روش‌های ترویج شاهنامه برای کودکان و نوجوانان

بر پایه تجربه‌های عملی مروجان ادبیات کودک، روش‌های زیر برای ترویج شاهنامه در میان کودکان و نوجوانان توصیه می‌شود. این روش‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که هم شوق خواندن ایجاد کنند، هم درک حسی و ذهنی از داستان‌ها را در مخاطب پرورش دهند.


۱. نقالی: روایت زنده و حماسی

هدف: زنده کردن داستان در ذهن کودک از راه اجرای نمایشی
چگونه اجرا شود:

  • یک داستان مناسب از شاهنامه را انتخاب کرده و با تغییر صدا، حرکات بدن، و لحن متناسب با فضای داستان اجرا کنید.

  • نیازی نیست کاملاً به سبک نقالی سنتی پایبند باشید، ولی استفاده از برخی عناصر آن (مثل ضرب، اشعار شاهنامه، صدای رسای روایت‌گر) جذابیت داستان را دوچندان می‌کند.

  • بخش‌هایی از شعر اصلی شاهنامه را در خلال داستان بخوانید.

  • بسته به گروه سنی، بر قسمت‌هایی از داستان تأکید کنید:

    • برای کودکان: کودکی شخصیت‌ها (مثلاً کودکی زال)

    • برای نوجوانان: روابط عاشقانه، موانع، تصمیم‌های دشوار

مشارکت مخاطب:
از کودکان یا نوجوانان بخواهید بخشی از داستان را با برداشت خودشان نقالی کنند. اشتباه‌های محتوایی را اصلاح کرده و فرصتی دوباره برای اجرا بدهید. از خطاهای جزئی چشم‌پوشی کنید تا اعتماد به نفس‌شان حفظ شود.


۲. نمایش خلاق با ماسک

هدف: افزایش مشارکت فعال و تخیل گروهی
چگونه اجرا شود:

  • مخاطبان را به گروه‌های کوچک تقسیم کنید.

  • از آن‌ها بخواهید با استفاده از ماسک شخصیت‌ها، بخشی از داستان را به‌صورت نمایش اجرا کنند.

  • اجازه دهید لباس و ابزار ساده‌ای طراحی کنند یا از وسایل موجود استفاده نمایند.

مزیت: این روش شور، تحرک و لذت زیادی ایجاد می‌کند و به درک عمیق‌تری از شخصیت‌ها منجر می‌شود.


۳. نقاشی و کلاژ از صحنه‌ها

هدف: تجسم بصری داستان‌ها و بازآفرینی خلاقانه
چگونه اجرا شود:

  • هر گروه، یکی از صحنه‌های مهم داستان را انتخاب کند.

  • از رنگ‌هایی مثل گواش، پاستل، مداد رنگی و رنگ روغن روی کاغذ A3 استفاده کنند.

  • یا می‌توانند از مواد مختلف (پارچه، کاغذ رنگی، مقوا و ...) برای ساخت کلاژ بهره بگیرند.

نتیجه: این فعالیت موجب لذت، حرکت و همکاری گروهی می‌شود و بازخورد بصری خوبی از داستان‌ها ارائه می‌دهد.


۴. روخوانی و بلندخوانی شاهنامه

برای کودکان:
یک نسخه‌ی بازنویسی‌شده از شاهنامه بخوانید. در جاهای مناسب، چند بیت ساده از متن اصلی شاهنامه را به‌صورت آهنگین بخوانید.

برای نوجوانان (۱۱ تا ۱۶ سال):

  • متن انتخابی را از خود شاهنامه برگزینید.

  • هر جلسه، از نوجوانان بخواهید ۱۰ تا ۱۵ بیت را بلند بخوانند.

  • با تمرین مداوم طی ۱۵ تا ۲۰ جلسه، نوجوانان به تسلط نسبی در خواندن زبان شاهنامه می‌رسند.


۵. مجسمه‌سازی با گل سفال

هدف: تجسم شخصیت‌ها و صحنه‌ها به‌صورت سه‌بعدی
چگونه اجرا شود:

  • کودکان و نوجوانان در گروه‌های دو یا سه‌نفره با گل سفال شخصیت‌های شاهنامه یا صحنه‌های خاص را خلق کنند.

  • هنگام ساخت، گفت‌وگو و یادآوری داستان تقویت می‌شود.

  • حتی کودکان پیش‌دبستانی نیز با دیدن کتاب بازنویسی‌شده، مجسمه‌هایی ابتدایی اما خلاقانه می‌سازند.


۶. بازآفرینی داستان‌ها

هدف: پرورش تخیل و نگاه شخصی به داستان‌ها
چگونه اجرا شود:

  • ماسک شخصیت‌ها را در اختیار کودکان ۱۰ تا ۱۶ ساله بگذارید.

  • از آن‌ها بخواهید داستان را از دید خودشان بازنویسی کنند یا ادامه دهند.

  • می‌توانند روایت را عوض کنند یا حتی پایان جدیدی بسازند.


۷. برگزاری نمایشگاه آثار

هدف: ایجاد انگیزه، افتخار و ثبت تجربه
چگونه اجرا شود:

  • پس از کار روی چند داستان، آثار هنری گروه‌ها را (نقاشی‌ها، مجسمه‌ها، ماسک‌ها، کلاژها و...) جمع‌آوری کنید.

  • در فضای مدرسه، مرکز فرهنگی یا کتابخانه نمایشگاهی ترتیب دهید.

  • از خانواده‌ها، آموزگاران و مسئولان دعوت کنید.

نتیجه: این تجربه نه‌تنها برای شرکت‌کنندگان دلگرم‌کننده است، بلکه ارزش کار آنان را نزد دیگران نیز نمایان می‌سازد.

Submitted by editor6 on