در این کارگاه کودکان با شیوه ی مرمت ظروف سفالی آشنا می شوند.
در آغاز این جلسه، به فعالیت هایی که در جلسه ی گذشته تعیین کرده بودید، بپردازید و همراه کودکان لالایی ها و قصه ها و بازی هایی را که گردآوری کرده اند، بخوانید و اشیای قدیمی را ببینید و داستان آن ها را بشنوید.
سپس ازکودکان بخواهید به یاد بیاورند که در خانه شان چه ظرف هایی از جنس چینی یا سفالی دارند که خیلی قدیمی است یا از ارزش بالایی برخوردار است. به آن ها یاد آور شوید که مرمت کردن یک ظرف شکسته مثل درمان بیمار ازسوی پزشک است. فضای کلاس را به اتاق عمل تشبیه کنید و کودکان را با نام آقای دکتر ..... و خانم دکتر .... صدا کنید. بکوشید در کلاس شور لازم را ایجاد کنید تا کودکان حس کنند که در آنجا یک سری ظرف شکسته نیاز به عمل جراحی دارند. اگر بتوانید، برای آن ها دستکش جراحی و روپوش سفید تهیه کنید (همان طور که مرمت گران در کارگاه های مرمت انجام می دهند).
آنچه نیاز دارید:
- ظرف سفالی جدبد
- چسب کاغذی که به اندازه های ۵ میلیمتری بریده شده است
- چسب مایع
- گوش پاک کن یا چوب کبریت
- روزنامه برای پوشاندن میز کار
نخست، ظروف سفالی جدید (به شمار کودکان کلاس) تهیه کنید و آن ها را با یک چکش ظریف بشکنید. بهتر است قطعه ها بزرگ باشند تا کودکان بتوانند آن ها را مرمت کنند. سپس ظرف های شکسته شده را جداگانه درون پلاستیک بگذارید و به هر کدام از کودکان یک ظرف شکسته تحویل دهید.
گام نخست: قطعه یابی
نخست سطح میز کار را با یک روزنامه بپوشانید تا میز کثیف نشود.
قبل از هر کار باید قطعه های شکسته مثل یک جورچین در کنار هم قرار گیرند و شکل اولیه ی ظرف بدون چسباندن به وجود آید. به این کار قطعه یابی می گویند.
نکته ی ۱: برای پیدا کردن محل شکسته، باید قطعه ها را آن قدر بچرخانید تا قطعه ها جای خود را بیابند و جفت و جور شوند.
نکته ی ۲: از ساییده شدن لبه ی قطعه ها به هم جلوگیری کنید، چون در صورت ساییده و لب پر شدن، خوب کنار هم قرار نمی گیرند.
گام دوم: وصالی موقت
در این مرحله، با استفاده از چسب های کاغذی که به اندازه های پنج میلیمتری بریده شده اند، قطعه های شکسته را به طور موقت به هم بچسبانید. به این کار وصالی موقت می گویند.
نکته: برای اتصال کامل قطعات، بهتر است جهت چسب کاغذی عمود بر جهت شکستگی باشد.
روش اشتباه وصالی:
روش درست وصالی:
گام سوم: وصالی نهایی
در این گام، به آرامی قطعه های ظرف را دوباره از هم باز کنید به صورتی که ترتیب قطعه ها به هم نخورد و دو به دو به هم چسبیده باشند . چسب کاغذی را به آرامی باز کنید و با کمک گوش پاک کن یا خلال دندان یا چوب کبریت کمی چسب مایع به محل شکستگی بزنید و دو قطعه را به هم بچسبانید . برای گرفتن نتیجه ی بهتر، کودکان را به گروه های دونفره تقسیم کنید تا در چسباندن قطعه ها به هم کمک کنند. پس از اینکه چسب مایع را به قطعات شکسته زدید هر دو قطعه ای را که می چسبانید چند ثانیه با دست نگه دارید تا چسب سفت شود. سپس، دوباره روی محل شکستگی عمود بر جهت شکستگی، چسب کاغذی بزنید تا کاملا ثابت شود. هر چند قطعه ی کوچک که کامل شد، به قطعه های دیگر بچسبانید تا به شکل اولیه و سالم ظرف برسید.
نکته ی۱: هنگام باز کردن و جدا کردن شکستگی ها باید قطعه ها را با دقت جا به جا کنید تا آن ها را گم نکنید.
نکته ی ۲: از چرخاندن دست پس از جدا کردن یک قطعه از دیگر قطعه ها خودداری کنید زیرا در این صورت محل درست نصب قطعه را گم خواهید کرد.
نکته ی۳: از لایه ی نازکی از چسب لایه برای چسباندن استفاده کنید تا میان قطعه ها فاصله ایجاد نشود. استفاده از چسب زیاد، سبب بیرون زدن چسب و کثیف شدن کارتان خواهد شد. در صورتی که چسب ازشکستگی بیرون زد، به سرعت و با ظرافت با یک دستمال کاغذی آن را پاک کنید.
پس از ۱۲ ساعت، کودکان می توانند چسب های کاغذی را به آرامی از روی ظرف خود جدا کنند.
توجه: مراحل مرمت ظرف های سفالی در موزه ها به همین شکل است ولی چسب مورد استفاده ی آن ها آرالدیت نام دارد. آرالدیت یک چسب دوقسمتی است که از یک رزین و یک سخت کننده تشکیل شده است. بعضی وقت ها ممکن است یک قطعه از ظرف گم شده باشد یا آنقدر خرد شده باشد که قابل چسباندن نباشد. در این صورت، قطعه ی گم شده یا ازبین رفته باز سازی می شود. انجام این مراحل از توان این گروه سنی خارج است. روش آن به شرح زیر است:
اول ورقه ی مومی را با حرارت به بدنه ی ظرف می چسبانیم و سپس با گچ دندان پزشکی مقداری مایع گچی با غلظت مناسب تهیه می کنیم و با آرامی داخل ورقه ی مومی می ریزیم. صبر می کینم تا سفت شود. سپس دوباره به کمک تیغ بیستوری و حرارت، ورقه ی مومی را باز می کینم و سطح گچی را با سمباده ی ظریف آن قدر می ساییم تا یکدست و هم شکل با بقیه ی قسمت ظرف شود.
طبق مقررات منشور مرمت، مرمت گران حق ندارند در ساخت یک اثر هنری دخالت کنند. بنابراین قسمت باز سازی شده حتما باید با تغییر رنگ یا تغییر سطح (به اندازه ی یک میلیمتر پایین تر از سطح اصلی ظرف) نشان داده شود. تفاوت رنگ در حد چند درجه روشن تر کافی است. برای رنگی کردن گچ از رنگ های پودری مجاز استفاده کنید.
به کودکان سفارش کنید از این پس ظرف های چینی، سفالی یا شیشه ای که می شکنند، دور نریزند و به همین روش مرمت کنند.
برنامه ریزی برای جلسه ی آینده:
از آن ها بخواهید برای جلسه ی بعد یک داستان را که خودشان نوشته اند بیاورند تا در کلاس به صورت سنتی صحافی کنند. بهتر است اندازه ی کتاب A5 باشد که با تا کردن از عرض، یک کاغذ A4 به وجود بیاید .
