راهنمای ترویج خواندن نوجوان ۱۲ سال به بالا
در آغاز نوجوانی، بسیاری از فرزندان - حتی آنها که در کودکی کتابخوان بودهاند - بهطور ناگهانی علاقه خود به خواندن را از دست میدهند. سرگرمیهایی چون تلویزیون، بازیهای دیجیتال، شبکههای اجتماعی و سینما برایشان جذابترند. افزون بر این، نوسانات روحی و روانی دوران بلوغ نیز تمرکز بر کتاب خواندن را دشوارتر میسازد.
با این حال، خانوادهها میتوانند با شناخت بهتر علایق نوجوانان و استفاده از روشهایی خلاقانه، مطالعه را به تجربهای لذتبخش و هویتساز تبدیل کنند.
📘 بلندخوانی برای نوجوانان ۱۲ سال به بالا: چرا هنوز مهم است؟
نوجوانان در این سن همچنان از بلندخوانیهای تعاملی لذت میبرند، اگر:
-
به استقلال فکری آنها احترام بگذاریم
-
اجبار را کنار بگذاریم و گفتگو را جایگزین کنیم
-
از متنهایی بهره بگیریم که به آنها احساس درک و اهمیت میدهند
بلندخوانی در این سن میتواند به نوجوان کمک کند تا:
-
با سبکهای نوشتاری گوناگون آشنا شود
-
دربارهی مسائل اخلاقی، اجتماعی و روانی تفکر و گفتوگو کند
-
به خوانندهای منتقد و مستقل تبدیل شود
-
به کمک ادبیات، جایگاه خود را در جهان جستوجو کند
✨ روشهای بلندخوانی و تعامل با نوجوانان ۱۲ سال به بالا
|
شگرد |
چرا کارآمد است |
|---|---|
|
خواندن در زمانهای مناسب و خودخواسته |
نه به اجبار، بلکه در لحظاتی آرام و دلخواه نوجوان. |
|
پرسشهای جذاب و کنجکاویبرانگیز |
مثل: «یه مقاله جالب دیدم، بخوام برات تعریف کنم؟» |
|
احترام به فضای خصوصی |
اجازه دهید همیشه مجبور به گفتن نظر نباشد. |
|
گفتوگوهای باز و عمیق |
«اگه جای اون شخصیت بودی چه میکردی؟» یا «نظرت درباره این موضوع چیه؟» |
|
گزینش کتابهای متنوع و تفکربرانگیز |
از متنهای کوتاه و گیرا تا آثار بلند و پیچیده. |
📚 چه کتابهایی برای نوجوانان ۱۲ سال به بالا مناسباند؟
|
نوع کتاب |
دلیل انتخاب |
|---|---|
|
رمانهای واقعگرا یا فانتزی بلند |
به نوجوانان کمک میکنند خود و دنیای اطراف را بهتر بشناسند. |
|
داستانهای تاریخی یا اساطیری |
تجربهی زندگی در زمانها و فرهنگهای دیگر. |
|
ادبیات علمی-تخیلی و ماجراجویی |
تقویت تخیل و امکان گفتوگو درباره موضوعات فلسفی و فناوری. |
|
شعر معاصر |
ارتباط با احساسات، هویت و زبان. |
|
کتابهای غیرداستانی (علمی، اجتماعی، زیستمحیطی...) |
پاسخگویی به کنجکاویها و علایق تخصصیتر نوجوان. |
|
زندگینامهها |
آشنایی با مسیر زندگی افراد الهامبخش و واقعی. |
💡 چند راهکار برای ترویج کتابخوانی نوجوانان ۱۲ سال به بالا
-
با روحیات و علایق خاص فرزندتان آشنا شوید.
-
سختگیری در انتخاب موضوع نداشته باشید؛ هدف، عادت به مطالعه است، نه فقط محتوای خاص.
-
نوجوانان به نشریات علاقه دارند. مجلهها و مقالات کوتاه را به چرخهی مطالعهی آنها اضافه کنید.
-
اگر به اینترنت علاقهمندند، با هم جستوجوی موضوعات مورد علاقهشان را انجام دهید و سپس دربارهی مقالهها گفتوگو کنید.
-
برخی مقالات یا داستانها را پرینت بگیرید و با هم بخوانید.
-
کتابهایی را که خودتان دوست دارید برایشان بخوانید و بگویید چرا دوستشان دارید.
-
با انتخاب کتابهایی که گفتوگوی مشترک ایجاد میکنند، رابطهی خانوادگی را تقویت کنید.
تفاوت گذاشتن میان دختر یا پسر یکی از موضوعات مهم خانوادهها و بچههای امروز است و کتاب «پیراهن تازهی بیل» به صورت گذرا به این مسئله پرداخته است.
سه شنبه, ۱۳ شهریور
کتاب «شانس ضرب در هفت»، داستان از دست دادن و مرگ عزیزان و کنار آمدن با این رنج و از نو شروع کردن است. بیدی شانس دختر دوازده سالهی نابغهای است که خانوادهی شانس او را از کودکی به فرزندخواندگی پذیرفتهاند. او به دلیل متفاوت و نابغه بودن نمیتواند با همسن و سالهایش ارتباط بگیرد و دوستی ندارد.
یکشنبه, ۳۰ اردیبهشت
کتاب شیطونک سرزمین اعداد، از آثار معروفی است که برای آموزش ریاضی به بچهها نوشته شده است. این کتاب ساختاری داستانی دارد و نویسندهی آن نه تنها معلم ریاضی یا متخصص آموزش به کودکان، بلکه شاعر و نویسندهی معروف آلمانی است که در دورهی کاری خود تقریباً تمامی جوایز ادبی آلمان را برده است. او اکنون در آستانهی ۹۰ سالگی در مونیخ به فعالیت خلاقهی خود ادامه میدهد.
چهارشنبه, ۵ اردیبهشت
کتاب حقیقت و مرد دانا، داستان پسرکی روستایی است که به قصد یافتن حقیقت از خانه بیرون میآید. پسرکِ این داستان فردای یک جشن عروسی، به تقلید از بازی مطربان، میخواهد با دوستانش نمایشی اجرا کند اما طرح یک پرسش در این باره که آیا بازی حقیقی است یا نه سرآغازی میشود برای یک سفر بیپایان. سفری در جست وجوی حقیقت. پسرک که پاسخی از پدر و آموزگار نمیگیرد برای یافتن مرد دانا ـ کسی که حقیقت را به او بنمایاند ـ قدم به سرزمینهای تازهای میگذارد.
سه شنبه, ۷ آذر
کتاب « جسیکا کجاست؟ » داستانی علمی تخیلی و ماجراجویانه است با موضوع دوستی و یافتن دوستان خوب.
چهارشنبه, ۲۴ آبان
کتاب روزهای مرده یک رمان فانتزی است. داستانی انباشته از سحر و جادو، دسیسه و افسون در دنیایی اسرارآمیز. شخصیت اصلی قصه پسر پانزده سالهای است بدون نام و بدون گذشته که در طول داستان پسر نامیده میشود. عنوانی که به خوبی، گمنامی و بیهویتی پسر را نمایان میکند. ولرینِ شعبدهباز، دختری یتیم به نام ویلو و کپلرِ دانشمند از دیگر شخصیتهای رمان هستند. داستان از یک شب سرد زمستانی آغاز میشود. والرین که شعبدهباز معروفی است در این روزهای باقیماندهی سال باید بهای عهدی که سالها پیش با شیطان بسته است را با مرگ خویش بپردازد.
شنبه, ۲۰ آبان
پوران ۱۱ سال دارد. او چهارمین دختر از هفت دختر مالک است. دختری که برخلاف سنتهای جامعه عرب، به کمک پدرش خواندن، نوشتن و بازی شطرنج را آموخته است. داستان کتاب « هفت دختر، هفت پسر » به قرن پنجم هجری برمیگردد. یعنی دقیقا زمانی که داشتن دختر، آن هم تعداد زیادی دختر، موجب تمسخر و ریشخند از سوی جامعه بود. مالک دکان کوچکی در بازار داشت که درآمدش کفاف خانواده را نمیداد. ولی برخلاف او، برادرش، هفت پسر داشت و بسیار ثروتمند بود. همین تفاوت موجب شده بود تا برادر مالک همواره او را کوچک شمارد و او را «پدر دختران» بنامد که لقب غرورآمیزی نبود. صدای مغرور و ریشخند عموی پوران، همیشه او را آزار میداد. برای همین پوران تصمیم میگیرد برای رهایی خانوادهاش از فقر، با موافقت پدرش دست به کاری ناممکن بزند.
چهارشنبه, ۲۶ مهر
کتاب « ما یک نفر » شش ماه از زندگی دو خواهر دوقلوی بهم چسبیده، از نخستین بار حاضر شدن در مدرسه تا عمل جراحی برای جدا شدن از هم را بازگو میکند. گریس دختری خجول و متواضع تیپی، پرشور و بلبلزبان و کمی هم خودخواه است. آنها شانزده سال در انزوا و به همراه پدر و مادر و خواهر کوچکترشان و مادربزرگشان زندگی کردهاند.
دوشنبه, ۲۴ مهر
« کتاب گورستان » در ژانر فانتزی برای کودکان نوشته شده است و داستان کودکی را روایت میکند که در گورستانی متروک در میان ارواح بزرگ میشود.
قاتل، نیمهشب سه نفر از اعضای خانواده را به قتل میرساند و به سوی اتاق آخرین قربانی خود، فرزند هجدهماهه خانواده میرود. اما او در تختخواب خود نیست. کودک نوپا به تازگی راه رفتن آموخته است و نیمه شب در خانه را باز میکند، به خیابان قدم میگذارد و سر از قبرستانی قدیمی و متروک درمیآورد.
چهارشنبه, ۱۲ مهر
«تازه از فروشگاه برگشتهاید، بازی جدیدی را که خریدهاید از کیسه پلاستیکی در میآوردید و کیسه را روی زمین ول میکنید. قیچی را بر میدارید، و بری باز کردن جعبه، بستهبندی محکم پلاستیکی آن را میبرید. وسیله بازی داخل جعبه در لایهای مقوایی قرار دارد. بالاخره، آن را بیرون میکشید و آماده بازی با آن میشوید.
اما قبل از شروع بازی باید آشغالها را جمع کنید. پس کیسه پلاستیکی، پلاستیکهای پاره شده بستهبندی و مقواها را بر میدارید و با عجله به سمت سطل زباله میروید. آیا باید آنها را دور ریخت؟ یا کار بهتری هم میتوان با زبالهها کرد؟
کتاب « بازیافت و کاهش زباله » پدیده زباله و موضوعات مرتبط با آن را برای کودکان شرح میدهد و در کنار آن با پیشنهاد فعالیتهای عملی آنان را به نقشپذیری و مسئولیتپذیری تشویق میکند.
دوشنبه, ۱۰ مهر
سینما، هنر تصویرهای متحرک است، تصاویری که به بیان خیالها و واقعیتها میپردازند.
سینما که در سالهای پایانی سده نوزدهم شکل گرفته است، تازهترین، پیچیدهترین و گرانترین شکل هنر به شمار میرود.
کتاب «سینمای پر زرق و برق»، با زبان طنز، تاریخچه صنعت سینما، انیمیشن، فیلم و پشت پرده سینما را بیان میکند. هم چنین اطلاعاتی از عوامل تاثیرگذار بر این صنعت را به مخاطب علاقهمند ارائه میدهد.
یکشنبه, ۲ مهر
کتاب «میدان مسابقه مال من است» نوشته پاتریشیا رایتسن مخاطب را با مفهوم کار و مالکیت در یک روایت داستانی آشنا میکند.
مالکیت به مفهوم رسمی قراردادی بین بزرگسالان است. برخی از کودکان خیلی زود با این مفهوم آشنا میشوند. بعضی از آنها ممکن است در بازیهایشان این مفهوم را به بازی بگیرند. جمعی از بچهها در رمان نوجوان «میدان مسابقه مال من است»، مفهوم مالکیت را به بازی گرفتهاند. سالهاست که آنها در بازیهایشان مکانهای عمومی را میفروشند و بعد با هم عوض میکنند. مکانهایی مثل پارک، کتابخانه و...
یکشنبه, ۱۲ شهریور
کتاب « آزمایش های علمی خانوادگی، ۵۳ آزمایش شگفت انگیز با اعضای خانواده » را گروهی از کارشناسان موزه علوم، هنر و علوم انسانی سانفراسیسکو با نام اکسپلوراتوریم تهیه کردهاند. این کتاب اطلاعات مفیدی در باره پدیدهها و مفاهیم علمی با انجام آزمایشهای لذت بخش به مخاطب میدهد. این آزمایشها میتواند به صورت گروهی یا فردی انجام شود.
چهارشنبه, ۸ شهریور
کتاب « خانواده من و بقیه حیوانات » با الهام از خاطرات نویسنده آن، «جرالد دارل» از ۵ سال زندگی در جزیره کورفوی یونان نوشته است. در میان این خاطرات، علاقه فراوان نویسنده به طبیعت و جانوران بسیار مشهود است.
دوشنبه, ۶ شهریور
کتاب «اختلال کاهش توجه» از سری کتابهای «سلامت من» است که اطلاعات مفیدی در باره اختلال کاهش توجه به مخاطب میدهد.
چهارشنبه, ۱۸ مرداد
کتاب «کلیدهای آموزش و مراقبت از سلامت جنسی در کودکان و نوجوانان» اطلاعات مورد نیاز والدین را درباره رشد جنسی کودکان و آنچه را که کودکان باید در زمینه جنسیت در هر مرحله از رشدشان باید بدانند، در اختیار قرار میدهد.
دوشنبه, ۹ مرداد
«ماتی و سامی و سه گاف گنده» داستانی است درباره دروغ گویی و پیامدهای آن و کتابی است در ستایش راستگویی.
نویسنده در این کتاب از پسر یازده ساله ای به نام ماتی می گوید. پسری که برای تعطیلات تابستانی خانواده خود رویایی دارد. او برای این که آرزویش به واقعیت بپیوندد به دروغ متوسل می شود و با این کار خانواده اش را به دردسر بزرگی می اندازد.
شنبه, ۷ مرداد
کتاب «روزگار رؤیا» مجموعه چهارده افسانه از بومیان استرالیاست که در دو فصل داستانهای کهن و داستانهای جدید گروه بندی شده اند. این افسانهها نوشته و گردآوری اوود گروو از بومیان استرالیاست.
چهارشنبه, ۴ مرداد
کتاب «شناخت از راه بازی» شامل پانزده کارگاه بازیدرمانی برای کودکان ۷ تا ۱۲ سال و دوازده کارگاه بازیدرمانی برای گروه سنی ۱۳ تا ۱۶ سال است.
چهارشنبه, ۲۸ تیر
کتاب ترکمنها به معرفی قوم ترکمن از جنبههای تاریخی، اجتماعی، دینی، فرهنگی، هنری و… میپردازد. بازیهای سنتی، مراسم و جشنها، خوراک، پوشاک، زیورآلات و صنایع دستی قوم ترکمن، از دیگر بخشهای این کتاب هستند.
دوشنبه, ۲۶ تیر
کتاب «خودت داستان بنویس» کتابی است سرشار از فعالیتهای جذاب که خلاقیت خواننده را به جریان میاندازد؛ کتابی با ایدههای ناب و الهامبخش برای یک شروع خوب، خلق شخصیتها و طرح و نقشههای بسیار در نوشتن یک داستان.
شنبه, ۲۴ تیر
کتاب «خانه جانوران» مخاطب را به درون لانه جانوران مختلف میبرد و از نزدیک شگفتیهای خانهها و زندگی جانوران را به او نشان میدهد.
چهارشنبه, ۲۱ تیر
کتاب شهر ما تهران - معرفی تهران به نوجوانان، سومین جلد از مجموعه ایران من است. هدف از نگارش کتاب شهر ما، تهران ارائه اطلاعات عمومی مختصر و مفیدی درباره تهران امروز و دیروز برای نوجوانان است. این کتاب متناسب با ذوق نوجوانان، اطلاعاتی همه جانبه از تهران ارائه میدهد. تهران شهری است که روزها بیش از دوازده میلیون جمعیت دارد. شهری که دویست سال پیاپی پایتخت ایران بوده. در دویست سالی که جهانِ انسانها بزرگترین دگرگونیهای تاریخش را تجربه کرده است.
دوشنبه, ۱۲ تیر
امبرتو اکو، نشانه شناس، فیلسوف، منتقد و رماننویس، کتاب سه قصه را با موضوعهای بمب اتم، تفاهم و صلح و مشکلات زیستمحیطی زمین برای کودکان نگاشته است که نه فقط بچهها، بزرگترها هم میتوانند از خواندن آن لذت ببرند.
شنبه, ۱۰ تیر