انتخاب قصهی مناسب، یکی از مهمترین گامها در فرآیند قصهگویی است. قصهای که با نیاز، سن، علایق و ظرفیت کودکان هماهنگ باشد، میتواند تجربهای لذتبخش، تأثیرگذار و ماندگار بیافریند. در ادامه، عوامل کلیدی در انتخاب قصه بررسی میشود:
۱. لذت، نخستین شرط انتخاب
-
مهمترین معیار، لذتبخش بودن داستان برای قصهگو و شنونده است.
-
اگر قصهگو خود از روایت قصه لذت ببرد، شور و گرمای این لذت به کودکان نیز منتقل میشود.
۲. شناخت گروه سنی و تجربیات کودک
-
قصهگو باید با علایق، ترسها، دغدغهها و تجربههای ذهنی گروه سنی مخاطب آشنا باشد.
-
انتخاب قصه باید متناسب با دنیای عاطفی و شناختی کودکان انجام شود.
۳. توجه به طول و ساختار داستان
-
کودکان خردسال (زیر ۶ سال) تمرکز کوتاهتری دارند؛ برای آنها داستانهای کوتاه و ساده مناسبتر است.
-
داستانهایی با ساختار خطی، تکرارپذیر و پایان خوش برای این گروه اثربخشترند.
۴. موضوعهای آشنا برای خردسالان
-
کودکان کمسن به قصههایی با موضوعاتی چون:
-
حیوانات
-
روابط خانوادگی
-
کودکان دیگر
-
روالهای روزمره زندگی (خوابیدن، غذا خوردن، بازی کردن)
علاقهی ویژه دارند.
-
۵. تأثیر زبان تکراری و مشارکتپذیر
-
زبان دارای ریتم، تکرار جملات یا عبارات، و فراخوان به تکرار، سبب مشارکت و همصدایی کودکان میشود.
-
قصههایی با ساختار تکراری (مثل «بز زنگولهپا» یا «سه خرس») بسیار محبوباند.
۶. تطبیق با رشد شناختی در سنین مختلف
سن |
ویژگیهای مناسب قصه |
---|---|
۳ تا ۶ سال |
قصههای کوتاه، تکراری، با شخصیتهای ملموس و موضوعات آشنا |
۷ تا ۹ سال |
قصههای قومی و افسانهای با ساختار پیچیدهتر (مثلاً برادران گریم) |
۱۰ سال به بالا |
داستانهای ماجراجویانه، اسطورهها، قصههای حماسی و طنزهای ادبی |
۷. انتخاب حالوهوای مناسب
-
حالوهوای داستان (Mood) بسیار مهم است. بسته به نیاز و زمان قصهگویی، داستان میتواند:
-
امیدبخش
-
خندهدار
-
ترسناک (اما کنترلشده)
-
احساسی و تأملبرانگیز باشد.
-
نکات تکمیلی برای انتخاب هوشمندانه قصه:
-
از کودک بپرسید چه موضوعاتی را دوست دارد.
-
چندین قصه را در اختیار کودک بگذارید و اجازه دهید خود انتخاب کند.
-
برای گروههای ترکیبی (مثلاً در کلاس)، قصهای با لایههای مختلف انتخاب کنید تا هر کودک بتواند با بخشی از آن ارتباط برقرار کند.
-
در صورتی که قصد آموزش مفهومی خاص دارید (مثلاً دوستی، احترام، حل مسئله)، قصهای انتخاب کنید که پیام را بهطور طبیعی منتقل کند، نه مستقیم و آموزشی.