پروژه‌ای در مدارس سیاتل آمریکا نشان داد چگونه می‌توان عناصر زیستی مانند «دیوارههای سبز (Living walls)» و «حفره‌های بارانی (Rain Gardens)» را در فضای مدرسه‌ها ادغام کرد و امکان پیوند هر چه بیشتر کودک و طبیعت را فراهم کرد.
دیوارههای سبز دیوارهایی هستند که با گیاهان پوشانده می‌شوند و حفره‌های بارانی یک زمین کوچک کاشته شده یا حفره هستند که باران جاری‌شده بر سطح خیابان‌ها، پشت‌بام‌ها، پیاده‌روها و دیگر مناطق شهری را جمع می‌کنند و فرصتی برای جذب آن فراهم می‌کنند.
امروزه فاصله‌ی چشمگیری میان دنیای ساخت‌وساز شده و دنیای طبیعی وجود دارد. اغلب اوقات ساختمان‌ها با یک جدایی مشخص از طبیعت اطراف خود ساخته می‌شوند. به طوری که عمارت ساخته‌شده به شکلی و طبیعت احاطه‌کننده‌ی آن به شکلی کاملا متفاوت دیده می‌شود.
این شکاف در طول زمان، تاثیری منفی بر انسان و محیط‌زیست داشته است. با تاکید بیشتر بر دسترسی به جدیدترین ابزارها، کودکان در میان دنیای تکنولوژیک الکترونیک و مصنوعی زندانی شده‌اند. رشد حسی انسان اغلب با خروج از خانه و در معرض طبیعت قرار گرفتن آغاز می‌شود؛ به سبب همین کاهش ارتباط کودک و طبیعت، کودکان امروز این عنصر حیاتی رشد سالم را از دست داده‌اند.
پرداختن به موضوع تاثیرات مثبت طبیعت بر کودکان در پژوهش‌های آموزشی کهنه نمی‌شود. مطالعات متعدد نشان داده‌اند مواجهه‌ی بدون واسطه کودک و طبیعت دستاورد‌های سودمندی در رشد و توانایی یادگیری کودکان دارد.
یکی از مثال‌ها در تایید این موضوع مثالی است که ریچارد لو نویسنده کتاب «آخرین کودک در جنگل» در کتاب خود ذکر کرده است. مطالعه‌ی موردی روی کودکان پیش از دبستان در سوئد و نروژ نشان داده است پس از یک سال، کودکانی که در زمین طبیعی ناهموار بازی کرده‌اند نسبت به کودکانی که در زمین بازی صاف بازی می‌کنند، مهارت‌های حرکتی بیشتری از خود نشان داده‌اند.
با وجود نیاز شدید اثبات شده به ارتباط کودک و طبیعت، هنوز هم برای بسیاری از مدرسه‌ها جا دادن استفاده از فضاهای طبیعی خارج از مدرسه در برنامه‌های آموزشی‌شان چالشی بزرگ است.
هم اکنون ما می‌دانیم که مشکلی وجود دارد، اما چگونه باید با این مشکل مواجه شویم؟ پاسخ آن در ژن‌های ماست!
معرفی کتاب گردش در طبیعت – آموزش به روش مونته سوری
کتاب «گردش در طبیعت – آموزش به روش مونته سوری» را از اینجا تهیه کنید
طراحی دوست‌دار زندگی
در سال ۱۹۸۴، ادوارد اُ. ویلسون، پروفسور دانشگاه هاروارد کتابی را با نام «زیست‌گرایی (Biophilia)» منتشر کرد. این اصطلاح به معنای «گرایش ذاتی ما انسان‌ها به تمرکز بر زندگی و فرآیندهای شبیه زندگی» است. واژه انگلیسی Biophilia از دو بخش bio به معنی زندگی و Philia به معنای گرایش تشکیل شده است. ویلسون به عنوان یک زیست‌شناس میدانی متخصص در رفتارشناسی مورچه‌ها، دانش علمی و درک عمیق خود از شرایط انسانی را ترکیب کرد و به تئوری «زیست‌گرایی» رسید.
مطالعات و پژوهش‌های بعدی در مورد «زیست‌گرایی» منجر به شکل‌گیری رویکرد جدیدی در طراحی شد که به درستی «طراحی زیست‌گرا» نام گرفته است.
پروفسور استفن ر. کلرت در کتاب خود با همین عنوان که در سال ۲۰۰۸ منتشر شده، طراحی زیست‌گرا را به این شکل تعریف کرده است: «رویکردی نوآورانه که بر لزوم حفظ، افزایش و بازگرداندن تجربیات سودمند طبیعت در محیط‌های ساخت‌وساز شده تاکید می‌کند.»
او در ادامه توضیح می‌دهد عشق ذاتی انسان به طبیعت بخش ضروری توسعه و تکامل انسان به عنوان یک گونه بوده است و در کدهای ژنتیکی ما جای گرفته است.
زیست‌گرایی در مدرسه‌ها و افزایش ارتباط میان کودک و طبیعت
جایگاه تکاملی گرایش انسان به طبیعت نشان می‌دهد رویکرد طراحی زیست‌گرا می‌بایست در طراحی فضاهای آموزشی کودکان خردسال در نظر گرفته شود. مدرسه‌ها چگونه می‌توانند در این مسیر قدم بردارند؟ در منابع مختلف پیشنهادهایی برای اجرا کردن اصول طراحی زیست‌گرا به منظور حمایت از برنامه‌ی درسی طبیعت‌محور و همچنین دریافت پاسخ‌های مثبت در مسیر پرورش دانش‌آموزان ذکر شده است.
کلرت ۷۰ عنصر طراحی زیست‌گرا را در کتاب خود با جزییات شرح داده است. در پروژه‌ای که در مدرسه‌های دولتی سیاتل اجرا شده است، تعداد زیادی از این عناصر مورد توجه قرار گرفته‌اند. اصولی مانند سیمای محیط‌زیستی، جستجوگری و کشف، منظرها و مناظر، فضاهای حفاظت شده و تنوع فضایی که منجر به ارتباط بیشتر میان کودک و طبیعت خواهند شد:
- به سیمای محیط‌زیستی با احداث دیوارهای سبز پرداخته شده است. همچنین در این سازه دو صفحه‌ی عمودی مستقل برای نور و آب در نظر گرفته شده است تا دانش‌آموزان بتوانند به تحقیق بپردازند و در حالی که یکی از صفحات به عنوان شاهد است، مشاهده کنند اگر در دیگری برخی شرایط زیستی تغییر کند چه رخ خواهد داد.
- یادگیری تجربی با دنیای واقعی در حفره بارانی پیوند خورده است. دانش‌آموزان در این فضا فرصت دارند به دنبال پاسخ سوالات مهمی باشند: کدام گیاهان و جانوران از این سیمای تصفیه آب استفاده می‌کنند؟ این فضا در طول زمان چه تغییراتی می‌کند؟ حفره بارانی چگونه آب باران را تصفیه می‌کند؟
- منظر‌های طبیعی در اطراف، منجر به قدردانی بیشتر دانش‌آموزان نسبت به طبیعت می‌شود. نصب یک شیشه بزرگ تمیز با دید به مناظر طبیعی، منجر به تبدیل شدن طبیعت به یک عنصر حیاتی و روزانه در زندگی دانش‌آموزان می‌شود.
- دانش‌آموزان در فضاهای خارج از مدرسه‌ی حفاظت شده احساس امنیت می‌کنند. «حیاط‌های یادگیری مدارس» در عین حال که فرصت تجربه‌ی فضای خارج از کلاس و مدرسه را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند به آن‌ها احساس امنیت و پناه نیز می‌دهد.
- تنوع فضایی با اشکال توپوگرافیک مانند زمین بازی یا شیبی پوشیده از چمن در حیاط مدرسه به عنوان یک محل بازی طبیعی شکل می‌گیرد و به دانش‌آموزان اجازه می‌دهد کاربردهای مورد نظر خود از منظر را بسازند و تجربه کنند.
پژوهش‌های متعدد انجام شده در خصوص موضوع زیست‌گرایی و ارتباط آن با آموزش کودکان خردسال به سختی قابل نادیده گرفتن است. باید در نظر داشته باشیم که پیمودن این مسیر برای اجرای رویکردهای طراحی که دانش‌آموزان را به متعهد شدن در قبال محیط‌زیست طبیعی تشویق می‌کند، امری مهم است.
