آمیز به مخاطب می دهد.
انتخاب موضوع و شیوه ارائه آن از امتیازات کتاب به شمار می آید.
سه شنبه, ۷ بهمن
حوادث وحشتناک و دنیای وهم آلود تم اصلی بسیاری از قصه ها، از گذشته تا به حال، بوده اند. شاید به این دلیل که وجود معما به راحتی خواننده را به دنبال خود می کشاند تا به قصه ای تازه گوش دهد.
قصری، با ساکنینی مرموز، که در یک گوشه ی دور افتاده از شهر قرار گرفته و اتفاقانی عجیب در آن می افتند، یادآوری فضاهای رمان های کلاسیک است؛ به خصوص که با ورود یک غریبه همه چیز دستخوش تغییر شود.
اورزولا ایسبل، نویسنده ی قصری در مه نیز، با دانستن علاقه ی مخاطب به قصه های وهم آلود، قصه و شخصیت هایش را به قصری در اسکاتلند می برد و آن جا آن را روایت می کند. جنی دختر نوجوانی است که برای تدریس به کالین وارد قصر ران نوک، در کوهستان های اسکاتلند می شود. کالین در کودکی مادر خود را از دست داده است و اکنون با پدر، همسر پدر، و برادری کوچک در ران نوک زندگی می کند. ماجرا از ترس های شبانه ی کالین شروع می شود.
دوشنبه, ۶ بهمن
فرض کنید یک سگ نگهبان، آن هم نه یک سگ نگهبان معمولی، بلکه یک سگ نگهبان سرحال، خوش خلق، اهل خودنمایی و قپی و بالاخره کمی تا قسمتی ترسو، در یک روستا بخواهد خاطراتش را برای شما تعریف کند. نتیجه ی این تعریف خاطرات می شود مجموعه ای به اسم هنگ، سگ گاوچران که دل بسیاری از نوجوانان و حتی بزرگسالان را در سراسر دنیا به دست آورده است.
پرونده ی گربه ی خون آشام، داستان رفاقت عجیب و ویژه ی هنگ با یک گربه ی انزوا طلب و خون آشام را تعریف می کند. طبق معمول این مجموعه، در نهایت، هنگ ناچار می شود با پذیرش شرایطی که در قدم اول نامطلوب و حتی وحشتاناک به نظر می رسد بحران های پیش آمده را به نحوی پشت سر بگذارد تا بتواند دوباره به وضعیت دوست داشتنی خود بازگردد.
دوشنبه, ۶ بهمن
حتی تصور این که کسی خواننده ی آخرین کتاب دنیا باشد به اندازه ی کافی جالب است. دوست دارید بدانید چه اتفاقی افتاده که تمام کتاب ها از بین رفته اند و طبق نظر نویسنده، حداقل هزار سال از وجود آخرین کتاب گذشته است؟
اگر کمی به داستان های علمی، تخیلی و سینما علاقه مند باشید، شاید یاد فیلم فارنهایت ۴۵۱ فرانسو تروفو بیفتید که تمام کتاب ها را در این دما می سوزاندند. اما این بار اتفاق دیگری افتاده است. دیگر زمانی رسیده که کتاب خواندن کار سطح پایینی است، تکنولوژی آن قدر پیشرفت کرده، آن قدر «ذهن نما» وجود دارد، آن قدر دیدن تصاویر سه بعدی جذاب تر است، که کسی وقتش را صرف خواندن کتاب نمی کند، مگر مانند راوی داستانی «غشی» باشد؛ کسی که اگر از این ذهن نماها نصب کند از حال می رود. این شروع کتابی است به نام آخرین کتاب دنیا، که ناخودآگاه مخاطب را در یک موقعیت متفاوت قرار می دهد: تصور آینده: آینده ای که چندان هم بی ایراد نیست و زیاد دوست داشتنی به نظر نمی رسد.
چهارشنبه, ۱۰ دی
شغاد فرزند زال از کنیزکی نوازنده است. با وجود چهره ی بسیار زیبا، طالع بینان او را شوم و نابود کننده آینده خاندان زال می دانند. زال او را به پادشاه کابل می سپارد. شاه کابل او را گرامی می دارد و دخترش را به همسری شغاد در می آورد. به امید اینکه دیگر رستم از کابل مالیات نگیرد. اما ماموران زابلستان طبق معمول هر سال باج می خواهند. شغاد که همیشه خود را از خانواده رانده شده می داند و کینه به دل دارد، با همراهی شاه کابل طی نیرنگی، رستم و زواره برادرش را به کابل می کشاند و می کشد. رستم بر خلاف میل باطنی اش پیش از مرگ، شغاد را در سر چاه با تیری به درخت چنار می دوزد.
یکشنبه, ۷ دی
با همه چی نام مجموعه ای از شعرهای شل سیلور استاین است که پس از مرگش منتشر شده است. این مجموعه شامل ۲۰۴ قطعه شعر است که رضی هیرمندی مترجم خوب ادبیات طنز به همراه مهرنوش پارسانژاد به فارسی برگردانده است. آثار شل سیلوراستاین اکنون از آثار کلاسیک ادبیات کودکان به شمار می آید و چندین نسل از کودکان آثار او را خوانده اند و از آن ها لذت برده اند. شعرهای این مجموعه هم همانند دیگر آثار استاین کودکان را تشویق به خیال پردازی می کند و به آن ها این قدرت را می دهد که غیرممکن ها را تصور کنند.
سه شنبه, ۲۵ آذر
«مگی» و پدرش، «مو»، عاشق کتاب هستند و زیاد کتاب می خوانند. مو نیروی عجیبی دارد، او می تواند با بلند خواندن شخصیت های کتاب را به دنیای واقعی بیاورد، اما شخصیت های داستانی وارد زندگی آن ها شده و دردسر آفرین شده اند. شب قبل از سفر بیگانه ای وارد خانه ی آن ها می شود، مگی از او می ترسد... بیگانه کسی نیست، جز «گرد انگشت»، یک شخصیت داستانی خسته از دنیای شلوغ و پر سر وصدا، که حالا می خواهد برگردد به کتاب، ماجراهایی پیش می آید و مگی می فهمد مو، با هدف مخفی کردن کتاب سیاه قلب، راهی سفر شده است. مو کتاب را در کتابخانه ی «خاله الینور» مخفی می کند، اما شبانه آدم های « کاپریکورن»، یکی دیگر از شخصیت های کتاب سیاه قلب، سر می رسند و مو و سیاه قلب را با خودشان می برند.
چهارشنبه, ۱۲ آذر
من فکر می کنم این کتاب را باید به همه ی نوجوان ها و حتی جوان هایی که می خواهند راه نوشتن را یاد بگیرند هدیه داد. نمی گویم معجزه می کند، اما یاد می دهد که چه طور با صبوری وقدم به قدم نوشتن را یاد بگیریم. کتاب های زیادی درباره ی داستان وداستان نویسی نوشته شده اند، اما مطمئن نیستم آن ها هم همین شوق و علاقه به نوشتن را در خواننده به وجود بیاورند. چون کسی که این را نوشته در هر قدم راهی را پیدا می کند تا سختی های نوشتن با شیرینی طی شوند.
چهارشنبه, ۵ آذر
بعضی قصه‌ها را مهم نیست کجا و در چه شرایطی می‌خوانید؛ آن‌ها بلدند بلافاصله خود را با نخ ظریفی به شما وصل کنند: چیزی که ترغیبتان می‌کند کتاب را در کتابخانهٔ شخصی‌تان داشته باشید و حتی اگر فرصت دوباره خواندنش را نداشتید، گاهی، تنها با ورق زدن یا دیدن اسمش، تمامی حس‌های یگانه‌ای که وقت خواندنش داشتید به شما برگردد. ج مثل جادو از کتاب‌هایی است که گاهی لرزه بر اندامتان می‌اندازد و گاهی در کنارش حس آرامشی، انگار همیشگی، خواهید داشت.
چهارشنبه, ۲۸ آبان
یک اتفاقِ یک در میلیون می افتد: صاعقه می زند و به مترسک جان می دهد. مترسک از پسرکی به نام جک کمک می خواهد. جک پا برایش جور می کند و می شود خدمتکارش. بدین ترتیب، سفر پر ماجرای مترسک و جک شروع می شود.
سرکورلی وکیل خانواده ی بوفالونی هاست؛ فامیل هایی که پنولفوی، سازنده ی مترسک، را به تنگ آورده اند؛ همان ها که می خواهند مزرعه را بخشکانند و جایش کارخانه ی علف کش بسازند. در طول سفر، هر از گاهی پیداشان می شود. آن ها دنبال مترسک می گردند که حالا رقیب شان شده است.
چهارشنبه, ۲۸ آبان
این مجموعه شامل ٩ جلد کتاب است به نام های ١-سیاره های کوتوله، پلوتون، کرون، سیریزو اریس ٢- نزدیک ترین به سیاره خورشید، سیاره ی تیر ٣- خانه ی ما، سیاره ی زمین ۴- سیاره ی سرخ، سیاره ی بهرام ۵- بزرگترین سیاره، سیاره ی برجیس ۶- غول حلقه دار، سیاره ی کیوان ٧- به پهلو خوابیده، سیاره ی اورانوس ٨- دورترین از خورشید، سیاره نپتون ٩- درخشان ترین در آسمان، سیاره ی ناهید.
در این مجموعه کتاب ها اطلاعاتی در باره ی ۹ سیاره منظورمه شمسی به مخاطب داده می شود. اطلاعاتی مانند اندازه، دما، مدار چرخش و گردش، اتمسفر، جنس، چگالی، فاصله آن ها نسبت به خورشید و جایگاه آن ها در منظومه شمسی.
شنبه, ۱۰ آبان
اریک داستان تاثیر ماندگاری است که انسان‌ها در زندگی یکدیگر به جا می‌گذارند، داستانی است درباره ی مهاجرت، تفاوت های فرهنگی و پاداشی که از این پذیرش به دست می آید.
دوشنبه, ۵ آبان
خرگوش‌‌ها چند نسل پیش آمدند. خانه و جاده ساختند و در تمام سرزمینمان پراکنده شدند. درخت ها را قطع کردند و دوستانمان را فراری دادند...
دوشنبه, ۵ آبان
چه طور وقتی هیچ حساب مان می کنند زنده بمانیم؟ کتابی است برای دخترها و پسرهای یازده، دوازده ساله ای که از بزرگ شدن می ترسند یا از بی عرضگی خودشان کلافه اند یا فکرمی کنند اگر در اولین تلاش موفق نشوند، آدم خنگ و کودنی هستند یا این که سر و قیافه شان را دوست ندارند یا...
جمعه, ۲ آبان
کتاب « یک جعبه پیتزا برای ذوزنقه‌ی کباب شده » داستان زندگی یک خانواده‌ی متوسط شهری است. خانواده‌ای متشکل از پدر، مادر و یک دختر نوجوان به نام آنا. مادر آنا به موسیقی و پرورش گل علاقه دارد ولی پدرش به ریاضیات علاقه‌مند است و همه چیز را با اعداد و اشکال هندسی توضیح میدهد.
جمعه, ۲ آبان
شبح گری استیل داستان بلندی است درباره ی پسر بچه ای کانادایی که به سرزمین آبا واجدادی اش، دراسکاتلند، می رود تا با تاریخ افسانه ای خانواده اش آشنا شود. گوین، پسرک کانادایی، در اسکاتلند، با عمو و دخترعمویش، فیونا، روبه رو می شود و از آن ها می خواهد که او را به دیدن مکان های تاریخی ای ببرند که، طبق افسانه ها، اجداد او در آن ها جنگ و ستیزهای فراوانی با بدکاران داشته اند. یکی از داستان ها درباره ی فرد شروری به نام گری استیل است که سال ها پیش به قتل رسیده، اما گوین و فیونا در طول داستان می فهمند که گویا هنوز شخصی به اسم گری استیل در این منطقه حضور دارد و دست بر قضا، آدم سر به زیری هم نیست.
جمعه, ۲ آبان
پریسا، یا پروژه مطالعه ی آموزش جایگزین در آفریقای جنوبی Project for the Study of Alternative Education in South Africa (PRAESA)
واحد مستقل برای رشد و پژوهش است که وابسته به دانشکده ادبیات و علوم انسانی شهر کیپ تاون است. پریسا در سال ۱۹۹۲ تاسیس شد و از دل مبارزه با سامانه آموزش و پرورش نظام آپارتاید به وجود آمد.
چهارشنبه, ۲۳ مهر