متل‌های کودکانه
متل به قصه‌های کوتاه سرگرم‌کننده با مضامین لطیف و آموزنده گفته می‌شود که تمام یا قسمتی از آن قافیه‌دار، شعرگونه یا مانند بحر طویل باشد. قهرمان متل‌ها اغلب حیوانات‌اند، ولی گاهی انسان‌ها یا مظاهر طبیعت هم هستند. امروزه متل به داستان‌های منظوم کودکانه گفته می‌شود و معمولاً مصرع‌های متل کوتاه است. دویدم و دویدم و اتل متل توتوله از متل‌های معروف فارسی است. متل‌ها به دلیل آهنگین بودن و تکرار کنش‌ها در ذهن ماندگاری دارند و به راحتی به خاطر سپرده می‌شوند. یکی از خصوصیات برجسته در متل‌ها کنش‌های حرکتی است که در جان بخشیدن به تصویرسازی کودکانه در شعر کودک موثر است.
از متل‌ها چه یاد گرفته و در یاد داریم؟ چرا این ترانه‌ها هنوز در ذهن ما جاری هستند؟ گویی با هر بار خواندن‌شان دوباره کودک می‌شویم و بازی بده‌بستان را تمرین می‌کنیم؛ چیزی به زمین می‌دهیم و زمین چیزی به ما. طبیعت بخشنده است، پاسخ می‌دهد. آب بدهی سبز می‌شود و رویاننده، خوراک بزی را می‌دهد و بزی شیر به تو. در نهایت به زمین وابسته‌ایم و به دستان یک‌دیگر تا آب و نان از خاتونان بستانیم و دوان دوان چرخ زندگی را بچرخانیم. ما ساخت این متل را از همان کودکی با شنیدن و تکرارش بلد شدیم؛ داد و ستد.
یکشنبه, ۱۱ آذر
قربونت برم هر دم
گل تو دامنت کردم
آن دم که ترا دیدم
ترک همه را کردم
چهارشنبه, ۱۱ دی
یک روز شاد برای بازی! خورشید که در کتاب «خورشید خانوم آفتاب کن!» چهره به آسمان می‌آورد، بازی بچه‌ها هم شروع می‌شود: «ما بچه‌های گرگ‌ایم/ از سرمایی بمردیم» گرگ‌ام به هوا، اولین بازی است که با تقلید از بازی آسمان آغاز می‌شود: «ابرها رو تو جواب کن» بازی نور و تاریکی.
شنبه, ۱۱ خرداد
گنجشک آشی مشی (متل کازرونی)
یه گنجشک (گنجشک آشی مشی)تو صحرا داشت دونه جمع می‌کرد، یه خار رفت تو پاش. آ گنجیشکه فوری پر زد و رفت و رفت و رفت تا رسید به یه دکان نونوائی، خار را داد به نونوا و به اش گفت:
میرم مسجد نماز کنم
پیش خدا نیاز کنم
عقدهٔ دل رو واز کنم،
خارمو به هیچ کی ندی ها
سه شنبه, ۲۶ اردیبهشت
لی‌لی، لی‌لی حوضک
لی‌لی، لی‌لی حوضک شعر-متل‌های قدیمی است که در هر منطقه به طور متفاوتی روایت می‌شود.
سه شنبه, ۱۲ اردیبهشت
متل خره خراطی می‌کرد (متل یزدی)
یک روزی بود و روزگاری،
پشت خونه ما یک گودالی،
موش ماسوره می‌کرد،
بچه موش ناله می‌کرد،
شتر نمد مالی می‌کرد،
دوشنبه, ۹ اسفند
دختر دارم انار و به برگرفته از کتاب جم جمک برگ خزون (ثمینه باغچه بان)
دختر دارم انار و به !
چادر زده کنار ده،
به کس کسونش نمی‌دم،
به همه کسونش نمی‌دم،
به راه دورش نمی‌دم،
سه شنبه, ۲۶ بهمن
متل مرغ زرد پا کوتاه (ترانه مسجد سلیمان)
آهای آهای آب اومد
کدوم آب؟
همون آب که تش خاموش کرد.
کدوم تش؟
همون تش که چوب روشن کرد.
کدوم چوب؟
سه شنبه, ۷ دی
متل دویدم و دویدم (روایت تهرانی) بازآفرینی محمدهادی محمدی
دویدم و دویدم
سر کوهی رسیدم
دوتا خاتونی دیدم
یکیش به من نون داد
سه شنبه, ۱۱ آبان
متل ای داد و بیداد
ای داد و بیداد!
تخمه بو می داد.
به همه می داد،
به من نمی داد،
شنبه, ۱۷ مهر
متل جم‌جمک برگ خزون از افسانه شعبان‌نژاد
جم‌جمک برگ خزون
مادرم زینت خاتون،
گیس داره قد کمون،
از کمون بلندتره،
دوشنبه, ۱۲ مهر
فهرست
جم جمک برگ خزون
ای داد و بیداد
دختر دارم انار و به
یکی بود یکی نبود
دویدم و دویدم
یک "اوسنه ی" قدیمی از زبان مردم خراسان
مرغ زرد پا کوتاه (ترانه مسجد سلیمان)
خره خراطی می کرد!
یکشنبه, ۱۸ مرداد