سال‌هاست که کودکان و نوباوگان دیروز و امروز ایران با نام مهدی آذر یزدی آشنایند. نامی که با رؤیاها و خاطرات خوش کودکی آن‌ها، همراه شده و با نام قصه‌های ایرانی پیوند خورده است. این نام همان‌قدر برای کودکان و نوجوانان آشناست که برای بزرگان و اهل قلم، زیرا زمانی با «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» و «مثنوی بچه خوب» او همگام و صمیمی بودند و چون به نوجوانی پا گذاردند با «شعر قند و عسل» و «قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن» او دمخور شدند.
در نوجوانی هم با خواندن «خودآموز عکاسی» و «خودآموز شطرنج» او به جوانی پای نهادند و در بزرگی و میانسالی با چاپ و تصحیح بسیار وزین «مثنوی معنوی مولوی» روزگار را به سر می‌برند.
بی‌گمان نقشی که آذر یزدی در پی‌ریزی نثر روان و کودکانه در نثر معاصر، از لحاظ آشنایی کودکان و نوجوانان با ادب غنی و پربار پارسی داشته، انکارناپذیر است. اکنون که با نام و جایگاه آذر یزدی در ادب معاصر آشنا شدیم، نگاهی گذرا نیز به زندگی و آثار او می‌اندازیم.
مهدی، فرزند علی اکبر رشید، به سال ۱۳۰۰ شمسی در محلّهٔ خرمشاه یزد در خانواده‌ای کشاورز به دنیا آمد، پدرش به دلیل باورهای مذهبی خود نگذاشت او به مدرسه برود. از این‌رو تا اوان جوانی تنها از پدر خویش مختصر سواد خواندن و نوشتن و از مادربزرگ، قرآن را یاد گرفت و بیشتر روزگارش به کار رعیتی و کشاورزی می‌گذشت.
در جوانی راهی به مرکز شهر جست و با کار در کارگاه جوراب‌بافی و سپس کتاب‌فروشی یزد، با دنیای کتاب آشنا شد. دو سال در «کتاب‌فروشی یزد» که خود در بازار خان به راه انداخته بود، مشغول به کار بود. سپس برای پیوستن به جمع دوست‌داران دانش و علم، راهی تهران شد. بیش از پنجاه سال در تهران به کارهای مختلف حروف‌چینی و غلط‌گیری مطبعی و کتاب‌فروشی و حتی عکاسی پرداخت و امرار معاش کرد.
آذر یزدی در همین آمد و رفت‌ها، به‌ویژه کار در چندین مؤسسه مطبوعاتی معتبر، بیش از سی جلد کتاب را چاپ و منتشر کرد که به غیر از دوره هشت جلدی «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» و دوره ده جلدی «قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن»، می‌توان به کتاب‌های: «مثنوی بچه خوب»، «شعر قند و عسل»، «خاله گوهر»، «گربه تنبل»، «گربه ناقلا»، «دستور طباخی و خانه‌داری» (به عربی هم ترجمه شده است)، «خودآموز عکاسی»، «خودآموز شطرنج»، «لبخند»، «قصه‌های ساده»، «یاد عاشورا»، «چهل حدیث»، «قصه‌های پیامبران» و سرانجام هم تصحیح «مثنوی معنوی مولوی» اشاره کرد که بیشتر این آثار بارها تجدید چاپ شده است.
همچنین ایشان چندین کتاب دیگر در دست تألیف داشت که سال‌های پایانی عمر را به جای سامان‌دهی آن‌ها، به مطالعه ناخوانده‌ها پرداخت. این کتاب‌ها عبارت‌اند از: جلدهای نهم و دهم «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب»، «فرهنگ یزدی»، «مکتب‌خانه»، «جنگل مولا» و دوره جدید «قصه‌هایی دیگر از ادب پارسی».
آثار استاد مهدی آذر یزدی
سخن گفتن درباره نقش استاد مهدی آذر یزدی در رشد و شکوفایی ادبیات کودکان، آن هم در زمانی که به‌جز چند چهره عاشق و انگشت‌شمار، کس دیگری نبود، نه در حد بضاعت و تخصصِ ناچیزِ من است و نه درحد حوصله جمع که بی‌گمان استاد شکرانه و دیگرانی که در این جمع هستند، بهتر و کامل‌تر از من واقف بدین امر هستند و بدان اشاره کرده‌اند و خواهند کرد.
تنها بدین نکته اشارت می‌شود که پی‌ریزی «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» آن هم در زمانی که کارهایی جدی برای کودکان انجام نمی‌شد، نشان از شناخت دقیق استاد آذر یزدی نسبت به نیازهای کودکان و نوجوانانِ ایرانِ آن روز می‌داد. حقیر از بابت حق صحبتی که ایشان بر گردن نگارنده داشتند و مرا چون فرزند دوست می‌داشتند، تنها اشاره‌ای گذرا دارم به بررسی آثار ایشان که بنابر پژوهش دوست خوبم آقای پیام شمس‌الدینی به ۳۶ اثر می‌رسد.
کتاب‌های مهدی آذر یزدی موجود در سایت هدهد:
- خرید کتاب قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب (قصه‌های مثنوی مولوی)
- خرید کتاب قصه های خوب برای بچه های خوب (قصه های سندباد نامه و قابوسنامه)
- خرید کتاب قصه های خوب برای بچه های خوب (قصه های گلستان و ملستان)
- خرید کتاب قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب (قصه‌های قرآن)
- خرید کتاب قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب (قصه‌های شیخ عطار)
- خرید کتاب زیر خط کودکی
آثار استاد آذر یزدی به استنثنای چند کتاب که با نام مستعار و از سر ناچاری ساخته شده (البته تذکره شعرای معاصر که با نام عبدالحمید خلخانی چاپ شده، خوب و ماندگاراست)، و نیز تصحیح مثنوی مولوی که به لحاظ فهرست‌ها، پیوست‌ها و دقتی که به کار گرفته شده، تصحیحی موفق نشان داده، عمدتاً درحوزه ادبیات کودک است. این حوزه را می‌توان به دو بخش نثر و نظم تقسیم نمود.
دربخش نظم، سه کتاب از ایشان به نام‌های: «مثنوی بچه خوب»، «شعر قند و عسل» و «هشت بهشت» چاپ شده که همه در قالب مثنوی ساده، روان و کودکانه با دیدی تعلیمی و اخلاقی است. و در بخش نثر، باز ایشان دوگونه کتاب دارند، بخش عمده آن پیرایی و ساده‌نویسی آثار کهن ادب پارسی است که درقالب دو مجموعه «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» (۸ جلد) و «قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن» (۱۰ جلد) سامان یافته است.
وی دو داستان کوتاه هم به نام «گربه تنبل» و «گربه ناقلا» دارد که تقریباً برگرفته از آثار دیگران است و قرار است ویرایش نوین آن که زیر نظر مرحوم آذر بوده، در سال جاری چاپ شود. اما در این میان، تنها مجموعه «قصه‌های ساده» را که حاوی قصه است، می‌توان حاصل ذوق و اندیشه خود او دانست که چند سالی است ویرایش جدید آن به چاپ رسیده است.
