کتابخانهٔ کلیر ویژن (Clear Vision) در حال پایه گذاری مجموعه کتاب‌های لمسی پارچه‌ای برای امانت دادن به مدارس و دیگر مراکز آموزشی است. راهنمایی‌های زیر برای تشویق افرادی است که می‌توانند این گونه کتاب‌ها را بسازند و اهدا کنند. تا کنون بیش از ۱۸۰ جلد کتاب دوخته شده به این کتاب خانه اهدا شده است و همچنان نیاز به کتاب‌های بیشتر وجود دارد.
این راهنمایی‌ها برای اشخاصی که علاقه مند به درست کردن کتاب‌های لمسی هستند، سودمنداست، حتی اگر این کتاب‌ها برای کتابخانهٔ کلیر ویژن تهیه نشوند و در جای دیگری مورد استفاده قرار گیرند.
کتاب پارچه‌ای چیست؟
کتاب‌های لمسی پارچه‌ای برای کودکان کم بینا و نابینا و همچنین افرادی که دچار کم توانایی‌های فیزیکی و ذهنی هستند، مناسب‌اند. این کتاب‌ها بهترین راه برای آشنایی با لذت خواندن و وسیله‌ای ارزشمند برای کمک به درک مفاهیم واژگان و ایده‌ها هستند. این کتاب‌ها سبب ایجاد رابطهٔ متقابل میان کودک نابینا با همکلاسان و افراد خانواده‌اش می‌شوند و او را تشویق به خواندن و لذت بردن می‌کنند.
بهترین نوع کتاب‌های لمسی آن‌هایی هستند که در تولیدشان از انواع گوناگون پارچه با بافت‌های متفاوت استفاده شده باشد و نه آن‌هایی که به تمامی با پارچه‌های نرم و لطیف تهیه شده‌اند. کتاب‌های لمسی باید به حد کافی محکم باشند تا در برابر هیجانات خواننده تاب بیاورند، متنی کوتاه و تصاویر ساده داشته باشند و مهم‌تر اینکه در هر وضعیت و حالتی قابل لمس باشند. بسیاری از کودکانی که قدرت دیدن حروف نوشتاری را ندارند، به اندازه‌ای از بینایی برخوردار هستند که از رنگ‌های شفاف و کنتراست بالای میان آن‌ها لذت ببرند. برخی از کودکان به طور خاص می‌توانند تلالو برخی پارچه‌ها را تشخیص دهند. اگر کتاب‌ها دارای صدا و بو باشند، جذابیتشان صد چندان می‌شود.
چگونه ساخت کتاب پارچه‌ای را شروع کنیم؟
بهتر است کار خود را با پارچه‌ها، مواد و بافت‌های متفاوت شروع کنید. به این نکته توجه داشته باشید که بعضی سطوح از بقیه خشک‌تر هستند و در اثر ضربه زدن و ساییدن صدا می‌دهند. برخی از پارچه‌ها با اینکه از نظر ظاهری بسیار متفاوت‌اند، ولی احساسی مشابه را منتقل می‌کنند. ورقه‌های اسفنج، موکت‌ها، پرده‌های حمام و ورقه‌های پلاستیکی حباب دار می‌توانند بافت‌های جالبی ایجاد کنند. بهتر است به جمع آوری اشیا و مواد مسطحی که بتوان روی پارچه دوخت، بپردازید.
تجربه‌های کودکان نابینا را مورد توجه قرار دهید. این افراد در زندگی روزمرهٔ خود چه چیزهایی را احساس کرده‌اند؟ کودکان بینا می‌توانند تصاویر را بر پایهٔ چیزهایی که دیده‌اند، با هم ارتباط دهند. آن‌ها تصاویر خانه‌ها، گورخرها، اتوبوس‌ها و ابرها را از یکدیگر تشخیص می‌دهند. کودکان نابینا چه چیزهایی را می‌توانند تجربه کنند؟ به کمک کتاب‌های لمسی، این کودکان خواهند توانست کم کم دربارهٔ نمود ظاهری اشیا چیزهایی بیاموزند. یک روز دربارهٔ منظره‌ها و نمادها خواهند آموخت، امیدواریم روزی برسد که بتوانند مکان‌ها را روی نقشهٔ لمسی شناسایی کنند. اما در گام‌های نخست، تصاویر کتاب‌های پارچه‌ای باید تا حد امکان ساده و در عین حال واضح باشند. دوختن یک قاشق ساده روی پارچه، بسیار قابل درک تر از کلاژ خانواده‌ای در حال صبحانه خوردن است.
ساختار کتاب پارچه‌ای
برای پس زمینهٔ صفحات بهتر است از پارچه‌های نرم و چرک تاب استفاده کنید. برای درست کردن صفحات، پارچهٔ پس زمینه را از هر دو طرف به کرباس قابل شست و شوی مستطیل شکل بدوزید. صفحات کتاب را با بخیه زدن کناره‌های سمت چپشان به یکدیگر متصل کنید. می‌توانید چند سوراخ نیز در هر صفحه ایجاد کنید و بعد صفحات را از محل این سوراخ‌ها به هم وصل کنید. حاشیه‌های بدون آهار و نرم بسیار بهترند چون سبب می‌شوند صفحات به آسانی و به شکل مسطح روی یکدیگر قرار گیرند.
·نکات ایمنی
اطمینان حاصل کنید که کتاب برای کودک بی خطر باشد. همهٔ عناصر و اشیا باید محکم به صفحه متصل باشند، به ویژه اشیا ریز و ظریفی مثل مهره‌ها، دکمه‌ها، نخ‌ها و رشته‌های بلند. از به کار بردن چسب‌ها و جوهرهای سمی و وسایل نوک تیز در ساخت کتاب‌ها خودداری کنید.
·اندازه
چون قرار است کودکان این کتاب‌ها را به آسانی در دست گیرند، صفحات آن‌ها نباید بزرگتر از ۲۰×۲۵ سانتی متر و حداکثر با روی جلدبیش از هشت صفحه باشند. بیشترکتاب ها به دلیل وجود عناصر متفاوت در آن‌ها کلفت می‌شوند. سعی کنید تا حد امکان صفحات مسطح و تخت باشند.
·متن
اگر کتاب متن دارد، باید بسیار کوتاه و ساده باشد. کلمات را می‌توان با ماژیک روی صفحات نوشت، در کتاب دوخت یا روی کاغذ پرینت کرد و به صفحات کتاب متصل کرد. تلاش نکنید خط بریل را با دست و دوخت، در صفحات وارد کنید. بهتر است این کار با ماشین صورت گیرد تا خطوط کاملاً واضح و خوانا باشند. اگر قرار است خط بریل بعدها به صفحات کتاب اضافه شود، زیر حروف چاپی جای کافی برای آن بگذارید.
موضوع‌های مناسب برای کتاب سازی
- سرودهای کودکانه و شعرهای قدیمی
- داستان‌های قدیمی مانند" شنل قرمزی" یا داستان‌های بومی فرهنگ‌ها و ا قوام
- مفاهیم پایه: آموزش اعداد و شمارش، اندازه، اشکال یا حروف الفبا
- زندگی روزمره
- داستان‌ها و شعرهای جدید بر پایهٔ داستان‌های کهن یا قصه‌های ابداعی خودتان
اطلاعات بیشتری که در ساخت کتاب به کار می‌آیند
برای نوشتن این راهنما خود من کتاب پارچه‌ای درست کردم و تمامی کتاب‌های پارچه‌ای اهدا شده به کتابخانهٔ کلیر ویژن را مورد مطالعه و برر سی قرار دادم. من یک خیاط حرفه‌ای و ماهر نیستم، پس منتظر دستورات دقیق برای دوختن کتاب نباشید. با این حال، کتاب پارچه‌ای که من درست کردم، نشان می‌دهد که هر کسی بدون اینکه در خیاطی مهارت زیادی داشته باشد، می‌تواند کتابی زیبا درست کند که کودکان نابینا از آن لذت ببرند.
از چه چیزهایی می‌توان در ساخت کتاب پارچه‌ای استفاده کرد؟
- پارچهٔ مسطح برای درست کردن صفحات اصلی کتاب
- ماده و وسیله‌ای برای چسباندن و متصل کردن صفحات کتاب به یکدیگر
- خودکار ماندگار برای نوشتن متن، استفاده از ابزار قلاب دوزی و گرفتن پرینت درشت
- استفاده از دور ریختنی‌هایی مانند: مخمل، پارچهٔ خزدار، تور، بند، چرم، پشم، اسفنج، چوب، درپوش‌ها، جوراب بچگانه، دکمه‌ها، زنگ‌ها، برگ و گل، پر، نوار و ....
