ایوان منحصربه‌فرد (به انگلیسی: The One and Only Ivan) رمانی است نوشته کاترین اپلگیت که در سال 2012 با تصویرگری پاتریشیا کاستلائو به چاپ رسید.
این رمان برگرفته ازداستانی واقعی و درباره گوریل پشت نقره‌ای به نام ایوان است که داستان از زبان او روایت می‌شود. این کتاب در سال 2013 برنده مدال نیوبری شد.
داستان واقعی
ایوان در سال 1962 در جمهوری دموکراتیک کنگو به دنیا آمد. او در کودکی در طبیعت اسیر و برای زندگی با انسان‌ها تربیت شد. ایوان را به مدت 27 سال در محوطه‌ی بتونی مرکز خرید B&I در تاکوما در معرض دید عموم قرار داده بودند.
در سال 1994 سازمان‌های محلی حمایت از حیوانات او را به باغ‌وحش پارک وودلند در سیاتل منتقل کردند. پس از مدت کوتاهی او برای همیشه به باغ‌وحش آتلانتا، جورجیا سپرده شد. او سال‌های باقی مانده عمر خود را در باغ‌وحش آتلانتا گذراند و در آگوست 2012 بر اثر عوارض عمل پزشکی درگذشت.
خلاصه داستان
ایوان، گوریل پشت نقره‌ای، حدود 20 سال است که در مرکز تفریحی بازی‌های ویدیوئی زندگی می‌کند. او به طور کلی از زندگی خود راضی است. تلویزیون تماشا می‌کند، موز می‌خورد و نقاشی‌هایی می‌کشد که صاحبش آنها را می‌فروشد. همراه با ایوان، استلا، یک فیل، و باب، یک سگ ولگرد، در این مرکز زندگی می‌کنند. استلا یک فیل مسن است که از ناحیه یک پا آسیب مزمن دیده است اما به طور مرتب در برنامه‌های روزانه اجرا دارد.
برخلاف ایوان، استلا حافظه طولانی دارد و مکان‌هایی که قبلا در آن زندگی کرده است را به یاد دارد، مانند سیرکی که در آن بسیاری از ترفندهایش به او آموزش داده شده است. با این حال، استلا دلش می‌خواهد در یک باغ‌وحش زندگی کند، زیرا باغ‌وحش‌ها فضای راحت‌تر و بزرگ‌تری دارند.
پس از چندی بچه فیلی به نام روبی به مرکز تفریحی بازی‌های ویدیوئی آورده می‌شود تا با استلا زندگی کند و ترفندهای جدیدی برای اجرای نمایش یاد بگیرد، با مرگ استلا همه چیز تغییر می‌کند، او قبل از مرگش از ایوان درخواست می‌کند که مراقب روبی باشد و مکان بهتری برای زندگی او پیدا کند. ایوان کم کم متوجه می‌شود مرکز خرید قلمرو زندگی او نیست بلکه قفسی است که در آن به اسارات گرفته شده است.
او با کمک جولیا دخترجورج (مسئول رسیدگی به حیوانات) موفق می‌شود کاری کند که او و سایر حیوانات به باغ‌وحش فرستاده شوند.
شخصیت‌های داستان
ایوان: گوریلی که بیشتر عمر خود را در اسارت گذرانده است .او فقط اندکی از زندگی خود قبل از اسارت به یاد می‌آورد و به زندگی در مرکز بازی‌های ویدیوئی راضی شده است. کم کم ایوان متوجه می‌شود که زندگی‌اش رضایت‌بخش نیست، او برای نجات روبی و خودش تلاش می‌کند تا هر دوی آنها را به باغ‌وحش بفرستند.
استلا: فیلی سالخورده که قبل از آسیب دیدگی در سیرکی سیار زندگی می‌کرد. استلا حافظه خوبی دارد و ترجیح می‌دهد در باغ وحش زندگی کند.
باب: سگ ولگردی که با ایوان در قلمرو خود زندگی می‌کند. باب راضی است که یک سگ ولگرد باشد و هیچ تمایلی به زندگی با انسان‌ها در خانه ندارد.
خرید کتاب جین گودال در قلمروی شامپانزه‌‌ها
ماک: صاحب مرکز بازی‌های ویدیوئی و دلقک سیرک پاره وقت. او ایوان را از شکارچیان آفریقایی خریده است. به نظر می‌رسد که او در کل مرد خوبی است. با این حال، کسب‌وکار او در حال شکست است و نمی‌تواند مانند گذشته این مرکز را حفظ کند.
جورج: مسئول رسیدگی به حیوانات مرکز است. او مرد خوبی است از حیوانات و مرکز تفریحی بازی‌های ویدیوئی مراقبت می‌کند. با این حال، در مورد کمک به آنها دچار تردید است زیرا می‌ترسد شغل خود را از دست بدهد.
جولیا: دختر جورج که الهام بخش ایوان برای عشق به نقاشی است. جولیا در تلاش است تا ایوان و دوستانش را به باغ‌وحش منتقل کند.
روبی: بچه فیلی است که به تازگی مادرش را از دست داده است.او برای اجرای نمایش به مرکز فروخته شده است.
در سایت کتابک بخوانید: معرفی کتاب ایوان منحصربه‌فرد
فیلم
در سال 2020 درامی فانتزی آمریکایی به کارگردانی تئا شاروک بر اساس فیلمنامه‌ای نوشته مایک وایت از این کتاب تولید شد.
در این فیلم سام راکول در کنار آنجلینا جولی صداپیشگی ایوان را برعهده داشت.
پروژه ایوان منحصربه‌فرد (به انگلیسی: The One and Only Ivan) اولین بار در سال 2014 کلید خورد و دو سال بعد به تولید رسید. فیلم در تابستان 2018 در فلوریدا فیلم برداری شد. این فیلم از 21 آگوست 2020 برای پخش در دیزنی در دسترس قرار گرفت و برای جلوه‌های بصری از بفتا و اسکار نامزد دریافت جایزه شده است.
