آماده‌سازی کتابخانه به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها گفته می‌شود که پیش از قرار دادن منابع در قفسه و ارائهٔ آن‌ها به کاربران، برای سازماندهی و آماده‌سازی کتاب‌ها و دیگر منابع اطلاعاتی انجام می‌گیرد. این مرحله، پیونددهندهٔ بخش مجموعه‌سازی و خدمات عمومی است و نقش مهمی در نظم و کارایی کتابخانه ایفا می‌کند.
مهم‌ترین مراحل آماده‌سازی منابع:
- ثبت و مهر زدن منابع
- اختصاص شمارهٔ ثبت یکتا به هر منبع
- وارد کردن اطلاعات در دفتر ثبت یا نرم‌افزار کتابخانه
- مهر زدن صفحات مشخص (معمولاً صفحه عنوان، صفحه ۱۷ و انتهای کتاب)
- برچسب‌گذاری و شمارهٔ بازیابی
- تعیین شمارهٔ رده‌بندی موضوعی و نشانهٔ مؤلف
- نوشتن شماره بازیابی روی برچسب‌ها
- چسباندن برچسب‌ها روی عطف و صفحه عنوان کتاب
- فهرستنویسی و برگه‌آرایی
- تهیهٔ برگه‌های فهرست شامل: برگهٔ مادر، عنوان، نویسنده، موضوع و شناسه‌های افزوده
- تطبیق اطلاعات برگه‌ها با کتاب و فیپا
- قرار دادن برگه‌ها در برگه‌دان کتابخانه
- نصب تجهیزات امانت‌دهی
- چسباندن جیب کتاب در پشت جلد داخلی
- درج و چسباندن کارت سررسید تاریخ بازگشت
- در سیستم‌های ماشینی: نصب بارکد و نوار مغناطیسی یا RFID
- تهیهٔ کارت عضویت برای کاربران
- ثبت اطلاعات شخصی عضو (نام، تاریخ تولد، نشانی، مدرسه)
- اختصاص کد عضویت منحصربه‌فرد
- صدور و تحویل کارت عضویت
- تهیهٔ نشانه‌های راهنما در کتابخانه
- نصب برچسب‌های رنگی برای تفکیک موضوعات
- علامت‌گذاری قفسه‌ها بر اساس گروه سنی یا موضوع
- نصب تابلوهای راهنما برای هدایت بهتر کاربران
- دسته‌بندی سنی منابع
- برچسب‌گذاری کتاب‌ها بر اساس گروه‌های سنی (الف، ب، ج، د)
- تفکیک فیزیکی منابع متناسب با سطح سنی
- استفاده از رنگ یا نماد برای شناسایی آسان‌تر
- آماده‌سازی ظاهری کتاب‌ها
- بررسی سلامت فیزیکی کتاب (پارگی، صفحات ناقص و ...)
- روکش‌دار کردن برای محافظت بیشتر
- پاک‌سازی سطح کتاب‌ها و اطمینان از خوانایی
- ورود اطلاعات به نرم‌افزار کتابخانه (در صورت وجود)
- ثبت کامل اطلاعات کتابشناختی
- تعیین محل دقیق قفسه
- فعال‌سازی امکان امانت‌دهی و جست‌وجوی دیجیتال
- بررسی نهایی منابع
- کنترل تطبیق اطلاعات با فیپا و برگه‌های فهرست
- بررسی کامل صحت برچسب‌گذاری، دسته‌بندی و تجهیزات نصب‌شده
تمامی این مراحل با هدف آماده‌سازی حرفه‌ای و سازمان‌یافته منابع برای دسترسی آسان، دقیق و هدفمند کودکان و نوجوانان طراحی شده‌اند. اجرای کامل این فرایندها به کیفیت خدمات کتابخانه‌ای و رضایت کاربران کودک و نوجوان کمک چشم‌گیری می‌کند.
چک‌لیست آماده‌سازی منابع در کتابخانه کودک و نوجوان
|
مرحله |
انجام شد؟ |
|---|---|
|
ثبت شماره یکتا در دفتر/نرم‌افزار |
☐ |
|
مهر زدن در صفحات تعیین‌شده |
☐ |
|
تعیین شماره رده و نشانه مؤلف |
☐ |
|
تهیه و چسباندن برچسب شماره بازیابی |
☐ |
|
فهرستنویسی و تهیه برگه‌های فهرست |
☐ |
|
قرار دادن برگه‌ها در برگه‌دان |
☐ |
|
نصب جیب کتاب و کارت سررسید |
☐ |
|
نصب بارکد/نوار مغناطیسی (در صورت وجود) |
☐ |
|
تهیه کارت عضویت برای اعضا |
☐ |
|
نصب تابلوها و راهنماهای موضوعی |
☐ |
|
برچسب‌گذاری گروه سنی منابع |
☐ |
|
بررسی سلامت فیزیکی و روکش‌دار کردن |
☐ |
|
ورود اطلاعات به نرم‌افزار کتابخانه |
☐ |
|
کنترل نهایی اطلاعات و تجهیزات |
☐ |
