ابتکار جالب کتابخانه‌ی «با من بخوان» در خرم‌آباد برای کودکان محله
تابستان حال‌وهوای خود را دارد؛ از آب‌بازی، دوچرخه‌سواری و فوتبال بازی کردن در کوچه گرفته تا خوردن بستنی‌یخی که چه کیفی دارد. در فصل تابستان کوچه‌های پیرامون کتابخانه‌ی «با من بخوان» در شهر خرم‌آباد همانند بسیاری از محله‌های مناطق مختلف ایران پر از سروصدای بازی بچه‌هاست. بچه‌هایی که اغلب بدون امکانات تفریحی و فرهنگی روزهای گرم تابستان را در کوچه‌ها سپری می‌کنند.
کتابخانه‌ی «با من بخوان» کانون فرهنگی-تربیتی صفرزاده در شهرک بهرامی خرم‌آباد، که از معدود مراکز فرهنگی این منطقه از شهر به شمار می‌آید، به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا مدت‌هاست که خالی از بچه‌های محله است. این کتابخانه‌ی کودک‌محور که از سال 1396 با پشتیبانی بنیاد یارا و همکاری آموزش و پرورش لرستان راه‌اندازی شده است، علاوه بر خدمات‌رسانی به کودکان محله، پایگاهی برای آموزگاران مدارس عشایری است. آموزگاران عضو این کتابخانه در بازه‌های زمانی مشخص کیف‌های کتاب را از این کتابخانه به امانت می‌گرفتند و با خود به مدرسه‌شان می‌برند تا نشست‌های بلندخوانی و فعالیت‌های در پیوند با کتاب را با دانش‌آموزان به اجرا درآورند. این کیف‌کتاب‌‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که پس از باز شدن، به صورت کتابخانه‌های پارچه‌ای کلاسی به دیوار نصب می‌شوند و کتاب‌های باکیفیت را در دسترس کودکان قرار می‌دهند.
همه‌گیری کرونا بسیاری از این برنامه‌ها را با وقفه و چالش روبه‌رو کرد. اما شهره کوشکی، کتابدار خلاق و فعال این کتابخانه دست از کار نکشید. او از اردیبهشت ماه 1400، با همکاری دو تن از همیارانِ نوجوانِ کتابخانه طرح «کتابخانه‌ی سیار» را برای رساندن کتاب به دست کودکان محله راه‌اندازی کرد. اگر کودکان نمی‌توانند به کتابخانه بیایند، می‌توان کتاب‌ها را به خانه‌ی کودکان برد! به این ترتیب کتابدار و نوجوانان همراه او هر هفته با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی کتاب‌های کتابخانه را در کیسه‌هایی می‌گذاشتند، به درِ خانه‌های کودکان عضو کتابخانه می‌بردند، کتاب‌ها را به آنان امانت می‌دادند، و پس از یک هفته کتاب‌های جدید جایگزین کتاب‌های قبلی می‌شد. کودکان به طور مجازی با کتابخانه‌ی «با من بخوان» در ارتباط هستند و از این طریق به کتابداران اطلاع می‌دهند که در هفته‌ی جاری مایل به امانت گرفتن کدام عناوین از کتاب‌ها هستند. خانم کوشکی در گروه مجازی کتابخانه به معرفی کتاب‌ها و فعالیت‌های پیشنهادی در پیوند با کتاب‌ها برای کودکان و خانواده‌ها می‌پردازد و کودکان را تشویق می‌کند که از کتابخوانی و فعالیت‌های خود عکس و فیلم تهیه کنند و در گروه به اشتراک بگذارند. بیش از 60 کودک در این طرح شرکت داشتند و به طور منظم کتاب‌های موردعلاقه‌ی خود را امانت گرفتند.
با پایان سال تحصیلی و شروع تابستان استقبال از این طرح بیش‌تر شد و کودکان علاقه‌مند بیش‌تری مشتاق امانت گرفتن کتاب‌ها بودند. اما در عمل به دلیل شمار بالای کودکان، رساندن کتاب‌ها به تک‌تک خانه‌ها بسیار دشوار بود. این بار هم کتابدار خلاق این کتابخانه برای این چالش چاره‌ای اندیشید و رویکرد ابتکاری دیگری در پیش گرفت. و این گونه بود که با مشورت و هدایت کارشناسان «با من بخوان» از تیرماه 1400 طرح «یک کوچه یک کتابدار» در شهرک بهرامی متولد شد. خانم کوشکی در هر کوچه یکی از نوجوانان را به عنوان همیار کتابخانه برگزید و مسئولیت امانت‌دهی کتاب‌ها را به او سپرد. در آغازِ هفته این کتابداران نوجوان کیسه‌کتاب‌ها را براساس گروه‌های سنی کودکان کوچه از کتابخانه تحویل می‌گیرند. هر هفته به ازای هر کودک 3 کتاب به همیاران کتابخانه در هر کوچه تحویل داده می‌شود. کودکان هر سه روز یک بار به سراغ کتابداران نوجوانان کوچه می‌آیند و کتاب‌ها را با کتاب‌های جدید تعویض می‌کنند و آخر هفته کتاب‌ها جمع‌آوری می‌شود تا کتاب‌های جدیدی جایشان را بگیرد.
خانم کوشکی اهداف خود از اجرای این طرح را این گونه برمی‌شمارد:
- مشارکت بیش‌تر دانش‌آموزان و والدین در امر کتابخوانی
- بالا بردن حس مسئولیتپذیری کودکان و نوجوانان
- ترغیب دانش‌آموزان به ابتکار و خلاقیت برای جذب بیش‌تر دیگر کودکان و همسالان خود به کتابخوانی
در مرداد ماه 1400، «با من بخوان» برای هر یک از این همیاران یک کتابخانه‌ی پارچه‌ای دیواری ارسال کرد تا کتاب‌ها بهتر در دید و دسترس کودکان قرار داشته باشد. همچنین برای این کتابداران نوجوان کارت همیار کتابخانه و کلاهی با لوگوی «با من بخوان» فرستاده شده است، تا هم انگیزه و اعتماد به نفس‌شان بیش‌تر شود و هم کارشان به عنوان ترویج‌گران نوجوان «با من بخوان» رسمیت بیش‌تری داشته باشد.
اسامی شماری از همیاران نوجوان کتابخانه‌ی «با من بخوان» خرم‌آباد که در ترویج کتابخوانی در محله‌ی خود نقش دارند از این قرار است:
- ریحانه میراسماعیلی - کوچه لاله 2
- سوگند شکیبامنش - کوچه لاله 7
- کیانا صفی‌زاده - کوچه لاله 15
- نساء پیرحیاتی - کوچه لاله 22
- اسرا زارعی- کوچه لاله 1
- نازنین زارعی - کوچه لاله 1
- نساء فراش بیرانوند - کوچه لاله 3
- مانا بارانی - کوچه لاله 16
- پریا غفاری - کوچه لاله 10
- تارا آرمان - کوچه لاله 10
- فاطیما آقایی - کوچه لاله 9
- مبینا بارانی - کوچه لاله 16
اینک هر سه روز یک بار، هنگام عصر این کتابخانه‌های پارچه‌ای بر دیوار کوچه‌ها نصب می‌شوند و بچه‌ها با شور و هیجان، کتاب در دست به سراغ دوستان نوجوان‌شان می‌آیند، کتابی را که خوانده‌اند تحویل می‌دهند و کتاب‌های جدید را با دقت و کنجکاوی بررسی می‌کنند تا کتاب موردعلاقه‌ی خود را بیابند.
نکته‌‌ی جالب دیگر همکاری شماری از مادران است که به کمک فرزندان‌شان آمده‌اند و آنان را در چینش و جمع‌آوری کتاب‌ها همراهی و یاری می‌کنند. علاوه بر این برخی از مادران درخواست کرده‌اند که کتاب‌های مناسب برای آنان نیز در فهرست کتاب‌های هر کوچه قرار گیرد که نشان‌گر نیاز خانواده‌ها به محصولات و امکانات فرهنگی و استقبال آن‌ها از چنین طرح‌هایی است.
تجربه‌ی «با من بخوان» در مناطق گوناگون نشان داده است که هر جا برنامه‌های ترویجی با نیازها و شرایط منطقه هماهنگ‌تر و منطبق‌تر باشد، پیشرفت و استقبال از برنامه چشم‌گیرتر است و تاثیرات عمیق‌تر و ماندگارتری خواهد گذاشت. تنها در این صورت است که ترویجِ خواندن دیگر نه امری دستوری و نمایشی بلکه فرایندی زاینده و پویا خواهد بود و شرکت‌کنندگان در برنامه خود به راه‌های تازه برای گسترش کارشان می‌اندیشند. نساء پیرحیاتی دانش‌آموز فعال پایه‌ی ششم دبستان و یکی از همیاران کتابخانه و مسئول کتاب در کوچه‌ی «لاله 22»، میز کوچکی تهیه و از خانم کوشکی درخواست کرده است که چند صندلی هم در اختیار او قرار دهد تا مادران و کودکان بتوانند راحت‌تر در کتابخانه‌ی کوچه کتاب بخوانند و فعالیت‌هایی در پیوند با کتاب‌ها انجام دهند.
ریحانه میراسماعیلی، کتابدار 10 ساله‌ای که مسئولیت کتاب‌های کوچه‌ی «لاله 2» را بر عهده دارد، معتقد است وقتی کودکان محله براساس علایق‌شان از میان کتاب‌های گوناگون کتابی را که دوست دارند برای خواندن انتخاب می‌کنند، این کار به آن‌ها حس خوبی می‌دهد و دفعه‌ی بعد با علاقه‌ی بیش‌تری به سراغ کتاب‌ها می‌آیند.
در حال حاضر 12 کوچه و بیش از 100 عضو با این روش با کتابخانه در ارتباط هستند. نام تمام کوچه‌های این محله «لاله» است؛ چه نام متناسب و درخوری برای این کوچه-کتابخانه‌ها که سراسر محله را به باغچه‌ی رنگارنگی از کتاب‌ها و قصه‌ها بدل کرده‌اند!
