پس از سال‌ها که کتاب صمد، ساختار یک اسطوره نایاب بود، اکنون این کتاب دوباره در دسترس علاقه‌مندان به ادبیات کودکان، مطالعات جامعه‌شناسی و اهل فرهنگ و سیاست قرار گرفته است. در این اثر پیوند ادبیات کودکان و یکی از شخصیت‌های آن با جریان انقلاب ایران بررسی شده است.
برای جامعه تشنه انقلاب در دهه 1340 و 50 شمسی، که نیاز به ساخت اسطوره‌های اجتماعی داشت، صمد بهرنگی موردی مناسب بود، زیرا او هم نویسنده بود، هم آموزگار، هم سیاوش بود و هم پهلوان. در این جامعه، بااینکه خود واقعی صمد دیگر زنده نبود، اما جان اسطوره‌وارش همان نقش پهلوان افسانه‌ها را بازی می‌کرد که در بستر روایت افسانه‌ای از راه می‌رسند و با نیروهای بدکردار به ستیز برمی‌خیزند. این پهلوانان چه در زندگی و چه در مرگ شکست‌ناپذیر هستند. اگر پیروز شدند که جامعه و استمرارش را تضمین می‌کنند، اما اگر کشته شدند، روی شانه‌هایشان پهلوانی دیگر می‌ایستد تا سرانجام در نقش خود پیروز شوند. بنابراین زندگی بدون این پهلوانان اسطوره‌ای چرخه‌ای ایستا خواهد بود.
با این پیش‌زمینه از ناخودآگاهی جمعی بود که صمد بهرنگی به دست گروه‌های سیاسی چپ ایران، اسطوره‌ای اجتماعی شد تا خواست‌ها، نیازها و آرزوهای نهان و آشکار، واقعی یا خیالی جامعه خودش را بازتاب دهد.
به زبان دیگر، این اسطوره‌سازی‌ها ابزاری برای بیان خواسته‌های سیاسی مردم شدند. فرآیند اسطوره‌سازی صمد برای جامعه سده بیستمی ایران، هنگامی‌که بیش از نیم سده از انقلاب مشروطیت گذشته بود، نشانگر برخورد عاطفی روشنفکر ایرانی با تجدد یا مدرنیته است. نویسندگان در این کتاب کوشیده‌اند هم جنبه اجتماعی اسطوره‌ای صمد را بشکافند و هم با شیوه‌ای ساختارگرایانه آثار او را تحلیل کنند.
این کتاب دو بخش مجزا دارد، در بخش نخست، شکل‌گیری اسطوره صمد بهرنگی کاویده و در بخش دوم آثار او از جنبه رویکرد و مطالعات ساختارگرایی تحلیل شده است.
این کتاب در 380 ص در قطع وزیری به بهای 98 هزار تومان از سوی شرکت نشر چیستا بازنشر شده است.
نویسندگان: محمدهادی محمدی و دکتر علی عباسی
