راهنمای ترویج خواندن نوجوان ۱۲ سال به بالا
در آغاز نوجوانی، بسیاری از فرزندان - حتی آن‌ها که در کودکی کتاب‌خوان بوده‌اند - به‌طور ناگهانی علاقه خود به خواندن را از دست می‌دهند. سرگرمی‌هایی چون تلویزیون، بازی‌های دیجیتال، شبکه‌های اجتماعی و سینما برایشان جذاب‌ترند. افزون بر این، نوسانات روحی و روانی دوران بلوغ نیز تمرکز بر کتاب خواندن را دشوارتر می‌سازد.
با این حال، خانواده‌ها می‌توانند با شناخت بهتر علایق نوجوانان و استفاده از روش‌هایی خلاقانه، مطالعه را به تجربه‌ای لذت‌بخش و هویت‌ساز تبدیل کنند.
📘 بلندخوانی برای نوجوانان ۱۲ سال به بالا: چرا هنوز مهم است؟
نوجوانان در این سن همچنان از بلندخوانی‌های تعاملی لذت می‌برند، اگر:
-
به استقلال فکری آن‌ها احترام بگذاریم
-
اجبار را کنار بگذاریم و گفتگو را جایگزین کنیم
-
از متن‌هایی بهره بگیریم که به آن‌ها احساس درک و اهمیت می‌دهند
بلندخوانی در این سن می‌تواند به نوجوان کمک کند تا:
-
با سبک‌های نوشتاری گوناگون آشنا شود
-
درباره‌ی مسائل اخلاقی، اجتماعی و روانی تفکر و گفت‌وگو کند
-
به خواننده‌ای منتقد و مستقل تبدیل شود
-
به کمک ادبیات، جایگاه خود را در جهان جست‌وجو کند
✨ روش‌های بلندخوانی و تعامل با نوجوانان ۱۲ سال به بالا
|
شگرد |
چرا کارآمد است |
|---|---|
|
خواندن در زمان‌های مناسب و خودخواسته |
نه به اجبار، بلکه در لحظاتی آرام و دلخواه نوجوان. |
|
پرسش‌های جذاب و کنجکاوی‌برانگیز |
مثل: «یه مقاله جالب دیدم، بخوام برات تعریف کنم؟» |
|
احترام به فضای خصوصی |
اجازه دهید همیشه مجبور به گفتن نظر نباشد. |
|
گفت‌وگوهای باز و عمیق |
«اگه جای اون شخصیت بودی چه می‌کردی؟» یا «نظرت درباره این موضوع چیه؟» |
|
گزینش کتاب‌های متنوع و تفکر‌برانگیز |
از متن‌های کوتاه و گیرا تا آثار بلند و پیچیده. |
📚 چه کتاب‌هایی برای نوجوانان ۱۲ سال به بالا مناسب‌اند؟
|
نوع کتاب |
دلیل انتخاب |
|---|---|
|
رمان‌های واقع‌گرا یا فانتزی بلند |
به نوجوانان کمک می‌کنند خود و دنیای اطراف را بهتر بشناسند. |
|
داستان‌های تاریخی یا اساطیری |
تجربه‌ی زندگی در زمان‌ها و فرهنگ‌های دیگر. |
|
ادبیات علمی-تخیلی و ماجراجویی |
تقویت تخیل و امکان گفت‌وگو درباره موضوعات فلسفی و فناوری. |
|
شعر معاصر |
ارتباط با احساسات، هویت و زبان. |
|
کتاب‌های غیرداستانی (علمی، اجتماعی، زیست‌محیطی...) |
پاسخ‌گویی به کنجکاوی‌ها و علایق تخصصی‌تر نوجوان. |
|
زندگینامه‌ها |
آشنایی با مسیر زندگی افراد الهام‌بخش و واقعی. |
💡 چند راهکار برای ترویج کتابخوانی نوجوانان ۱۲ سال به بالا
-
با روحیات و علایق خاص فرزندتان آشنا شوید.
-
سخت‌گیری در انتخاب موضوع نداشته باشید؛ هدف، عادت به مطالعه است، نه فقط محتوای خاص.
-
نوجوانان به نشریات علاقه دارند. مجله‌ها و مقالات کوتاه را به چرخه‌ی مطالعه‌ی آن‌ها اضافه کنید.
-
اگر به اینترنت علاقه‌مندند، با هم جست‌وجوی موضوعات مورد علاقه‌شان را انجام دهید و سپس درباره‌ی مقاله‌ها گفت‌وگو کنید.
-
برخی مقالات یا داستان‌ها را پرینت بگیرید و با هم بخوانید.
-
کتاب‌هایی را که خودتان دوست دارید برایشان بخوانید و بگویید چرا دوستشان دارید.
-
با انتخاب کتاب‌هایی که گفت‌وگوی مشترک ایجاد می‌کنند، رابطه‌ی خانوادگی را تقویت کنید.
کتاب دو جلدی «به تماشای پرندگان برویم!» کتابی غیرداستانی و علمی-اطلاعاتی با موضوع پرنده‌نگری است. تماشای پرندگان یا پرنده‌نگری یعنی دیدن و چشم داشتن تفریحی به پرندگانِ زنده در زیستگاه طبیعی‌شان.
یکشنبه, ۱۷ دی
کتاب «پیشگویی گلنداور»، جلد اول از مجموعه‌ی چرخه‌ی زاغ‌ها، رمانی برای نوجوانان در ژانر فانتزی، ماجراجویانه و عاشقانه است. این کتاب پرکشش فضایی نزدیک به مجموعه‌ی محبوب «گرگ و میش» (Twilight) دارد. داستان درباره‌ی گروهی از دوستان نوجوان است که برای حلِ معمایی پیچیده، درگیر ماجراجویی‌های عجیبی در دنیای ماوراءالطبیعه شده‌اند.
چهارشنبه, ۱۹ مهر
کتاب «دزدان دریایی و گندکاری در کارائیب» کتابی بامزه، ماجراجویانه و سرگرم‌کننده است. این کتاب در عین حال حقایقی تاریخی را درباره‌ی دزدان دریایی واقعی بازگو می‌کند - نه آن‌هایی که در فیلم‌ها و کارتون‌ها دیده‌اید؛ حقایقی که از خواندنِ آن‌ها وحشت خواهید کرد!
سه شنبه, ۱۴ شهریور
دنیای مومی‌ترول‌ها پر از خیال‌های زیباست؛ دنیایی آرام و جادویی، پر از عشق و دوستی، ماجراجویی و البته فلسفه. مجموعه کتاب‌های «مومی ترول ها» مجموعه‌ای بسیار مشهور است که در دسته‌‌ی ادبیات کلاسیک کودکان قرار می‌گیرد. مومی ترول‌ها (در ترجمه‌های دیگر مومین‌ها) موجودات افسانه‌ای گرد و سفید و شیرینی هستند شبیه به اسب‌آبی. اما هیچ ربطی به اسب‌های آبی ندارند.
دوشنبه, ۱۳ شهریور
در کتاب «مراقبت از یک سیاه چاله‌ی خانگی»، دوستیِ دختری به نام استلا با سیاه‌چاله‌ای تنها، او را به سمت مواجهه با غم از دست دادن پدرش سوق می‌دهد. این رمان بدیع، تأثیرگذار و بامزه‌ی نوجوانان به مضامینی چون اندوه از دست دادن، عشق به خانواده و کشف و شناخت خود می‌پردازد و به‌خصوص برای نوجوانانی که به فضا و کیهان علاقه‌مندند بسیار جذاب و خواندنی است.
چهارشنبه, ۸ شهریور
رمان «بلارت پسری که حال نداشت قهرمان باشد» داستانی جذاب و خواندنی با رخدادهایی عجیب و تازه و خنده‌دار است. دومینیک بارکر در سال 1966 در انگستان به دنيا آمد.
یکشنبه, ۵ شهریور
رمان «مرد کوچک» اثر اریش کستنر نویسنده، شاعر، فیلم‌نامه‌نویس و طنزپرداز آلمانی است. او را برای شوخ‌طبعی، نگاه تیزبینانه‌ی اجتماعی و داستان‌هایش برای کودکان می‌شناسند. اریش کستنر را «پدر ادبیات کودک و نوجوان آلمان» می‌دانند.
دوشنبه, ۱۶ مرداد
رمان «خانواده رابینسون» نوشته‌ی یوهان دیوید ویس نویسنده‌ی سوئیسی و بازنویسی آلبرتو دیزی است. است. یوهان ویس در برن سوئیس به دنیا آمد و در سال 1743 کشیش شد. وقتی چهار پسرش کوچک بودند، برایشان داستان‌هایی تخیلی از خانواده‌ای تعریف می‌کرد که کشتی‌شان شکسته بود. بعدها داستان خانواده‌ی رابینسون را بر همین اساس نوشت.
چهارشنبه, ۲۸ تیر
کتاب «عروس دریایی» داستان مواجه دختری است به نام سوزی با مرگ بهترین دوستش. سوزی بهترین دوستش «فرنی» را از دست داده است. فرنی در دریا غرق شده، در حالی که همه می‌دانند بهترین شناگر مدرسه بوده است. سوزی نمی‌تواند این حادثه را بپذیرد.
یکشنبه, ۲ خرداد
«راز موتور سیکلت من» سرگذشت یک سال زندگی نویسنده است که آن را به صورت ماهانه نوشته است. این کتاب با بیانی ساده به جهان اطراف و یادآوری برخی خاطره‌های او می‌پردازد.
سه شنبه, ۷ اردیبهشت
کتاب «خانه‌ی زیبای من» یک روز کاملاً معمولی در دره سانتابارباررا روایت می‌کند. پدر و مادر کری به مهمانی رفته‌اند و قرار است کری هم به خانه دوستش اریکا برود. اما در مدت کوتاهی ماجرا شکل دیگری پیدا می‌کند و همه چیز دگرگون می‌شود. آتشی که از تپه شروع شده است به خانه کری سرایت می‌کند و آن را به تلی از خاکستر تبدیل می‌کند. خانواده غصه دارند و همه عصبانی، پرخاشگر و بی‌حوصله شده‌اند. کری و مادرش به خانواده اریکا حسادت می‌کنند که خانه‌شان سالم مانده است. سرانجام کری در خلوت خود به رفتارها و صحبت‌های دیگران فکر می‌کند و متوجه می‌شود، که از تغییر می‌ترسد. او با کمک دوستانش هم خانه ویران را برای بازسازی آماده می‌کند و هم پدر و مادر ناامیدش را تشویق می‌کند خانه را دوباره بسازند و این راه حلی است در برابر حوادث مهیب و خانمان‌سوز و هر گونه تغییری.
چهارشنبه, ۲۶ آذر
«پدرِ اسلاگ» داستان ملاقات پسری به نام اسلاگ و پدرِ فوت شده‌اش است. در یک روز بهاری، اسلاگ همراه دوستش دیوید تصمیم داشتند به مغازه قصابی بروند که اسلاگ پدرش را که مدت‌ها پیش مرده بود روی نیمکت کنار پارک با کلاه و عصا می‌بیند. پدرش به قول خود عمل کرده و در بهار برگشته بود.
چهارشنبه, ۲۶ آذر
آنی ریچاردز در کتاب «چتر تابستان» عاشق این بود که با دوچرخه از بالای تپه سر بخورد و باد توی موهایش بپیچد، با دوستانش بازی کند و غذاهای مثل سوسیس بخورد. اما حالا هیچ کدام از این کارها را انجام نمی‌دهد. چرا؟ چون به نظرش خطرناک است. او به همین دلیل از بسیاری از چیزهایی که دوست دارد می‌گذرد تا در امان باشد. خیلی‌ها سعی می‌کنند به او بگویند این همه مواظبت دلیلی ندارد، اما آنی نمی‌پذیرد. در مورد برادرش هم گفته بودند مشکلی وجود ندارد، اما از دنیا رفت.
چهارشنبه, ۹ مهر
لی پسر سیزده ساله ای است که از کلاس دوم دبستان از طرفداران نویسنده‌ای به نام بوید هنشاو است. هنگامی که آموزگار کلاس ششم از دانش آموزانش می‌خواهد که هر یک به نویسنده‌ای نامه بنویسند لی، اقای هنشاو را انتخاب می‌کند و کلی سوال برای او می‌فرستد. اقای هنشاو نیز در پاسخ چند سوال برای او می‌فرستد. لی با پاسخ دادن به این سوال‌ها به نوشتن علاقمند می‌شود و به توصیه آقای هنشاو در دفتری یادادشت‌های روزانه‌اش را می‌نویسد. نوشتن به او کمک می‌کند که راه حلی برای مشکلاتش پیدا کند.
چهارشنبه, ۲۶ شهریور
کتاب «بخشنده» داستان پسر نوجوانی به نام یوناس است. در جایی که یوناس زندگی می‌کند، جنگ، ترس و درد وجود ندارد. جامعه به شدت کنترل می‌شود و برای حفظ نظم و آرامش، افراد درباره‌ی هیچ یک از بخش‌های زندگی‌شان، مانند شغل یا ازدواج، حق انتخاب ندارند.
چهارشنبه, ۱ مرداد
«ماهی بالای درخت» داستان الی است. اَلی یک راز دارد ... و آن این است که قادر به خواندن نیست. به نظر او حروف، شبیه سوسک‌های سیاهی هستند که روی دیوار رژه می‌روند. او می‌گوید: اگر وقت داشتم، می‌توانستم بعضی از کلمات را بخوانم، اما وقتی دستپاچه هستم، مغزم مثل یک عالمه خاک اره می‌شود که روی زمین پخش و پلا شده است!!
چهارشنبه, ۷ خرداد
فکر می‌کنی خواندن دفترچه خاطرات یکی دیگه مزه داره؟
من سوزن قورت دادم. نترسید ماجرای سوزن قورت دادن هم با بلعیدن یک عالمه پنبه ختم به خیر می‌شود.
این مجموعه داستان، برای آشنایی بیشتر خواننده با شیوه‌های مختلف روایت خاطرات است و نویسنده به خوبی توانسته در قالب داستان این خاطرات را خواندنی و جذاب کند.
سه شنبه, ۶ خرداد
پدران و مادران علم
توماس ادیسون، ماکس پلانک، گرگور مندل، آیزاک نیوتن، بقراط، ماری کوری، آلبرت آینشتاین، آلفرد وگنر، لویی پاستور، آنتوان لاوازیه.
شنبه, ۳ خرداد
معماری ایرانی، گره خورده به فرهنگ ایرانی
وقتی قرار است برای نوجوانان از یک مبحث علمی گفته شود، هم می‌توان آن را مانند کتاب درسی نوشت و هم می‌توان با کمک زبانی نرم و تا حدی داستان‌گو، تصاویر گویا و مربوط به مبحث مورد نظر و ارائه‌ی نکات جالبی که کمتر به آن‌ها توجه می‌شود، آن مبحث را بیشتر برایشان خواندنی کرد. کتاب سرگذشت معماری شیوه‌ی دوم را انتخاب کرده است تا خواندن و دانستن درباره‌ی معماری نه فقط برای نوجوانان که برای هر کسی که می‌خواهد شناختی کلی از این رشته داشته باشد، تجربه‌ای به یاد ماندنی شود.
شنبه, ۱۶ فروردین
هفت‌گنبد می‌خواستند از استخوان‌هایش بیرون بزنند. یک نفر در رگ‌هایش فریاد می‌زد؛ ماهان. هزار حرف نگفته، هزار شعر نسروده، هزار فریاد بی‌صدا سرشان را به دیوار رگ‌هایش می‌کوبند و می‌خواهند بیرون بریزند.
چهارشنبه, ۲۱ آذر
کتاب «آرزوی سوم» یک کتاب دخترپسند است. اگر دختر ششم ابتدایی به بالای کتاب‌خوان دارید این کتاب را به او معرفی کنید! دختری که حوصله کتاب خواندن داشته باشد. چون دارید رمانی ۱۵۴ صفحه‌ای به او معرفی می‌کنید. رمانی که البته خوش‌خوان است و نثر یک دستی دارد.
چهارشنبه, ۴ مهر
کتاب «پسران آفتاب» زندگی ساحل نشینان خلیج پُزم در نزدیک شهر چابهار در جنوب شرقی ایران را روایت می‌کند. تیمور در تمام دنیا فقط پدربزرگی دارد. پدر و مادرش سال‌ها پیش در پی خشکسالی به بندر گوادر پاکستان رفتند و تیمور را، که سخت مریض بود، دست پدربزرگ سپردند. پدربزرگ حاضر نمی‌شود آن جا را ترک کند. او بدون دوستان ماهی‌گیرش می‌میرد. از پدرو مادر تیمور هیچ خبری نیست. تیمور نمی‌داند آن ها زنده‌اند یا مُرده.
سه شنبه, ۲۷ شهریور
یک خانواده ی چهار نفره، هر هفته، حداقل، یک سطل بزرگ پر از زباله دور می ریزد. ما زباله ها را در سطل می ریزیم؛ رفتگران سطل ها را خالی می کنند و ما دوباره آن ها را پر می کنیم. آیا می دانید زباله ی خانگی فقط بخش کوچکی از زباله هایی است که سالانه تولید می شوند؟ سرنوشت زباله ها چیست؟
دوشنبه, ۱۹ شهریور
چرا رمان تخیلی خارجی؟ دیگر بهانه‌ای نیست. طاهره ابید یک رمان تخیلی ایرانی نوشته که از مشابه‌های غیروطنی‌اش چیزی کم ندارد. کتاب «پریانه های لیاسند ماریس» در مجموعه رمان نوجوان امروز منتشر شده و ماجرای آن درباره خواهر و برادری است که زندگی‌شان به ماجراهای عجیب و موجودات غریب گره می‌خورد. لیانا و ادریس نام این خواهر و برادر دوست‌داشتنی است که داستان را پیش می‌برند. البته، پای شخصیت‌های دیگری هم در میان است، دی صبرا، ماهیان، پری‌های دریایی و.... حتی سندباد، بله خانم ایبد حتی سندباد افسانه‌ای را به جهان داستان دعوت می‌کند.
چهارشنبه, ۱۴ شهریور