چگونه با کودکان ناشنوا و کم‌شنوا کتاب بخوانیم؟

۱. مقدمه

کودکان ناشنوا و کم‌شنوا نیز همچون دیگر کودکان، به داستان نیاز دارند؛ داستان‌هایی که نه‌تنها ابزار زبان‌آموزی، بلکه راهی برای تخیل، شناخت، و پیوند با دیگران باشد. اگرچه دریافت صوت برای این کودکان محدود یا ناممکن است، اما با به‌کارگیری شیوه‌های دیداری و چندحسی، می‌توان تجربه‌ای غنی از کتاب‌خوانی برایشان رقم زد.

۲. هدف از کتاب‌خوانی برای این گروه

هدف اصلی، تقویت مهارت‌های زبانی (اعم از زبان اشاره یا گفتار)، درک روایت، رشد اجتماعی و ایجاد لذت از تعامل با داستان است. کتاب می‌تواند به کودکان ناشنوا کمک کند تا:

• دامنه واژگان دیداری و نوشتاری‌شان را گسترش دهند

• احساسات شخصیت‌ها را از طریق تصویر درک کنند

• تجربهٔ زبان اشاره را در بستر روایت تمرین کنند

• با دنیای پیرامون خود بهتر ارتباط برقرار کنند

۳. انتخاب کتاب مناسب

ویژگی‌های کتاب مناسب برای کودک ناشنوا یا کم‌شنوا:

۴. آماده‌سازی محیط و ابزار

• محیطی با نور خوب برای دیدن چهره و حرکات بدن

• استفاده از اپلیکیشن‌های کتاب با زبان اشاره یا ویدئوهای همراه

• قرارگیری در مقابل کودک برای خوانش چهره‌به‌چهره

• داشتن کتاب‌هایی با طراحی مناسب (فونت درشت، تصویر در صفحهٔ جداگانه)

۵. چطور کتاب‌خوانی را شروع کنیم؟

• تماس چشمی، لبخند، و اشاره به جلد کتاب می‌تواند آغازگر باشد.

• از کودک بخواهید نام کتاب را با زبان اشاره یا اشارهٔ تصویری حدس بزند.

• معرفی شخصیت‌ها با اشاره، عکس و حرکت: «این خرسه! ببین چطوری دست تکون می‌ده!»

• جمله‌های کوتاه و همراه با اشاره‌های معنادار برای همراهی با تصویرها

۶. همراهی در حین خواندن

• نمایش احساسات با چهره و زبان بدن

• خواندن همزمان متن و نمایش داستان با زبان اشاره (اگر بلد نیستید، از اپ‌ها یا کمک‌مربی استفاده کنید)

• مشارکت کودک در نشان دادن شخصیت‌ها، احساسات، یا ترتیب اتفاقات

• تکرار دیالوگ‌ها یا واژه‌های کلیدی با اشاره

۷. پس از خواندن چه کنیم؟

• از کودک بخواهید بخش‌هایی از داستان را اجرا کند یا بازی کند

• بازآفرینی داستان با نقاشی، کلاژ یا ساختن کاراکترها با خمیر

• استفاده از زبان اشاره برای ساختن داستان‌های جدید با واژگان همان کتاب

• اگر کودک با زبان گفتار آشناست، تکرار واژگان تازه در بازی‌های روزمره مفید است

۸. منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر

• مجموعهٔ «کتاب تصویری با زبان اشاره» در برخی کتابخانه‌ها یا مدارس ناشنوایان

• وب‌سایت‌های آموزش زبان اشاره فارسی و بین‌المللی (مانند SpreadTheSign)

• کتابک (ketabak.org) – مقاله‌های مرتبط با کودکان ناشنوا و توسعه زبان