این فعالیت را نیره آقا تهرانی در تابستان سال ۱۳۹۱ در کتابخانه شماره ۲ کودک (استاد همایی) اصفهان با نوجوانان اجرا کرده و در اختیار کتابک قرار داده است:
مراحل کار:
- آشنایی با زندگینامه فردوسی و شروع نوشتن شاهنامه
- انتخاب بخشی از شاهنامه
- تهیه کتاب یا نسخه کپی از قسمت هایی که می خواهیم بخوانیم به تعداد بچه ها
- شروع خواندن اشعار و بحث و گفت و گو روی معانی آن ها
- صحبت با بچه ها در مورد پیام اخلاقی اجتماعی که آن بخش از شاهنامه برای ما دارد
- و صحبت در مورد کاربرد عینی آن شعر در زندگی ما و مثال های بچه ها
- دادن نقش به بچه ها و اجرای نمایش (حرکات بدن، دست، پاها، راه رفتن ها و همه ی اینها براساس پیشنهادات بچه ها به مرور که با داستان پیش می رفتیم انتخاب می شد و آن حرکات برای هر قسمت به صورت اصولی برای بچه ها در می آمد که اجرا می کردند)
پس از سه یا ۴ هفته که قسمت انتخاب شده مثلاً از آمدن رامشگر مازندرانی تا رفتن به مازندران توسط بچه ها خوانده و تمرین می شد و بچه ها بدون استفاده از متن ها همه ی اشعار را از حفظ می خواندند، پدر و مادرها و افراد خانواده های بچه ها به کتابخانه دعوت می شدند و بچه ها با استفاده از لباس هایی که خودشان درست کرده بودند و ماسک و وسایلی که درست کرده بودند و خودشان را گریم کرده بودند در حضور همه نمایش را اجرا می کردند.
- سخن در مورد اهداف آن بخش از شاهنامه، ارزش ها و ضد ارزش ها و مفاهیم انسانی و بشر دوستانه شاهنامه
پدر و مادرها از دیدن کار بچه ها که این طور با احساس و زیبا شاهنامه را به اجرا در می آوردند لذت می بردند. در روز سوم شهریور نیز نوجوانان به انجمن دوست داران ادبیات دعوت شدند ودر حضوراستاد جیحونی و کمیته شاهنامه خوانی واعضای انجمن و مدعوین نمایش زیبایی اجرا کردند.
وما پس از هر اجرا به سراغ بخش جدید وادامه داستان می رفتیم و برای اجرای بعدی آماده می شدیم. بچه ها از کتابخانه های دیگر و انجمن دوستداران ادبیات کودک ونوجوان هم برای اجرا دعوت شدند و برای کسانی به غیر از پدر و مادرشان نمایش های بسیار زیبایی اجرا کردند.
اهداف:
به نظر من چیزهایی هست که هر مربی و پدر و مادری که می خواهد کودک و نوجوان را با شاهنامه آشنا کند باید حتماً بداند. مانند اینکه:
- هدف، حفظ ابیاتی از شاهنامه و اجرای نمایش نیست و این کار فقط برای لذت بردن و این که کودک جذب شاهنامه شود لازم است.
- ما باید اطلاعاتی در مورد شاهنامه و در مورد زندگی فردوسی بزرگ به کودکان و خانواده ها بدهیم. اهدافی که از نوشتن شاهنامه فردوسی دنبال می کرده را بیان کنیم.
- چیزهایی که او در شاهنامه ارزش دانسته یا آن چه که ضد ارزش شناخته شده را بشناسیم. شاهنامه روایت ساده چند افسانه باستانی نیست و فردوسی هم فقط نیامده یک سری داستانی که به نثر بوده را به نظم در آورد. او هر داستان و هر شخصیت را از دیدگاه خودش بررسی کرده و به آنها مفهومی ویژه بخشیده
- ما باید آنچه در شاهنامه ستایش شده مثل جوانمردی، دادگری، خردمندی، صلح برادری بین انسان ها را برای بچه ها به روشنی بیان کنیم.
- چیزها و کسانی که در شاهنامه سرزنش شده اند مثل پادشاهان خودبین، خودرأی و جنگ طلب را یادآور شویم همان طور که زال به کاووس می گوید:
گر این نامداران تو را کهترند
چو تو بندگان جهان دادرند
تو از خون چندین سرنامدار
ز بهر فزونی درختی مکار
که بارو بلندیش نفرین بود
نه آئین شاهان پیشین بود
قهرمانان شاهنامه چه کسانی هستند، چرا؟
نه کیکاوس و جمشید و کیقباد، بلکه رستم و زال و سهراب و گیو و بیژن و اسفندیار و سیاوشند چهره های محبوب شاهنامه پهلوانان، وزیران خردمند و شاهزادگانی هستند که هرگز به شاهی نمی رسند مثل سیاووش و اسفندیار و پادشاهانی که از تاج و تخت چشم می پوشند مثل کیخسرو و ایرج همانطور که ایرج به پدر می گوید:
بزرگی که فرجام او تیرگیست
بر آن مهتری بر بباید گریست
سپهر بلند اَر کشد زین تو
سرانجام خشت است بالین تو
فردوسی همواره ستایشگر خرد و صلح است و جنگ در نظر او هیچگاه دشمنی با بیگانه نیست و تنها جنگهایی را دادگرانه می داند که در پاسخ به هجوم بیگانگان و یا به تلافی بیدارگریهای آنان در حق ایرانیان باشد.
او بیدادگری را آنچنان زشت می داند که معتقد است زمان شاه بیدادگر طبیعت هم دگرگون می شود.
چو ضحاک بر تخت شد شهریار
براو سالیان انجمن شد هزار
هنرخوار شد جادویی ارجمند
نهان راستی آشکارا گزند
او خرد را برترین موهبتی دانسته که خداوند به انسان داده. پهلوانان او از خرد بهره ی زیادی دارند و تنها نیرومند و جوانمرد نیستند مثل پهلوان سبکسر و کم خرد تونس که در شاهنامه محبوبیتی ندارد.
و پهلوانان جوانمرد، نیک سرشت و صلح جو و وزیران خردمند برتر از شاهان قرار می گیرند.
همان طور که کاووس به میلاد گفت:
اگر دشمن آید پدید تو را تیغ کینه نباید کشید
زهر بد به زال به رستم پناه که پشت سپاهند و زیبای گاه
من به جرأت می گویم بچه ها در این تابستان به خوبی با این مفاهیم آشنا شدند و می توانند از اشعار شاهنامه در اتفاقات و مناسبتهای زندگی خود مثال بیاورند و برای دیگران بخوانند.
و اما شاهنامه خوانی کودکان ۵ تا ۹ ساله:
من با آن ها از ابتدای شاهنامه و اولین پادشاهان شروع کردم تا سقوط ضحاک توسط فریدون بیشتر به صورت قصه گویی کار کردم، اما در پایان هر قصه شعری متناسب با آن قسمت با بچه ها خواندیم معنی کردیم و تکرار کردیم. سپس بچه ها نمایش اجرا می کردند. نمایش، با جمله ها و گفت و گو هایی اجرا می شد که درست صحبت کردن را به بچه ها می آموخت. هم چنین تا حد درک آنها در مورد مفاهیم و اصول اخلاقی شعرها حرف می زدم. کودکان در پایان هر بخش در حضور پدر و مادرها نمایش زیبایی اجرا می کردند و به این ترتیب اعتماد به نفس بیشتری به دست می آوردند.
