شورای کتاب کودک، چهل و نه ساله شد. مراسم سالگرد تاسیس شورا، عصر روز چهارشنبه ١٧ اسفند، در حسینیه ارشاد تهران برگزار شد.
بسیاری از پدیدآورندگان ادبیات کودک، کارشناسان، ناشران و کوشندگان ادبیات کودک در کنار اعضای شورای کتاب کودک و فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و علاقه مندان ادبیات کودکان در این مراسم شرکت کردند.
در آغاز مراسم توران میرهادی گزارش کوتاهی از فعالیت های فرهنگنامه کودکان و نوجوانان ارائه کرد. او گفت: " امروز جلد ١٤ برای مجوز برای ارشاد فرستاده شد تا به سرعت چاپ شود. هفت جلد قبلی فرهنگنامه در مرحله تجدید چاپ هستند. ما در فرهنگنامه ٢٨ گروه تخصصی داریم که کار تالیف، ویرایش و ویرایش نهایی را انجام می دهند. اکنون این توانایی را داریم که روی چهار جلد به طور همزمان کار کنیم. گروه ترویج فرهنگنامه بسیار فعال است و می کوشد تا این اثر را به مدرسه ها برساند و کودکان را با فرهنگنامه آشنا کند و شیوه استفاده از آن را به آموزگاران و دانش آموزان بیاموزد." او همچنین به راه اندازی سایت فرهنگنامه در سال ٩٠ اشاره کرد.
خانم میرهادی گفت: "ما از حمایت هموطنان مان در ایران و خارج از ایران برخوردار هستیم که برای پیشبرد کار فرهنگنامه کمک می کنند. هیچ سازمان دولتی به فرهنگنامه کمک مالی نمی کند. فرهنگنامه متعلق به مردم است و از سوی آن ها نیز حمایت می شود. چه از طریق کار داوطلبانه و چه از طریق کمک های مالی."
خانم میرهادی در پایان چنین گفت: "من سخنم را با این جمله تمام می کنم که خدمت کردن به نسل جوان این کشور، به مردم این کشور، به فرهنگ این کشور در هر مرحله ای از زندگی آن چنان عشقی را به وجود می آورد که انسان فکر می کند که ارزش زندگی در خدمت است و خدمت است و خدمت."
پس از خانم میرهادی، آقای یحی مافی، از بنیان گذاران شورای کتاب کودک و موسس مدرسه مهران سخن گفت. او گفت: "ما امسال چهل و نهمین سال تاسیس شورای کتاب کودک را جشن می گیریم. برای یک انسان، ٤٩ سال، میانه سن است، اما برای یک موسسه، زمان زیادی است. ٤٩ سال برای تشکل ها خیلی عمر زیادی است. در این فاصله حوادث زیادی را پشت سر گذاشته ایم. کمتر تشکلی هست که ٤٩ سال دوام آورده باشد. اما ما دوام آوردیم چون هدف ما خدمت به فرزندان این مملکت است. مدیریت درست شورا این طول عمر تشکل را ایجاد کرد و همراهی های شما."
سخنرانی بعدی را نوش آفرین انصاری، دبیر شورای کتاب کودک ارائه کرد. او به بروشور جدید شورای کتاب کودک اشاره کرد که با طرح و متن جدید منشر شده است. او از دست اندرکاران تهیه بروشور جدید شورا تشکر کرد. او همچنین از دست اندرکاران تهیه لوح های شورای کتاب کودک و سرود شورا هم تشکر کرد. انصاری هم چنین به نیاز شورای کتاب کودک به کمک های مالی برای ادامه فعالیت های خود اشاره کرد.
دبیر شورا در بخش دیگری از سخنانش به روزشمار کودکی اشاره کرد و همگان را دعوت کرد تا با تهیه این روزشمار هر روز را در سال ٩١ با فرهنگ و ادبیات کودکان همراه شوند. او در پایان سخنانش از انتشار پیام روز جهانی کتاب کودک، تقویم و نشانه کتاب سال ٩١ اشاره کرد.
پس از سخنان خانم انصاری، از کتاب "تصویرگری کتاب کودکان: تاریخ، تعریف ها و گونه ها" رونمایی شد. کتابی مرجع در زمینه تصویرگری کتاب کودکان که سال ها جای خالی آن در ایران احساس می شد. این کتاب تالیف زهره قایینی، سرپرست موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و داور و رئیس هیئت داوران چند دوره از جایزه هانس کریستین اندرسن است. قایینی در سخنانی درباره این کتاب گفت: "تقریبا ١٠ سال پیش هنگامی که در گروه های بررسی تصویر شورای کتاب کودک کار می کردم و افتخار پیدا کردم که در کارگاه های شورای کتاب کودک بخش تصویرگری را تدریس کنم، متوجه شدم که چقدر جای یک کتاب تئوریک درباره تصویرگری کتاب های کودکان خالی است. پس از پی بردن به این ضرورت سعی کردم کاری کنم. در عرض یک سال یک کتاب را تهیه کردم، خوشبختانه این کتاب در آن زمان چاپ نشد. زیرا من در این مدت خیلی بیشتر در حوزه تصویرگری کتاب های کودکان کار و تجربه کردم. چه در شورا و گروه های بررسی و چه در عرصه بین المللی، هنگامی که داور بودم و می توانستم کتاب های بسیاری از تصویرگران برجسته جهان را ببینم. در این مدت بسیاری از کتاب های مرجع ادبیات کودکان در زمینه تصویرگری منتشر شد و من بیشتر مطالعه کردم. مخاطب این کتاب بیشتر جوانان و دانشجویان علاقه مند به این هنر هستند."
قایینی از محمود جوادی پور، از تصویرگران برجسته و قدیمی کتاب های کودکان در ایران که در مراسم حضور داشت، دعوت کرد تا در رونمایی کتاب او را همراهی کند. قایینی هم چنین یاد علی عامه کن، تصویر گر جوان کتاب های کودکان که در اسفند سال گذشته در اثر بیماری درگذشت گرامی داشت.
بخش دیگر برنامه به گزارش فروغ الزمان جمالی، یکی از مسئولان کارگاه آشنایی با ادبیات کودکان شورای کتاب کودک اختصاص داشت. او در سخنانش گفت: "ادبیات کودک از جمله مقوله های است که در طول زمان بسیار تحول می کند. یکی از عوامل درک این تحول روزآمد کردن اطلاعات این حوزه است. از این رو در شورای کتاب کودک همواره و به موازات همه فعالیت ها یک جریان آموزشی نیز وجود داشه است و به ضرورت های گوناگون کارگاه های آموزشی متعدد با موضوع های مختلف تشکیل شده است. مانند نخستین کارگاه در دهه ١٣٤٠ با موضوع کتاب و کتابداری که توسط خانم انصاری برای تمام بنیان گذاران شورا تشکیل شد. و یا کارگاه ارزیابی کتاب و معیارهای بررسی که در دهه ٦٠ با همت ثریا قزل ایاغ تشکیل شد و ده ها کارگاه دیگر که مجال صحبت درباره آن ها نیست. افزون بر این، کارگاه های داخلی که برای بازآموزی و به روز شدن اعضاست، نیز برگزار می شود. در سال ١٣٦٤ شورا برای برآورده کردن نیاز علاقه مندان به ادبیات کودک و افرادی که مایل به همکاری در فعالیت های شورا بودند، کارگاه آشنایی با ادبیات کودک را پایه گذاری کرد که اکنون بیست و ششمین دوره خودرا برگزار می کند.همه علاقه مندان به ادبیات کودک می توانند در تمام طول سال برای شرکت در کارگاه ثبت نام کنند."
او به مدرسان کارگاه اشاره کرد که از پایه گذاران شورا، نویسندگان، مترجمان و کارشناسان برجسته ادبیات کودک در ایران هستند. خانم جمالی همچنین گفت: "برخی از این استادان خود دانش آموختگان این کارگاه هستند. در این بیست و شش دوره حدود ١٣٠٠ نفر کارگاه را گذرانده اند که در میان آن ها مادران، آموزگاران، هنرمندان و پدیدآورندگان ادبیات کودک و کارشناسان رشته های دیگر حضور داشته اند. برخی از آن ها اکنون از کوشندگان به نام ادبیات کودک و فرهنگ کودکی در ایران هستند." او در پایان از مسئولان برگزاری کارگاه در دوره های مختلف یاد و تشکر کرد.
در بخش بعدی، شکوه حاج نصرالله از کارشناسان شورای کتاب کودک، گزارش گروه های بررسی از وضعیت ادبیات کودک و نوجوان در سال ٨٩ را ارائه کرد. در این سال گروه های بررسی ١٠٦٥ کتاب بررسی کردند که از این میان ٧٦٣ کتاب به فهرست شورا راه پیدا کرده است. گروه بررسی تصویر کتاب های کودکان شورا، بی توجهی و ناآگاهی تصویرگران از نیازهای هر گونه ادبی در تصویرسازی، ناهماهنگی بین تصویر و متن به ویژه در کتاب های ادبیات کهن، دین، زندگی نامه، دانش اجتماعی و علوم تجربی را از مشکلات تصویرسازی کتاب های کودکان در سال ٨٩ دانستند.
گروه ادبیات کهن، کتاب ها را بیشتر در حوزه ادبیات مکتوب دانستند و اشاره کردند که توجه کمی به ادبیات شفاهی شده بود. نیمی از آثاری که به شیوه بازنویسی ساده خلق شده بودند به خاطر تصاویر نامناسب به فهرست شورای کتاب کودک راه پیدا نکردند. قصه های قومی موجود از نظر کیفیت وکمیت افت داشت و بازنویسی خلاق و بازآفرینی نسبت به دو سال گذشته بیشتر شده است. گروه داستان تالیف اشاره کردند که کتاب های امسال، به موضوع جنگ نگاه تازه ای داشتند و شخصیت زن در برخی از داستان ها در کسوت زن امروزی بود. زنی که فعالیت اجتماعی دارد و یا در خانواده جایگاه ویژه دارد. حاج نصر الله هم چنین به راه اندازی گروه بررسی نمایشنامه در شورای کتاب کودک اشاره کرد که کار خود را از سال ٨٩ آغاز کرده است.
گروه شعر، به آشفتگی زبانی، نبودن مفاهیم انسانی، نداشتن تخیل، تصاویر نامناسب و کتابسازی و مجموعه سازی در کتاب های کودکان اشاره کردند. بیشتر کتاب ها در این گروه، خارج از فهرست شورای کتاب کودک قرار گرفتند.
کتاب هایی که گروه دین شورای کتاب کودک در سال ٨٩ بررسی کرده اند، بیشتر کتاب های مجموعه ای هستند و به طرح خرافات پرداخته اند تا شیوه های زندگی واقعی معصومین. حاج نصرالله به فعالیت گروه پژوهش شورای کتاب کودک در سال ٨٩ هم اشاره کرد و گفت که امسال بر روی ٢٠٠ کتاب کار کرده اند و پژوهش بسیار خوبی درباره "شیوه انعکاس تفاوت در ادبیات کودکان" ارائه کرده اند.
در بخش بعد، ناهید جباری گزارش کمیته جوایز شوری کتاب کودک را ارائه کرد. او کتاب هایی را که گروه های بررسی شورای کتاب کودک به عنوان آثار ویژه معرفی کرده اند، اعلام کرد و لوح های شورای کتاب کودک به پدیدآورندگان و ناشران آن ها اهدا شد.
کتاب های ویژه امسال شورای کتاب کودک به این ترتیب معرفی شده اند:
- داستان تالیف:
"شاهزاده بی‌تاج و تخت زیرزمین" اثر علی‌اصغر سیدآبادی
- ادبیات کهن:
در این بخش آثاری از مرتضی خسرونژاد از تولیدات انتشارات به‌نشر انتخاب شده‌اند:
- "با این صدای زنگوله گربه پیشی چه شنگوله"
- "پسرا شیرن مثل شمشیرن! دخترا موشن مثل خرگوشن"
- "اون شب که بارون اومد موشه لب بوم اومد"
- "عروس من از تو، آوار تو از من"
- "من که ماه بلند آسمونم چرا باید همه‌اش تنها بمونم؟"
- "منم موش گرسنه می‌خورمت درسته"
- تصویرگری:
- "آرش کمانگیر؛ برگرفته از داستان‌های ایران باستان" با تصویرگری نیره نقوی، انتشارات چاپ و نشر نظر
- "دوستی گم نمی‌شود" با تصویرگری پژمان رحیمی‌زاده، انتشارات کتاب نیستان
- "دیگر در خانه پسرک هفت صندلی بود" با تصویرگری راشین خیریه، انتشارات چشمه
- "خرس غمگین" با تصویرگری گانتان درمو، انتشارات بصیرت
- "شیر من" با تصویرگری ماندانا سادات، انتشارات بصیرت
- "ادموند" با تصویرگری ژولیت بینه، انتشارات بصیرت
- "دزد مرغ" با تصویرگری بئاتریس رودریگس، انتشارات بصیرت
- داستان ترجمه:
- "من، گرگ و شکلات" اثر دلفین پرت با ترجمه مرجان حجازی، انتشارات امیرکبیر(کتاب‌های شکوفه)
- "آقای گام در درنده لامونیک بیبر" اثر اندی استنتون با ترجمه رضی هیرمندی، انتشارات چرخ فلک
- "پدر و دختر» اثر میشاییل دودوک دویت با ترجمه پریسا برازنده، انتشارات منادی تربیت
- "دیدار با جن‌ها" اثر جانت تیلور لیسل با ترجمه نسرین وکیلی، کتاب‌های بنفشه
- "اینجا مال من است" اثر ژروم رویی‌لیر با ترجمه بهمن رستم‌آبادی، انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
- کلیات:
- "پستانداران ایران: گربه‌سانان"، علی گلشن، انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
- دانش اجتماعی:
- «با وجود تو» اثر باربارا هنیسی، ترجمه مریم رزاقی، انتشارات حوا
- زندگینامه:
- "پیکاسو" اثر ورونیک آنتوان، ترجمه شادی جمشیدی، مرکز نشر صدا
- هنر، بازی و سرگرمی:
- "دوباره نگاه کن!" اثر لیندا فالکن با ترجمه روزبه تذهیبی، موسسه چاپ و نشر نظر، کتاب خروس
- "نگاه کن!" (زیرکی در هنر، هنر برای همه) اثر گیلیان ولف با ترجمه فاطمه کاکاوندی، موسسه چاپ و نشر نظر
پس از اهدای لوح های آثار ویژه، شهناز خانلو و توران میرهادی لوح های حامیان فرهنگنامه را به آن ها اهدا کردند. در بخش دیگر برنامه ، فروغ مالی، همسر جعفر پایور استاد پیشکسوت ادبیات کهن، جایزه ادبی جعفر پایور را به مرتضی خسرو نژاد برای شش عنوان از کتاب های مجموعه قصه بازی شادی، اهدا کرد. "منم موش گرسنه می خورمت درسته، آی بدو دوغ آوردم قصه دروغ آوردم"، "عروس من از تو آواز تو از من"، "من که ماه بلند آسمونم چرا همش باید تنها بمونم"، " شب که بارون اومد موشه لب بوم اومد" و "با این صدای زنگوله گربه پیشی چه شنگوله" کتاب هایی بودند که این جایزه را به دست آوردند.
رویا مکتبی فرد، به نمایندگی از مرتضی خسرو نژاد استاد دانشگاه شیراز، این جایزه را دریافت کرد. جایزه پایور هرسال به یک اثر برجسته در زمینه ادبیات کهن اهدا می شود. جایزه جعفر پایور، عبارت است از یک لوخ تقدیر یک تندیس از سرو باستانی و یک سکه تمام بهار آزادی است. در بخش پایانی برنامه، پیمانه روشن زاده، پزشک و مجسمه ساز، تندیس زن کودک و کاسه خالی را به خانم توران میرهادی اهدا کرد.
پیش از آغاز و پس از پایان مراسم چهل و نهمین سالگرد تاسیس شورای کتاب کودک، نهادهای همکار شورا، مانند خانه کتابدار کودک و نوجوان، موسسه مادران امروز، موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و ... محصولات خود را عرضه می کردند.
