مطالعه یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که فرزندان خود را به انجام دادن آن می‌توانید تشویق کنید. مطالعه سرگرمی تأمل‌برانگیزی است و برای موفقیت در زندگی بسیار اهمیت دارد. مهارت در خواندن تا هشت نُه سالگی، عامل اصلی موفقیت کودک در آینده است. خواندن برای بچه‌ها تنها یک تفریح سرگرم‌کننده نیست، بلکه مسیری با امکانات نامحدود برای یادگیری درباره‌ی افراد و اندیشه‌های دیگر است.
چرا کتاب‌خوانی برای کودکان مهم است؟
1. به پیشرفت مهارت واژگانی و زبانی کمک می‌کند
پیش از آن که کودکان بتوانند بخوانند، مهم است که در همان آغاز، عشق به کتاب را در آن‌ها پرورش دهیم. بلندخوانی برای کودکان در سن پایین، راهی عالی برای افزایش مهارت‌های ارتباط کلامی میان والد و کودک است.
با بزرگ‌تر شدن بچه‌ها، روزانه با آن‌ها گفت‌وگو می‌کنیم، اما واژگان و موضوع‌هایی که در برابر آن‌ها قرار می‌گیرند، بیش‌تر محدود و تکراری هستند. خواندن کتاب به بهبود واژگان در فرزندتان کمک می‌کند و او را در برابر انواع گوناگون ساختار جمله‌ها، سبک‌های نوشتاری و روش‌های بیان قرار می‌دهد.
نه‌تنها درک مطلب فرزندان شما کم‌کم بهبود می‌یابد، بلکه تأثیر مثبتی در مهارت نوشتاری و ارتباطی آن‌ها خواهد داشت. برای کودکان دوزبانه یا کودکانی که در حال یادگیری زبان دوم هستند، خواندن جزء مهم دستیابی یا حفظ صراحت کلام است.
2. اشتیاق به دانایی را تقویت می‌کند
کتاب‌ها در سطح‌های مختلف و درباره‌ی هر موضوع تصورشدنی وجود دارند.
هنگام مطالعه‌ی کتاب، کودکان شما با موضوع‌ها، فرهنگ‌ها و ایده‌های بسیار گوناگونی آشنا می‌شوند و درباره‌ی موضوع‌هایی که به آن‌ها علاقه دارند، بیش‌تر کاوش می‌کنند.
در بسیاری از موارد، آن‌ها چنان از محتوای کتاب لذت می‌برند که حتی متوجه نخواهند شد در حال کسب دانش زیادی درباره‌ی یک موضوع خاص هستند.
3. همدلی را افزایش می‌دهد
درک کودکان از جهان پیرامون‌شان بسیار اندک است، زیرا باتوجه به شرایطی که در آن رشد کرده‌اند، تجربه‌های‌شان محدود است.
خواندن کتاب درباره‌ی افراد مختلف که تجربه‌های گوناگونی دارند، این توانایی را به بچه‌ها می‌دهد تا تفاوت‌ها را بشناسند و دریابند که به جای کسی دیگر بودن چه حسی دارد.
این شناخت به آن‌ها کمک می‌کند تا از کسانی که اشتراک‌های بسیار اندکی با آنان دارند، قدردانی کنند و با آن‌ها همدلی داشته باشند و به انسان بهتری تبدیل شوند.
4. بهترین شکل سرگرمی
در دوران کنونی، فناوری به یکی از افزارهای مهم سرگرمی بزرگ‌سالان و کودکان تبدیل شده است. اگرچه برنامه‌های تلویزیونی و اپلیکیشن‌های کودکانه منبع خوبی برای یادگیری می‌توانند باشند، اما کتاب‌ها همیشه انتخاب بهتری هستند.
5. دلبستگی پدید می‌آورد
خواندن روش‌های مختلفی دارد که به پیوند میان والدین و فرزند می‌انجامد. بلندخوانی از هنگام نوزادی، نزدیکی و صمیمیت را از طریق گذراندن وقت با یک‌دیگر و نزدیک بودن فیزیکی تقویت می‌کند.
با بزرگ‌تر شدن فرزندتان، به بلندخوانی می‌توانید ادامه دهید یا همان کتاب را جداگانه بخوانید و درباره‌ی بخش‌هایی که بیش‌ترین لذت را از آن برده‌اید، باهم گفت‌وگو کنید.
از خواندن همچون فرصتی برای تعامل با کودک خود بهره ببرید و از آن‌ها درباره‌ی موضوع‌های مطرح شده در کتاب یا ارتباط آن با زندگی روزمره، بپرسید.
6. مغز بچه‌ها را به‌کار می‌اندازد
مطالعه بیش‌تر از دیدن برنامه‌های تلویزیونی به توانمندی مغز نیاز دارد. هنگامی که بچه‌های‌مان کتاب می‌خوانند، از بخشی از مغز خود که با ترکیب‌های چند حسی سروکار دارد، بهره می‌برند و میان واژگان و تفکر بصری ارتباط برقرار می‌کنند.
برای خوانندگان تازه‌کار تصویرها افزاری سودمند برای کمک به آن‌ها در درک داستان می‌تواند باشد. خوانندگان پیشرفته هنگام گردآوری سرنخ‌های موجود در متن برای شناسایی واژگان و عبارت‌های ناآشنا، از مغزشان بهره می‌برند.
خواندن همچنین تفکر انتقادی را تحریک می‌کند، بچه‌ها را وادار می‌کند تا میان کتاب و زندگی واقعی ارتباط برقرار کنند و نظرات خود را درباره‌ی داستان شکل دهند.
7. تمرکز را بهبود می‌بخشد
از مهارت‌های بنادی برای خواندن یک کتاب، تمرکز و حواسی جمع است، حتی برای کودکان نوپا که یک جا نمی‌نشینند.
کتاب‌خوانی مداوم، به بچه‌های‌تان کمک می‌کند تا ذهن و بدن‌شان را آرام کنند و برای یک دوره زمانی مشخص، روی یک کار تمرکز داشته باشند.
با از میان بردن حواس‌پرتی‌ها و پدید آوردن فضای کافی برای خواندن و فهمیدن، توجه و توانایی تمرکز آن‌ها به‌تدریج بهبود می‌یابد.
8. آن‌ها را برای موفقیت در مدرسه و زندگی آماده می‌کند
بررسی‌های بسیاری انجام شده است که نشان می‌دهد خواندن کتاب برای کودکان در سن پایین، تأثیر پایداری بر موفقیت آن‌ها در مدرسه دارد، که بیش‌تر با موفقیت در محل کار ارتباط مستقیم دارد. اما سودمندی‌های آن تنها به موفقیت تحصیلی محدود نمی‌شود.
خواندن یک تجربه‌ی یادگیری درازمدت است که رشد را تقویت می‌کند، و در نتیجه فرزندان‌تان به‌طور کلی افراد مؤثرتری می‌شوند - همسران، مدیران و دوستانی بهتر.
9. خلاقیت و تخیل را ارتقا می‌بخشد
کودکان ما هنگام خواندن یک داستان، با به‌کارگیری از خلاقیت و تخیل، تصویری از درک‌شان را درباره‌ی داستان در ذهن ترسیم می‌کنند. هر فرد تصویری متفاوت را در ذهن خود می‌بیند و شاید هر بار با خواندن همان کتاب، تغییر کند.
خواندن همچنین ما را با جهان‌های نو (واقعی یا خیالی) آشنا می‌کند که پیش‌تر هرگز بخشی از آن نبوده‌ایم. غوطه‌ور شدن در کتاب به بچه‌های شما این توانایی را می‌دهد که تجربه‌ها و ایده‌های نویی را تجربه کنند که هرگز به ذهن‌شان راه نمی‌یافت.
آن‌ها خواهند توانست این ایده‌ها را وارد بازی‌شان کنند و با بهره‌گیری از خلاقیت‌شان از حد مجاز زندگی روزمره فراتر روند.
کتاب‌خوانی برای کودکان را از کجا آغاز کنیم؟
اکنون که با شمار زیادی از مزایایی که مطالعه برای فرزندان‌تان می‌تواند فراهم کند، آگاه شدید، گام بعدی چیست؟
اگر کودک شما هنوز علاقه‌ای به خواندن پیدا نکرده است ، برای آغاز خیلی دیر نیست.
1. مطالعه کردن را یک انتخاب بدانیم، نه یک کار روزمره‌ی خسته‌کننده
خواندن را کار اجباری یا مانند مشق شب قرار ندهید. فرزندان خود را تشویق و یادآوری به کتاب خواندن کنید، اما به آن‌ها اجازه دهید درباره‌ی زمان خواندن و مدت آن، خودشان تصمیم نهایی را بگیرند. احساس این که مجبور به خواندن هستند، بی‌گمان لذت این تجربه را از آن‌ها می‌گیرد.
اگر کودک شما به خواندن گرایشی ندارد، کوشش کنید علت اصلی بی‌علاقگی او را شناسایی کنید. اگر بچه‌های شما با واژه‌ها دست‌وپنجه نرم می‌کنند، چند کتاب سطح پایین‌تر پیدا کنید تا با تشخیص واژگانی که آن‌ها را یاد دارند، اعتماد به‌نفس پیدا کنند. به‌تدریج به سراغ کتاب‌های سخت‌تر بروید تا هنگامی که مشتاقانه و خودخواسته سراغ خواندن بروند.
گزینه‌ی دیگر، آزمودن کتاب‌های صوتی است. شنیدن این که دیگری با اعتماد به‌نفس می‌خواند، راهی عالی برای تجربه‌ی تسلط و شیوایی کلام است و آن‌ها از کتاب لذت می‌برند بدون این که تپق بزنند.
اگر مشکل فرزندان شما، موضوع کتاب است و خواندن آن را خسته‌کننده می‌دانند، آن‌ها را با انواع مختلف مطالب خواندنی آشنا کنید.
2. انواع مطالب خواندنی را پیشنهاد دهید
مطالب خواندنی انواع گوناگونی دارند و هر نوع آن چیز ویژه‌ای برای ارائه به خواننده دارد. اگر بچه‌های شما از خواندن لذت نمی‌برند و با آن مشکل دارند، شاید به این دلیل باشد که آن‌ها ژانری متناسب با علاقه‌شان پیدا نکرده‌اند.
کتاب‌های سنتی در ژانرهای گوناگون مانند راز‌آلود، تاریخی، زندگی‌نامه، فانتزی، علمی‌تخیلی و مانند آن ارائه می‌شوند. برخی از کتاب‌ها در سبک‌های ویژه و سرگرم‌کننده‌ای نوشته شده‌اند، مانند کتاب‌های ماجراجویی، رمان خاطرات، یا رمان نامه‌نگارانه.
اگر به‌دنبال مطالعه‌ی مطالبی هستید که از نظر دیداری بیش‌تر برانگیزاننده باشند، یک رمان گرافیکی، مجله یا یک کتاب سفر را آزمایش کنید. کتاب‌ها همچنین منابع خوبی برای یادگیری مهارت تازه هستند. کتاب‌های لطیفه، جادویی و کتاب‌های آشپزی نمونه‌هایی عالی از این گونه هستند.
فراموش نکنید که جنبه‌ی عملی مطالعه را نیز به فرزندان‌تان نشان دهید. از آن‌ها در خواندن فهرست مواد غذایی در فروشگاه کمک بگیرید یا هنگام آشپزی از آن‌ها بخواهید دستور پخت غذا را بخوانند.
همه‌ی انواع مطالب خواندنی به قرار زیر است:
کودکانه: اجازه می‌دهد تا با انواع ایده‌ها و شخصیت‌ها آشنا شود؛
عاشقانه: به بیان عاطفی کمک می‌کند؛
سفری: دانش فرهنگ‌های مختلف را افزایش می‌دهد؛
تاریخی: یادگیری رویدادهای گذشته و تمدن باستان را بهبود می‌بخشد؛
هنری: تخیل و واژگان را تقویت می‌کند؛
فانتزی: آزادی بیان را پیشرفت می‌دهد؛
تخیلی: به بیان عاطفی کمک می‌کند؛
آثار ادبی: همدلی را افزایش می‌دهد و باعث هشیاری می‌شود؛
علمی: خودآموزی را ممکن می‌سازد.
3. کتاب‌ها را به‌طور مستقیم تجربه کنید
هنگامی که بچه‌های شما کتاب‌های بیش‌تری می‌خوانند، شاید گمان کنند که اگر شخصیت کتاب باشند، چگونه خواهد بود. یک راه عالی برای پشتیبانی از دلبستگی آن‌ها به مطالعه، کمک به آنان در به تصویر کشیدن بخش‌هایی از کتابی که دوست دارند است.
به‌دنبال دستورالعمل نوشیدنی کُره‌ای «هری پاتر» یا غذای تُرکی «شیر، جادوگر و کمد» بگردید و آن را با فرزندتان درست کنید. پس از مطالعه‌ی کتاب «باغ مخفی» باهم شروع به کاشت گل و گیاه کنید.
یک روش جالب دیگر برای جشن گرفتن به پایان رساندن یک کتاب، دیدن فیلم سینمایی آن است. دیدن این که شخصیت‌های محبوب روی نمایشگر تلویزیون زنده می‌شوند، راهی آسان برای لذت بردن از مطالعه است.
4. الگو باشید
شما مهم‌ترین کسی هستید که بچه‌های‌تان از او انتظار دارند. بچه‌ها عاشق تقلید از پدر و مادر و انجام دادن کارهایی هستند که آنان روزانه انجام می‌دهند.
پیاپی به بچه‌های‌تان نگویید مطالعه کنند، بلکه با کتاب خواندن به آن‌ها نشان دهید. «دو صد گفته چون نیم کردار نیست».
هنگامی که دلبستگی‌تان به مطالعه و کتاب را الگوی خود قرار دهید و شادی را که در زندگی شما پدید می‌آورد به آن‌ها نشان دهید، آنان نیز گرایش پیدا می‌کنند همین احساس را داشته باشند.
5. زمانی را برای آن‌ها در نظر بگیرید
برای کودکی با برنامه‌ی شلوغ و انواع فعالیت‌های سرگرم‌کننده‌ی دیگر، شاید در نظر گرفتن زمانی برای مطالعه دشوار باشد.
با پدید آورد زمانی ویژه که فقط برای خواندن باشد، این تصمیم را اندکی آسان‌تر کنید. این زمان که می‌تواند دقیقاً پیش از خواب، بلافاصله پس از انجام دادن مشق شب یا هر وقت مناسب دیگری که هماهنگ با برنامه‌ی خانواده‌ی شما باشد. از این فرصت برای بلندخوانی با کودک یا خواندن مستقل بهره ببرید.
6. کتاب‌ها را وارد زندگی کنید
یافتن ارتباط‌های واقعی زندگی با کتاب‌هایی که بچه‌های شما می‌خوانند، لذت تجربه‌ی خواندن را افزایش می‌دهد.
آیا فرزندان شما به‌تازگی کتابی درباره‌ی زندگی در مزرعه را به‌پایان رسانده‌اند؟ آن‌ها را به دیدن یک مزرعه محلی ببرید و اجازه دهید آن‌چه را که خوانده‌اند، به‌طور مستقیم تجربه کنند. خواندن کتابی درباره‌ی سیاره‌ها و فضا به سفری به رصدخانه‌ی آموزشی می‌تواند تبدیل شود.
7. کتاب‌ها را در دسترس بگذارید
یکی از فعالیت‌های دلخواهم در کودکی، رفتن به کتابخانه بود. شمار بسیاری از کتاب‌هایی که در دسترسم بود، باعث شد از خواندن بسیار هیجان‌زده شَوَم.
یک کتابخانه‌ی عالی در منطقه خود پیدا کنید و فرزندان‌تان را آن‌جا ببرید و اجازه دهید آن‌ها جادوی امکانات نامحدود را تجربه کنند. بچه‌ها را عضو کتابخانه کنید و تشویق‌شان کنید از حس ماجراجویی خود برای خواندن بهره‌مند شوند.
با مجموعه‌ی کوچکی از کتاب‌ها در خانه‌تان آغاز کنید تا بچه‌های شما همیشه به کتاب دسترسی داشته باشند. به یک کتاب‌فروشی بروید، آنلاین جست‌وجو کنید یا برای اشتراک ماهیانه کتاب نام‌نویسی کنید. دسترسی منظم به کتاب‌های جدید، خواندن را هیجان‌انگیز و سرگرم‌کننده نگه می‌دارد.
8. یک باشگاه کتاب‌خوانی راه‌اندازی کنید
بودن افراد دیگر به شما کمک می‌کند تا متعهد باشید و انگیزه‌ی خوبی برای مطالعه‌ی بیش‌تر و کشف کتاب‌های تازه پدید بیاید.
فرزندان‌تان را تشویق کنید یک باشگاه کتاب‌خوانی با هم‌سالان خود و یا با شما راه‌اندازی کنند. کتابی را انتخاب کنید که همه از آن لذت ببرند و فرصتی را برای دورهمی و بحث درباره‌ی دیدگاه‌های هر شخص درباره‌ی کتاب تعیین کنید. وقت تعیین شده برای ادامه‌ی دورهمی و مطالعه‌ی منظم، انگیزه‌ی خوبی است.
سخن پایانی
پرورش علاقه‌مندی به مطالعه در بچه‌ها یکی از بزرگ‌ترین هدایایی است که به آن‌ها می‌توانید بدهید.
خواندن کتاب بچه‌ها را به هرجایی که تصور می‌کنند، می‌تواند منتقل کند و مزیت‌های کوتاه‌مدت و بلند‌مدتی که برای آن‌ها فراهم می‌کند بی‌شمار است.
از نکته‌های گفته شده برای تشویق بچه‌ها به خواندن به‌عنوان بخشی لذت‌بخش از زندگی بهره ببرید و بدانید ارزش این تلاش را دارد.
