1. معرفی گروه هدف
تعریف دقیق گروه: کودکانی که در مناطق آسیب‌دیده از بلایای طبیعی (مانند زلزله، سیل، خشکسالی) یا بحران‌های اجتماعی-اقتصادی شدید زندگی می‌کنند. این کودکان ممکن است خانه، خانواده یا احساس امنیت خود را از دست داده باشند.
موقعیت‌های رایج: اردوگاه‌های موقت، خانه‌های تخریب‌شده، مدارس بحران‌زده، چادرها یا مراکز امدادی.
چالش‌های اصلی: شوک روانی، بی‌قراری، اضطراب، ناامنی، نبود فضای پایدار برای یادگیری یا بازی.
2. نقش تسهیل‌گر در این گروه
انتظارات: استفاده از کتاب برای بازسازی روانی کودک، کمک به بازگشت احساس امنیت، ایجاد فضای گفت‌وگو و تخیل.
مهارت‌ها: آشنایی با روان‌شناسی بحران، توانایی کار با کودکان مضطرب، مهارت در ساخت فضای امن با امکانات کم.
شیوه تعامل: آرام، همدلانه، بدون فشار، همراه با گوش دادن فعال و توجه به نیازهای لحظه‌ای کودک.
3. محیط و فضای مناسب برای ترویج
ویژگی‌ها: انعطاف‌پذیر، موقت، ساده، با حداقل امکانات، ولی دارای حس امنیت و آرامش.
توصیه: استفاده از چادر کتاب، پتو یا فرش نرم، نشستن دایره‌ای، ساخت فضاهای آرام در گوشه‌های اردوگاه.
ایمنی: پرهیز از محتوای ترس‌آور یا یادآور بحران، حفظ حریم شخصی کودک.
4. انتخاب کتاب مناسب
معیارها: کتاب‌هایی با محتوای آرامش‌بخش، داستان‌های امید، دوستی، بازسازی، قهرمانان کودک، طنز ملایم.
نمونه کتاب‌ها: «خانه‌ی جدید»، «قصه‌ی پرنده زخمی»، «نور در چادر»، کتاب‌های بدون کلام یا با تصویرهای نرم.
منابع: پروژه‌های کتاب در بحران، کتابک، کتابخانه‌های سیار.
5. روش‌های بلندخوانی و تعامل
قبل از خواندن: نفس عمیق، آرام‌سازی، انتخاب جمعی کتاب.
حین خواندن: خواندن با صدای ملایم، مکث برای واکنش، اشاره به احساسات.
بعد از خواندن: نقاشی از حس شخصیت، نوشتن پایان متفاوت، گفت‌وگوی همدلانه.
6. فعالیت‌های مکمل پیشنهادی
- ساخت دفترچه احساسات
- نقاشی از مکان امن خیالی
- ساخت داستان جمعی با محور امید
- بازی‌های آرام مانند پانتومیم داستانی
7. چالش‌های رایج و راهکارها
چالش‌ها: قطع ارتباط ناگهانی، اشک یا سکوت کودک، بازگشت خاطرات بحران.
راهکارها: پذیرش احساسات کودک، استفاده از ابزار هنری برای بیان غیرکلامی، پرهیز از پرسش مستقیم.
حفظ انگیزه تسهیل‌گر: یادآوری اثر بلندمدت کار، گفت‌وگو با تیم‌های روان‌درمانی، ثبت پیشرفت‌های آرام.
8. پیگیری و مستندسازی
ابزارها: دفتر داستان، نقاشی، شعر کودکانه، عکس از فضا (با رضایت).
روش مستندسازی: ثبت احساسات بازگو شده، ارزیابی تعامل کودک، ثبت تغییر در حالت هیجانی.
بازخورد: مشاهده‌ی واکنش‌های رفتاری، گفت‌وگو با همراهان کودک، یادداشت‌های گروهی تسهیل‌گران.
📌 کتاب برای کودک بحران‌زده نه فقط منبع دانایی، بلکه پناهگاهی امن است؛ جایی برای شنیده‌شدن، تخیل‌ورزی و بازسازی آرام آرام جهان درون.
