استرالیای جنوبی یکی از هشت ایالت کشور استرالیاست که از غرب، شمال و شرق با ایالت‌های دیگر هم‌مرز است و از جنوب، اقیانوس جنوبی آن را احاطه کرده است.
این ایالت مساحتی برابر با ۹۸۴،۳۷۷ کیلومتر مربع، یا یک هشتم قاره‌ی استرالیا را در بر می‌گیرد. بیش از ۵۰ درصد این مساحت را چراگاه ها تشکیل می‌دهند و ۵/۶ درصد آن نیز به شکل پارک‌های ملی و زیستگاه‌های حفاظت شده‌ی حیات وحش طراحی شده است. استرالیای جنوبی نزدیک به ۶/۱ میلیارد نفر جمعیت دارد که سه چهارم آن‌ها در شهر مرکزی آدلاید زندگی می‌کنند.
۱۴۰ مرکز کتابخانه‌ی عمومی در استرالیای جنوبی وجود دارد، که به جوامع عضو ۳۰۰۰ تا ۱۵۰،۰۰۰ نفری خدمات کتابخانهای ارائه می‌دهند.
کتابخانه‌های عمومی استرالیای جنوبی از سوی بخش خدمات کتابخانهای عمومی (PLS) کتابخانه‌ی دولتی استرالیای جنوبی پشتیبانی می‌شوند. PLS خدمات گوناگونی در سطح ایالت عرضه می‌کند که شامل مدیریت قراردادها و اسناد همکاری، تأمین مواد، دسترسی رایگان عمومی به اینترنت از راه شبکه‌ی فناوری اطلاعات مقرون به صرفه، مدیریت برنامه و پروژه و امورحقوقی است.
همکاری‌ها
اجرای دو پروژه‌ی «باشگاه بزرگ کتاب (TBBC)» و «باشگاهک بزرگ کتاب (TLBBC)» بدون پشتیبانی دولت استرالیای جنوبی، شورای هنری استرالیا و کتابخانه‌های عمومی استرالیای جنوبی از طریق کتابخانه‌ی دولتی استرالیای جنوبی، دولت محلی و روزنامه‌ی ادورتایزر، امکان پذیر نمی‌شد. این همکاری‌ها نقش مهمی در موفقیت تمام پروژه‌ها داشته اند.
این نمونه همکاری با راه‌اندازی هر دو پروژه‌ی TBBC و TLBBC در کوئینزلند در فوریه ی ۲۰۰۷، در سطح ملی عمومیت خواهد یافت.
باشگاه بزرگ کتاب TBBC
در سال ۲۰۰۳، کتابخانه‌های عمومی استرالیای جنوبی و «باشگاه بزرگ کتاب» که یک سازمان مستقل هنری بود، به هم پیوستند و یک باشگاه خواندن در سطح ایالتی بنیان نهادند. اهداف اصلی این نوآوری عبارت بودند از:
- گسترش علاقه به خواندن
- آسان ترکردن پیوند جامعه، کتابخانه‌ها، نویسندگان، ناشران و دیگر سهامداران
- پشتیبانی از نویسندگان تازه کار و باسابقه‌ی استرالیای جنوبی و استرالیا
- شناساندن نقش بنیادین کتابخانه‌ها در بالا بردن سرمایه‌ی اجتماعی به تمام مردم استرالیای جنوبی، همچون: سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران و گسترش جامعه‌ای پذیرا
- پشتیبانی، تشویق و ارائه‌ی دانش به والدین و کودک یاران در زمینه‌ی اهمیت خواندن و خواندن برای کودکان از سن پایین
باشگاه بزرگ کتاب به همه‌ی اهالی استرالیای جنوبی، بدون توجه به وضعیت اقتصادی و پیشینه‌ی سنی یا تحصیلی آن ها، تعلق دارد. هر ماه یک عنوان کتاب انتخاب می‌شود و تمام استرالیای جنوبی آن را با هم می‌خوانند. نویسنده‌ی این کتاب برگزیده، به کتابخانه‌های عمومی شهری و منطقه‌ای در سراسر استرالیای جنوبی سفر و با خوانندگان کتاب خود در چند نشست دیدار می‌کند. به سبب گوناگونی کتاب‌های برگزیده، این نشست‌ها افراد مختلفی را جذب می‌کنند و به شکل فرصتی برای ایجاد تاثیرات اجتماعی در سطح یك اجتماع محلی درآمده‌‌اند. افزون بر این، به فرو ریختن سدهایی كه به انزوای اجتماعی می انجامد، کمک می کنند و تصویر کتابخانه را به شکل مکانی گرم و دوستانه، رواج می‌دهند. باشگاه بزرگ کتاب از آغاز کارش در آوریل ۲۰۰۳، به آموزش و پیشبرد آن با ۶۰ نویسنده و برگزاری بیش از ۲۰۰ رویداد فرهنگی با حضور ۲۴،۱۰۶ نفر از اهالی استرالیای جنوبی (۱۴،۸۳۹ نفر در رویدادهای شهری و ۹،۲۶۷ نفر در رویدادهای منطقه‌ای) پرداخته است.
باشگاهک بزرگ کتاب
با الهام از پروژه‌ی باشگاه بزرگ کتاب، باشگاهک بزرگ کتاب (TLBBC)، که یک برنامه‌ی سوادآموزی برای کودکان ۰ تا ۵ سال بود، شکل گرفت. این پروژه با سرمایه‌ای یک میلیون دلاری که از سوی دولت ایالتی استرالیای جنوبی تأمین می‌شد، در فوریه ۲۰۰۶ راه اندازی شد.
هر کودک در استرالیای جنوبی به محض به دنیا آمدن، از حق دریافت یک بسته‌ی TLBBC برخوردار می‌شود که هرسال یک کتاب برگزیده، لوح تصویری به نام "وقت شعر خواندن است" و یک کیف کتابخانهای TLBBC را در خود دارد. لوح تصویری "وقت شعر خواندن است"، ابتکاری از استرالیای جنوبی است که برای کودکان سرگرم کننده و برای والدین، ارائه دهنده‌ی الگو و دارای نقشی آموزشی در زمینه‌ی چگونگی خواندن برای کودکان و سر و کله زدن با آنان است. در این لوح، بخش‌هایی به زبان‌های دیگر و ترجمه‌های آن ها نیز وجود دارد. لوح تصویری مذکور، منبع با ارزشی برای بالا بردن سطح سواد پدر و مادران و دادن اعتماد به نفس کافی به آن هاست تا برای کودکان خود کتاب بخوانند.
بسته‌ی TLBBC را می‌توان از کتابخانه یا مرکز بهداشت کودکان و جوانان دریافت کرد. این راهکار برای برقراری ارتباط با پدر و مادران جدید که ممکن است عضو کتابخانه نباشند، دارای اهمیت است. به مراجعه کنندگان هنگام دریافت بسته، اطلاعاتی درباره‌ی کتابخانه داده می‌شود و آن ها را برای عضو شدن در کتابخانه تشویق می کنند. هر سال، ۱۷،۵۰۰ کودک در استرالیای جنوبی به دنیا می‌آیند. تنها پس از گذشت ۱۰ ماه از راه‌اندازی باشگاهک بزرگ کتاب، ۸۰% از سهم سالانه‌ی کیف‌های TLBBC توزیع شده بود.
برای ترغیب کودکان به کتابخوانی، شورای گزینش TLBBC برای هریک از گروه‌های سنی ۰ تا ۲ سال (پیش از سخن گفتن)، ۲ تا ٣ سال (دوره‌ی سخن گفتن) و ۴ تا ۵ سال (پیش از آغاز خواندن) کتابی برمی‌گزیند. این طبقه بندی بر پایه ی گروه بندی‌های اتحادیه‌ی کتابخانه‌های امریکا انجام گرفته است. درباره‌ی این کتاب‌ها در رسانه ها، کتابخانه‌های عمومی و کتابفروشی‌ها تبلیغ می‌شود. هدف از این کار، کمک به کودکان و بزرگسالان در انتخاب کتاب‌های خوانده شده و محبوب کودکان است. برای آسانتر ساختن گزینش کتاب، کتابخانه‌های عمومی استرالیای جنوبی مجموعه کتاب‌های تصویری خود را با برچسب‌های رنگی كه نمایشگر گروه‌های سنی TLBBC است، نشانه گذاری کرده‌اند.
خواندن برای کودکتان، ارتباطی نیرومندتر میان شما و آن ها برقرار می‌سازد. بر این اساس، مجموعه‌ای از برگه‌های فعالیت، شامل: کاردستی‌های ساده‌ی مناسب گروه‌های سنی، هر ماه چاپ می‌شوند و رایگان در سایت اینترنت قرار می‌گیرند.
یکی از منافع بزرگ TBBC و TLBBC برای شبکه‌ی کتابخانه‌های عمومی استرالیای جنوبی، پشتیبانی چشمگیر رسانه‌ها و نشریه هاست. روزنامه‌ی ایالتی ادورتایزر سرمقاله‌ای ماهانه درباره ی کتاب انتخاب شده و رویدادهای تازه چاپ می‌کند. این پوشش رسانه‌ای TBBC و TLBBC را در مرکز توجه جامعه‌ی استرالیای جنوبی قرار می‌دهد. از زمان راه اندازی TBBC بیش از یک میلیون دلار از طریق برنامه‌های تبلیغی و مقالات منتشرشده دریافت کردیم که نام کتابخانه‌های عمومی در تمام این مقاله ها آمده بود. در جریان برنامه‌های TBBC و TLBBC، مهارت‌های بسیار گوناگونی که در کتابخانه‌های عمومی مورد نیازند، بیشتر شناخته شدند و اهمیت یافتند. افزون بر این، کارمندان کتابخانه نیز مهارت‌ها و تجربه‌های خود را در زمینه‌ی مدیریت رویدادهای ویژه گسترش دادند و ارتباطات رسانه ای خود را از راه تعامل با خبرنگاران بهبود بخشیدند.
برقراری مشارکت تجاری با کتابفروشان محلی، فرصتی برای اعضای جامعه پدید آورده است تا کتاب‌های تازه و قدیمی را در رویدادهای TBBC خریداری کنند و فروش کتابفروشان هم در نواحی غیر شهری بیشتر شود. این اقدام به ویژه در نقاط دور افتاده از استقبال بیشتری برخوردار شد.
ارتقا و آموزش کارکنان
یک دوره‌ی آموزشی برای کارکنان کتابخانه‌ها در زمینه‌ی برنامه‌ریزی سوادآموزی به گروه هدف نوآموز به شکل جلسات بازی و ترانه‌خوانی با کودکان برگزار شد. صندوق پژوهش و توسعه‌ی دولت محلی با همکاری کتابخانه‌ی ایالتی استرالیای غربی، سرمایه‌ی این کار را تأمین کردند. این دوره، شامل آموزش و پرورش کودک، ارتباط با جامعه، خواندن و کارگاه‌های عملی بود.
بازی و ترانه‌خوانی
پدر و مادران به عضویت در کتابخانه‌ی محلی و شرکت در جلسات بازی و ترانه‌خوانی با کودکان تشویق می‌شوند. این جلسات شامل فعالیت‌هایی از جمله: قصه‌خوانی، ترانه‌های کودکانه و آواز خوانی است و فرصتی بسیار خوب برای ارتباط گیری با کودک و آشنایی و تبادل نظر با والدین دیگر و دوری از گوشه‌گیری اجتماعی در اختیار پدر و مادرها قرار می‌دهند. این برنامه‌ی ویژه، در ۵۳ کتابخانه‌ی شهری و منطقه‌ای برگزار و با پذیرش دور از انتظاری روبرو شد.
برنامه‌ی بالا، نقش بنیادین کتابخانه‌ها را در گسترش سوادآموزی، افزایش سرمایه‌ی اجتماعی و پروراندن جامعه‌ای باز و پذیرا نشان می‌دهد. همچنین، به شکل‌گیری رابطه‌ای نیرومند میان کتابخانه و مراکز بهداشت کودک و نوجوان و مراکز کودکیاری به عنوان سهامدارانی که ارائه دهندگان اصلی خدمات به والدین جدید و کودکیاران بودند، کمک کرد.
بررسی کتابخانه‌های عمومی استرالیای جنوبی نشان می‌دهد میزان امانت‌گیری کتاب‌های تصویری کودکان در سراسر ایالت از فوریه ۲۰۰۶ به این سو، ۱۴/۱۰ درصد افزایش یافته است که تأثیر مثبت TLBBC و جلسات بازی و ترانه‌خوانی را بر استقبال جامعه از کتاب‌های تصویری کودکان نشان می‌دهد.
پایگاه اینترنتی TBBC : www.thebigbookclub.com.au
پایگاه اینترنتی TBBC و TLBBC در سال ۲۰۰۶ راه‌اندازی شد. این پایگاه نقشی کلیدی به عنوان درگاه و منبع اطلاعات در زمینه‌ی کتاب، خواندن، سوادآموزی، نویسندگان و رویدادهای ویژه در استرالیای جنوبی دارد. اطلاعات مربوط به رویدادهای آینده‌ی TBBC، پیوندهای نویسندگان و فروشندگان کتاب، ناشران، و اطلاعاتی برای باشگاه‌های کتاب و رهنمودهایی برای خوانندگان نیز در این پایگاه موجود است. پایگاه TLBBC مجموعه‌ای از مواد رایگان برای والدین، کودکیاران و هر کس که به خواندن و سوادآموزی علاقه‌مند باشد، ارائه می‌دهد. منابعی که از طریق پایگاه، مرتباً به روز می‌شود و در دسترس علاقه‌مندان قرار می‌گیرند، عبارتند از: اطلاعات درباره‌ی تازه‌های نشر، برگزیده‌های ماه، و برگه‌های فعالیت مکمل کتاب که از سوی کارشناسان حرفه‌ای تنظیم شده اند.
در فوریه/ مارس ۲۰۰۶ که باشگاه کتاب موتور جست‌وجوی خود را گوگل (استرالیا) قرار داد، نخستین مدخل برای عنوان "باشگاهک بزرگ کتاب" در صفحه‌‌ی هفتم نتایج و در ردیف هفتاد و هشتم قرار داشت. در فوریه ۲۰۰۷، "باشگاهک بزرگ کتاب" در صفحه اول و در ردیف ششم قرار گرفت. (رتبه بندی گوگل بر اساس رفتار کاربران انجام می‌شود. بنابراین، رتبه‌ی بالاتر نمایشگر کاربری بیشتر آن پایگاه در سنجش با پایگاه‌های مشابه دیگر است).
مسابقه‌ی خواندن برترین‌ها
شرکت در مسابقه‌ی خواندن برترین‌ها برای همه‌ی دانش‌آموزان استرالیای جنوبی آزاد است و هم اکنون سومین سال آن برگزار می شود. دانش‌آموزان از پیش دبستان (۵ سالگی) تا سال نهم (۱۵ سالگی) باید ۱۲ کتاب را در مدت یک سال تحصیلی از فوریه تا سپتامبر بخوانند. خواندن ۱۲ کتاب در سال تحصیلی مدال طلا برای خواننده به ارمغان می‌آورد و مدال‌های نقره و برنز هم وجود دارند. حتی اگر کودک به هیچ مدالی هم دست پیدا نکند، هرچه خوانده باشد بی پاداش نمی‌ماند. در میان شماری از برنامه‌های سوادآموزی و خواندن در استرالیای جنوبی، مسابقه‌ی خواندن برترین‌ها با شرکت ۷۱۸مدرسه در سال ۲۰۰۶، از بالاترین شمار شرکت کنندگان برخوردار است. این به معنی شرکت ۹۰ % تمام مدارس واجد شرایط و ۹۰،۹۱۵ کودک بود، که از هدف راهبردی پیش‌بینی شده‌ی ایالت استرالیای جنوبی برابر با ۸۰% مدارس تا پایان سال ۲۰۰۶ پیشی گرفت.
گزارش‌های شفاهی مدرسه ها بیانگر آن بود که مسابقه‌ی خواندن برترین‌ها تأثیر بسزایی در انگیزش دانش‌آموزان برای خواندن کتاب‌های بیشتر داشته و به ویژه در تشویق پسران مؤثر بوده است. از ۹۰،۹۱۵ دانش‌آموزی که مسابقه را به پایان رسانده‌اند، ۴۹% پسر و ۵۱% دخترند.
دستاوردهای مسابقه‌ی خواندن برترین‌ها:
- بالا بردن جایگاه خواندن، کتابخانه‌ها و سوادآموزی در مدرسه‌ها
- ایجاد یک فعالیت کانونی مربوط به خواندن نزد کودکان
- تشویق دانش‌آموزان به هر چه بیشتر خواندن و هر چه بیشتر لذت بردن از آن
- ایجاد چالش خواندن به ویژه در پسران
- پدیدآوردن انگیزه در خوانندگانی که به کتاب خواندن تمایلی ندارند
- رشد عزت نفس و غرور، حس همبستگی در مدرسه و حس کامیابی
- افزایش مشارکت والدین در خواندن کودکان‌شان
- بالابردن آمار امانت‌گیری کتاب از کتابخانه‌ها
- کمک به تبدیل خواندن به یک فعالیت اجتماعی پسندیده چه در کلاس درس و چه به شکل تفریحی
پروژه‌های آینده
پروژه‌ی خواننده ی کوچولوی استرالیایی (با همکاری وجی‌مایت)
در سوم آوریل ۲۰۰۷، توافقی میان TBBC و شرکت کرافت برای توزیع مجموعه‌ای از دفترچه‌های ثبت مراحل پیشرفت سوادآموزی کودکان در مراکز نگهداری کودکان و کتابخانه‌ها، انجام شد. بنابر مذاکرات همکاری شرکت فرآورده‌های غذایی کرافت با نام تجارتی وجی‌مایت، قرار است این شرکت بخشی از سرمایه‌ی تولید مواد پیشنهادی برای پروژه‌ی خواننده کوچولوی استرالیایی وجی‌مایت را برعهده بگیرد. تأمین بخش دیگری از سرمایه را شورای هنر استرالیا پذیرفته است. مراکز نگهداری بلند مدت روزانه‌ی کودکان، نخستین مکان‌های توزیع خواهند بود، اما این دفترچه‌ها در بسته‌ی کتابخوانی 2008 TLBBC نیز گنجانده می‌شوند و سهمیه ی ویژه‌ای هم برای کتابخانه‌های عمومی در نظر گرفته خواهد شد.
خواننده کوچولوی استرالیایی، ایده‌ای خلاقانه است که در استرالیای جنوبی و با استفاده از تخصص وزارت آموزش و خدمات کودکان، کارکنان مراکز نگهداری کودکان، PLS (سامانه‌های یادگیری حرفه‌ای) و بسیاری کارشناسان دیگر شکل گرفته است. این پروژه برای مشارکت پدر و مادران کودکان خردسال و تأکید بر اهمیت بلندخوانی در رشد کودک شکل گرفت. این دفترچه‌ها بیشتر با هدف دسترسی بخش‌هایی از جامعه که به طور منظم به کتابخانه مراجعه نمی‌کنند، مثلاً فرزندان والدین پرمشغله‌ای که از خدمات نگهداری کودکان بهره می‌برند، طراحی شده است.
در استرالیا نزدیک به ۱۰،۵۰۰ مرکز نگهداری کودک (که ۶۸۰۰ تای آن‌ها مراکز نگهداری بلندمدت روزانه‌اند) وجود دارد که کمی بیش از پانصد هزار نفر گنجایش دارند. در چهار سال گذشته با بالا رفتن سرمایه‌گذاری دولت فدرال، این رقم به میزان چشمگیری افزایش یافته است. در سال ۲۰۰۲، ۴۵% کودکان زیر پنج سال مدتی در مراکز نگهداری روزانه بوده‌اند. گمان می‌رود درصد این کودکان در سال ۲۰۰۷ به ۵۳% برسد.
برای پشتیبانی و کمک به کارکنان کتابخانه‌ها و مراکز نگهداری کودکان، پوشه‌ای رایگان در اختیار تمام مراکز معتبر نگهداری بلند مدت روزانه و کتابخانه‌های عمومی استرالیا قرار خواهد گرفت. این پوشه ی اطلاعاتی درباره‌ی رشد زبانی و سواد آموزی کودکان نوپا، رهنمودهایی برای والدین و طرح درس بر پایه ی کتاب‌های مناسب سن کودکان را در بر خواهد داشت. هر ماه منابع دیگری برای افزودن به این پوشه‌ها روی اینترنت ارائه خواهد شد.
از کتاب تصویری تا نمایش
روز اول ژوئن ۲۰۰۶، مؤسسه ی هنرهای نمایشی ویندمیل و باشگاهک بزرگ کتاب، همکاری بی سابقه‌ی سه ساله‌ای را با هدف ارتقا و گسترش سوادآموزی در کودکان زیر پنج سال آغاز کردند. این همکاری شامل آشنایی با خواندن، فرآورده‌های چند رسانه‌ای و هنرهای نمایشی است و به نام "از کتاب تصویری تا نمایش" شناخته می‌شود. هدف از این پروژه‌ی مشترک، نیرومندسازی و گسترش پیوند میان خواندن و نوشتن و نمایش، و پرورش نسلی کتابخوان و اهل تئاتر است.
نخستین کتاب این پروژه "گربه" نام دارد و نوشته‌ی مایک دامبلتون و کریگ اسمیت است. کتاب تصویری، کتاب الکترونیک و بازی‌ها و فعالیت‌های اینترنتی مربوط به آن، در تاریخ ۱ ژوئن ۲۰۰۷ توزیع شدند. نخستین اجرای نمایشی این کتاب روز سوم ژوئن در کتابخانه‌ی ایالتی از سوی مؤسسه‌ی ویندمیل بود.
این پروژه با تعهد و همکاری قوی دولت ایالتی استرالیای جنوبی، هیئت دولت محلی، همکار رسانه‌ای پروژه: نشریه ی ادورتایزر و شورای هنری استرالیا امکان‌پذیر شده است.
پروژه‌ی یك میلیون دلاری کتاب
در ماه مارس ۲۰۰۶، دولت ایالتی یک میلیون دلار برای خرید کتاب در راستای گسترش سوادآموزی در اختیار مراکز نگهداری کودک قرار داد.
سازمان خدمات عمومی کتابخانهای در شناسایی، خرید و توزیع ۸۰،۰۰۰عنوان کتاب برای ۷۰۰ مرکز نگهداری کودک در استرالیای جنوبی، به وزارت آموزش و خدمات کودکان یاری رسانده است. سازمان خدمات عمومی کتابخانهای از صلاحیت لازم برای این همکاری برخوردار است، زیرا هر سال ۵ میلیون دلار هزینه را در قراردادهای خرید و کاربری مواد کتابخانهای برای ۱۱۴ کتابخانه‌ی عمومی در مراکز شهری و منطقه‌ای استرالیای جنوبی مدیریت می‌کند. این هم نمونه‌ی دیگری از تعهد دولت ایالتی به گسترش سوادآموزی است.
نتیجه گیری
سه پروژه‌ی باشگاهک بزرگ کتاب، مسابقه‌ی خواندن برترین‌ها و باشگاه بزرگ کتاب، فرصتی برای اهالی استرالیای جنوبی پدید آورده‌اند تا در هر سن و سال و هرجا که باشند، در برنامه‌های خواندن و سوادآموزی شرکت کنند. دستاوردهای این پروژه‌ها راه را برای تلاش‌های بعدی مانند: "خواننده کوچولوی استرالیایی"، و "از کتاب تصویری تا نمایش" باز کرده‌اند. بنابراین، چنین پروژه‌هایی تمام مردم استرالیای جنوبی، از جمله سرمایه‌گذاران و سیاستگذاران را بیش از پیش از این موضوع آگاه می‌سازد که کتابخانه‌ها نقشی بنیادین در رشد سرمایه‌ی اجتماعی و افزایش پذیرش اجتماع دارند.