کمک به کودکان در مقابل زورگویی

«ست»، ۱۰ ساله، هر روز از مادرش پول بیشتری برای خرید خوراکی درخواست می‌کند. با این حال، به نظر می‌رسد که لاغرتر از گذشته شده است و هر روز گرسنه از مدرسه به خانه می‌آید. پس از مدتی روشن می‌شود که «ست»، پول خوراکی خود را به یک کلاس پنجمی می‌دهد که او را تهدید کرده است در صورت نپرداختن پول، کتکش خواهد زد.

«کایلا»، ۱۳ ساله، تصور می‌کند که همه چیز در مدرسه جدیدش خوب است، چون همه دخترها رفتار خوبی با او دارند. اما ناگهان متوجه می‌شود که یکی از دخترها، شایعات نادرستی دربارهٔ او پخش کرده است. کایلا آن شب با چشمان گریان به خواب می‌رود و در روزهای بعد نزد پرستار مدرسه می‌رود و ادعا می‌کند دل درد دارد تا از رفتن به کلاس درس خودداری کند.

مشکلاتی که ست و کایلا با آن دست به گریبان بوده‌اند، به شکل گسترده مشاهده می‌شود. بنابر مطالعات انجام شده، بسیاری از کودکان و نوجوانان گفته‌اند که قلدری و آزار دیگران، در مدرسهٔ آن‌ها روی می‌دهد. قلدری می‌تواند سبب بروز کابوس‌های شبانه در کودکان شود و آسیب‌های عاطفی جدی به آن‌ها وارد کند که در طول زندگی ادامه یابد. در وضعیت‌های حاد، ممکن است با ترس‌ها و تهدیدهای بسیار جدی همراه باشد، روان و استعدادهای فرد را ویران کند یا حتی آسیب‌های شدید به جا بگذارد.

اگر کودک شما مورد آزار و اذیت و قلدری دیگران قرار گرفته است، روش‌هایی وجود دارد که به کمک او بروید تا هرچه بیشتر بر این مشکل غلبه کند و از آثار منفی آن بکاهد. حتی اگر اکنون کودک شما با این مشکل رو به رو نیست، لازم است در این زمینه با او حرف بزنید و او را برای حل چنین مشکلات احتمالی آماده کنید.

قلدری چیست؟

بیشتر کودکان گاهی از سوی یکی از وابستگان یا یکی از دوستانشان مورد تمسخر و آزار قرار می‌گیرند. بیشتر این شوخی‌ها و اذیت‌ها اگر همراه با شوخی و در فضایی دوستانه و دوطرفه باشند، زیانی ندارند. اما هنگامی که اذیت کردن دایمی، خشونت بار و نفرت آمیز باشد، قلدری به شمار می‌رود و باید از آن جلوگیری کرد.

قلدری یعنی آزار عمدی فیزیکی، کلامی یا روانی دیگری. قلدری می‌تواند به شکل: ضربه زدن، هل دادن، لقب توهین آمیز دادن، تهدید و تمسخر دیگران برای گرفتن اجباری پول یا گرفتن وسایل با ارزش آن‌ها. بعضی از کودکان با نادیده گرفتن و ساختن شایعات بی اساس در مورد افراد دیگر، به قلدری و آزار آن‌ها می‌پردازند. بعضی دیگر نیز از تمامی روش‌های ممکن برای مسخره کردن دیگران و آسیب رساندن به احساسات آن‌ها استفاده می‌کنند.

قلدری باید جدی گرفته شود. نباید آن را مسئله‌ای فرض کرد که کودکان باید در مقابل آن مقاوم شوند. تاثیرات نامطلوب قلدری می‌تواند بسیار جدی باشد و عزت نفس و روابط اجتماعی کودک را در آینده تحت تأثیر قرار دهد. در شرایط حاد، امکان دارد قلدری سبب بروز اتفاقاتی جدی همچون فرار از مدرسه شود.

چرا بعضی از کودکان به قلدری می پردازند؟

کودکان به دلایل مختلف قلدری می‌کنند. گاهی نیاز به یک قربانی دارند (شخصی که به نظر می‌رسد ازجنبهٔ فیزیکی یا احساسی ضعیف‌تر است یا به شکلی متفاوت رفتار می‌کند) تا احساس کنند مهم‌تر، معروف‌تر یا در مرتبه و مقام بالاتری هستند. اگرچه گاهی اوقات کودکان قلدر، بزرگ‌تر یا قویتر از قربانیان خود هستند، همیشه هم این گونه نیست.

گاهی کودکان به آزار دیگران می‌پردازند، چون با آن‌ها به همین ترتیب رفتار شده است. ممکن است آن‌ها این گونه فکر کنند که رفتارشان طبیعی است، چون از خانواده یا گروهی می‌آیند که همه در آن مجموعه عصبی هستند، فریاد می‌زنند و همدیگر را با لقب‌های زشت صدا می‌کنند. به نظر می‌رسد بعضی از برنامه‌های تلویزیونی نیز در این میان بی تأثیر نیستند. برنامه‌هایی که در آن‌ها، شخصیت‌ها به علت ظاهرشان یا نداشتن استعداد، مسخره، یا از جمع رانده می‌شوند.

نشانه های قلدری چیست؟

تشخیص این که کودک شما مورد آزار و قلدری قرار گرفته، کار مشکلی است، مگر آن که کودک، خود در این باره با شما حرف بزند یا زخم و کبودی‌های مشخص در بدن او دیده شود. اما نشانه‌های خطر را می‌توان تشخیص داد. ممکن است دریابید رفتار کودکتان فرق کرده است، مضطرب به نظر می‌رسد، بی اشتهاست، خواب کافی ندارد یا از انجام کارهایی پرهیز می‌کند که در گذشته از آن‌ها لذت می‌برده است. هنگامی که کودکان دمدمی مزاج به نظر می‌رسند یا از حالت معمول افسرده‌تر هستند و هنگامی که از فعالیت‌هایی خاص، مانند رفتن به مدرسه با اتوبوس خودداری می‌کنند، ممکن است قربانی قلدری شده باشند.

اگر به این مسئله مشکوک هستید، ولی کودکتان علاقه‌ای ندارد در این مورد صحبت کند، وضعیتی فراهم کنید که به طور غیرمستقیم در مورد قلدری با او به گفت و گو بپردازید. برای نمونه، ممکن است چنین وضعیتی را در یک برنامهٔ تلویزیونی ببینید و آن را مقدمه‌ای برای گفت وگو قرار دهید و از کودک خود بپرسید: «نظر تو در این باره چیست؟» یا «به نظر تو، آن شخص باید چه کار کند؟» این گفت وگو، ممکن است به پرسش‌هایی همچون: «آیا تو هم شاهد چنین اتفاقی بوده‌ای؟» یا «آیا تو هم چنین تجربه‌ای داری؟» ادامه یابد. می‌توانید در زمینهٔ تجربیاتی از این دست که خود شما یا اعضای دیگر خانواده در کودکی داشته‌اند، با او حرف بزنید.

اجازه دهید کودکتان دریابد که اگر قربانی قلدری است یا شاهد قلدری بوده است، مهم است که در مورد آن با فرد دیگری صحبت کند، چه آن شخص شما باشید یا فرد بزرگسال دیگری (آموزگار، مشاور مدرسه، دوست خانوادگی یا خواهر و برادرش).

کمک به کودک قربانی

اگر کودکتان به شما گفت که قربانی قلدری شده است، هرچقدر هم که ناراحت بشوید، آرامش خود را حفظ کنید و حمایت از او را فراموش نکنید. کودکان بیشتر وقت‌ها تمایلی ندارند که در بارهٔ قلدری با والدینشان صحبت کنند. آن‌ها از اتفاقاتی که روی داده است، احساس شرمندگی می‌کنند و نگران هستند که مبادا والدینشان از آن‌ها نا امید شوند.

گاهی کودکان تصور می‌کنند این مشکل به خاطر اشتباه آن‌ها روی داده است و اگر به گونهٔ دیگری رفتار می‌کردند، این اتفاق نمی‌افتاد. گاهی از این مسئله نگران‌اند که اگر کودک قلدر دریابد که آن‌ها مشکل را با فرد دیگری در میان گذاشته‌اند، اوضاع بدتر از پیش شود. عده‌ای دیگر نگران هستند که مبادا والدینشان حرف آن هارا را باور نکنند و اقدامی برای رفع مشکل انجام ندهند یا آن‌ها را وادارند به مقابله و مبارزه با کودک قلدر بپردازند، در حالی که به شدت از او می‌ترسند.

کودکتان را به خاطر آن که آنقدر شجاعت داشته است که مسئله را با شما در میان بگذارد، تحسین و تشویق کنید. به او گوشزد کنید که تنها نیست و بسیاری از کودکان در این سن قربانی قلدری بوده‌اند. تاکید کنید که کودک قلدر است که رفتاری نادرست انجام می‌دهد، نه او. به کودکتان اطمینان کامل بدهید که مشکل را با هم فکری خودش حل خواهید کرد.

گاهی اوقات، رفتار برادر، خواهر یا دوست بزرگ‌تر می‌تواند در حل مشکل بسیار کارساز باشد. می‌توانید برای دخترتان بازگو کنید که خواهر بزرگترش (که الگوی اوست) چگونه با این مشکل رو به رو شد و آن را حل کرد. برادر، خواهر یا دوست بزرگ‌تر می‌تواند توضیحات بیشتری در بارهٔ آنچه در مدرسه اتفاق افتاده است، یا جایی که قلدری رخ داده است، به شما بدهد و دریافتن بهترین راه حل کمکتان کند.

اگر متوجه شدید که کودک قلدر در صورت آگاهی از اینکه کودکتان با شما صحبت کرده است، رفتار بدتری خواهدکرد، مسئله را جدی بگیرید. گاهی، مراجعه به والدین کودک قلدر می‌تواند مفید باشد. در موارد دیگر، آموزگاران یا مشاوران، بهترین افرادی هستند که می‌توان نخست به آن‌ها مراجعه کرد. اگر بعد از مراجعه به آموزگار یا مشاور، احساس کردید که باز هم باید با والدین کودک قلدر صحبت کنید، بهتر است این کار را در محیطی انجام دهید که یک مقام رسمی از مدرسه، مثل مشاور، حضور داشته باشد. بسیاری از کشورها در زمینهٔ قلدری، قوانین و مجازات‌های روشنی دارند. در بعضی موارد، در صورتی که ازسلامت کودکتان خیلی نگران اید، می‌توانید از مراجع قانونی کمک بگیرید.

رهنمودهایی به کودکان

کلید اصلی در این زمینه، ارائهٔ راه حل‌های مناسب و روز به روز در مقا بل قلدری و کمک به کودک برای بازیابی عزت نفس و جایگاه روانی مناسب است. شاید تصور شود که دعوت کردن کودک به تلافی و مبارزه با کودک قلدر، روش مناسبی است. جدای از این، به یقین شما از عذاب کشیدن کودکتان عصبانی هستید و ممکن است اورا را تشویق کرده باشید که در مقابل کودک قلدر بایستد. یا ممکن است نگران باشید که کودک قلدر باز هم کودکتان را آزار دهد. مهم آن است که از کودک خود بخواهید به مبارزه یا تلافی با کودک قلدر نپردازد. این رفتار می‌تواند به سرعت به خشونت، بروز مشکل و حتی جراحات جدی بیانجامد.، بهترین راه آن است که وی را ترغیب کنید از مشکل دوری کند، از دیگران کمک بخواهد و مسئله را با یک بزرگسال مطرح کند.

در ادامه، چندین راه حل دیگر ارائه می‌شود که به کودک کمک می‌کنند وضعیت را بهبود بخشد و احساس بهتری نیز در او به وجود آورند:

همراهی با دوستان و دوری از کودک قلدر

​اگر کودک قلدر، نزدیک دستشویی است از دستشویی دیگری استفاده کنید یا هنگامی که تنهایید به کمد خود سر نزنید. همیشه همراه دوستان‌تان باشید تا با کودک قلدر تنها نمانید. در سرویس مدرسه، راهرو یا زنگ تفریح (هر جا که کودک قلدر حضور دارد) همراه یکی از دوستان‌تان باشید. همین رفتار را برای دوستان قربانی خود نیز انجام دهید.

کنترل خشم

خشمگین شدن از کودک قلدر طبیعی است، اما این مسئله، هدف کودکان قلدر است. این رفتار، سبب می‌شود کودک قلدر احساس قدرت بیشتری بکند. با تمرین مداوم سعی کنید از گریه کردن، سرخ شدن یا ناراحت شدن در مقا بل کودک قلدر خودداری کنید. این کار نیاز به تمرین فراوان دارد، اما مهارتی کارآمد است که کودک قلدر را پس می راند. گاهی اوقات، تمرین روش‌های کنترل عصبانیت مانند شمردن از یک تا ده، نوشتن کلمات خشماگین بر کاغذ، نفس عمیق کشیدن یا ترک محل، مفید است. گاهی بهترین راه حل آن است که بیاموزید چهره‌ای سرد و بی احساس به خود بگیرید تا هنگامی که خطر رفع شود (لبخند زدن یا خندیدن می‌تواند کودک قلدر را خشمگین‌تر کند).

رفتار شجاعانه، دوری از محیط و بی‌توجه‌ی به قلدر

قاطعانه و روشن از کودک قلدر بخواهید که به رفتار خود پایان دهد و صحنه را ترک کنید. روش‌هایی را تمرین کنید که به کمک آن‌ها رفتارهای ناپسند کودک قلدر را نادیده بگیرید، واکنشی نشان ندهید. با بی توجهی به قلدر، نشان میدهید که وجود او برای شما مهم نیست. در نهایت، قلدر به احتمال زیاد از ایجاد مزاحمت برای شما خسته خواهد شد.

مطرح کردن مسئله با یک بزرگسال

آموزگاران، مدیران، والدین و ناظمان مدرسه میتوانند جلوی قلدرها را بگیرند.

صحبت کردن در باره‌ی مسئله

با کسی که به او اطمینان دارید مانند مشاور مدرسه، آموزگار، خواهر یا برادر یا یک دوست دراین باره صحبت کنید. ممکن است آن ها راه حل های بسیار مناسبی پیشنهاد کنند و حتی اگر نتوانند در حل مشکل به شما کمک کنند، میتوانند احساس تنهایی شما را کاهش دهند.

محرک‌ها را حذف کنید

اگر کودک قلدر از شما پول خوراکی میخواهد، از خانه با خود خوراکی بیاورید. اگر او سعی می کند وسیلهی خاصی را از شما بگیرد، آن را به مدرسه نبرید.

رسیدن به آرامش

در خانه می‌توانید تاثیرات نامطلوب قلدری را کاهش دهید. کودکانتان را تشویق کنید که با دوستانشان دور هم جمع شوند تا بدین ترتیب اعتماد به نفس آن‌ها افزایش یابد. با ایجاد گروه‌های مختلف و ترتیب دادن برنامه‌های ورزشی، به آن‌ها کمک کنید به کودکان دیگر بپیوندند. به دنبال فعالیت‌هایی باشیدکه به کودک کمک کند احساس اعتماد به نفس و قدرت بیشتری پیدا کند. این فعالیت می‌تواند شرکت در کلاس‌هایی همچون دفاع شخصی، کاراته یا کلاس‌های ژیمناستیک باشد.

و به خاطر داشته باشید: مراجع و افراد بی شماری وجود دارند که می‌توانند به شما و خانواده‌تان کمک کنند تا بر ناراحتی‌ها و مشکلات ناشی از قلدری غلبه کنید.