آثار کودک و نوجوان جانی روداری در ایران
صدمین سال تولد «جانی روداری»، نویسنده سرشناس کودک و نوجوان ایتالیا
«اگر سنگی به میان مردابی پرتاب کنیم، امواج دایره شکلی پدید می‌آید که کم‌کم در سطح مرداب گسترده می‌شود … بدین‌گونه اگر «کلامی» را به ذهنی بیافکنیم، امواجی در سطح و در عمق پدید می‌آورد که مجموعه‌ای از واکنش‌های زنجیره‌ای را به‌دنبال خواهد داشت.»
جانی روداری
«جیوانی فرانچسکو روداری»، نامدار به «جانی روداری (رُداری)» (Gianna Rodari)، در 23 اکتبر، (اول آبان) سال 1920 (1299 خورشیدی) در روستای «اُمه‌نیا»، نزدیک شهر «نوارا» در شمال کشور ایتالیا، زاده شد.
جانی در کودکی
جانی روداری در بیست‌ویک سالگیاش (سال 1951 /1320 ش.)، دو کتاب «ترانه‌های کودکانه» و «ماجرای پیازچه» خود را برای کودکان ایتالیایی منتشر کرد. این دو کتاب در مدت کوتاهی پس از انتشار، در چند کشور اروپایی ترجمه و منتشر شد.
روداری در چهل سالگی خود، (سال 1959 / 1338 ش.) کتابهای «یاس در سرزمین دروغ‌گوها»، «ترانه‌های کودکانه در زمین و آسمان»، «قصه‌های تلفنی» و «سیاره درخت‌های شب کریسمس» را برای کودکان و نوجوانان منتشر کرد.
او همچنین در سال 1964 (1343 ش.) پنج کتاب «کیک آسمانی»، «امور تجارتی آقای گربه»، «کاخ بستنی»، «سفرهای جوانینوی وقت تلف‌کُن» و «داستان‌های ماشین تحریر» را انتشار داد.
روداری در پنجاه‌ویک سالگیاش (سال 1970 / 1349 ش.) توانست «جایزه دوسالانه هانس کریستین آندرسن» را برای مجموعه نوشته‌هایش برای کودکان و نوجوانان دریافت کند.
روداری کتابش را برای کودکان دوستدارش امضا می‌کند.
بسیاری از اندیشمندان، جانی روداری را مهم‌ترین نویسنده کودک سده بیستم ایتالیا می‌دانند. تاکنون کتابهای او به بیش از شصت زبان، در جهان ترجمه و منتشر شده است.
جانی روداری در 14 آوریل 1980 (30 فروردین 1359) پس از یک عمل جراحی، در شهر رم درگذشت.
بخش نخست
بخش دوم
بخش سوم
بخش پنجم و پایانی
آثار روداری به زبان فارسی در ایران
نخستین اثری که از جانی روداری برای کودکان و نوجوانان ایران و به زبان فارسی منتشر شد، کتاب «کیک آسمانی» بود. این داستان بلند را «پیروز ملکی» به فارسی برگرداند و «انتشارات امیرکبیر، کتابهای شکوفه» با شمارگان 22 هزار، در سال 1364 چاپ کرد. این کتاب پس از چهارده سال از انتشار نخست آن به زبان ایتالیایی در سال 1971 (1350ش.) به فارسی منتشر شد.
برخی از آثار جانی روداری را می‌توانید از کتاب هدهد تهیه کنید.
در بازه‌ی زمانی سال 1364 تا پایان سال 1398 (سی‌وپنج سال)، چندین اثر و مجموعه داستان کودک و نوجوان نوشته روداری به فارسی برگردانده شده است. ویژگی‌های کتاب‌شناختی این آثار به ترتیب سال انتشار آن‌ها چنین است:
سال 1364
کیک آسمانی، ترجمه پیروز ملکی، تهران: امیرکبیر، کتابهای شکوفه، 120 صفحه.
سال 1371
داستان‌هایی برای سرگرمی، ترجمه چنگیز داورپناه، تهران: سفارت ایتالیا (ایران)، بخش فرهنگی، پاژنگ، 1371، 168 صفحه. دربرگیرنده بیست داستان کوتاه.
سال 1375
قطار آبی، تصویرگر نیکل مارشسو، ترجمه مهدی ضرغامیان، تهران: امیرکبیر، کتابهای شکوفه، 160 صفحه.
سال 1377
بنفشه‌ای در قطب، تصویرگر ایگور آلشین، ترجمه فرشته ساری، تهران: چشمه، کتاب ونوشه، 52 صفحه. دربرگیرنده شانزده داستان کوتاه، از مجموعه «داستان‌های تلفنی»، «افسانه‌ها و قصه‌ها»، جلد نخست، ترجمه شده از زبان روسی.
سال 1381
ماجراهای پینوکیو آدمک چوبی، به روایت منظوم جانی رداری، تصویرگر رائول وردینی، ترجمه به شعر جعفر ابراهیمی (شاهد)، تهران: قدیانی، کتابهای بنفشه، 64 صفحه.
سال 1383
داستان‌های تلفنی، ترجمه مسعود جواهری، تهران: آهنگ دیگر، 208 صفحه. دربرگیرنده شصت‌وپنج داستان کوتاه.
سال 1386
دختری که نمی‌خواست بزرگ شود، ترجمه مهناز صدری، تهران: زمان، 88 صفحه. دربرگیرنده بیست‌وپنج قصه و افسانه برای کودکان. ترجمه از متن روسی.
همه چیز با یک تمساح شروع شد، تصویرگر یان توماس، ترجمه منوچهر صادق خانجانی، تهران: سروش، 82 صفحه. دربرگیرنده چهار داستان کوتاه، ترجمه شده از متن فرانسوی.
سال 1388
داستانک‌های آلیس، ترجمه منوچهر صادق خانجانی، تهران: سروش، 32 صفحه. دربرگیرنده هفت داستانک با شخصیت «آلیس».
ماجراهای پیازچه، تصویرگر فانچسکا گرماندی، ترجمه مرضیه شجاعی دیندارلو، تهران: نشر شهر، 192 صفحه. مجموعه داستان‌های کوتاه با شخصیت «پیازچه». ترجمه شده از متن ایتالیایی.
سال 1389
جادوگر بیکار: قصه‌هایی با سه پایان، مترجم مهناز صدری، تصویرگر مهسا منصوری، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 88 صفحه. دربرگیرنده نه داستان کوتاه.
ماجراهای چیپولینو، [ماجراهای پیازچه]، ترجمه آبتین گلکار، تهران: چشمه، کتاب ونوشه، 268 صفحه. مجموعه داستان‌های کوتاه با شخصیت پیازچه، ترجمه شده از متن روسی.
سال 1391
داستان‌هایی برای سرگرمی، ترجمه چنگیز داورپناه، تهران: قطره، 1391، 242 صفحه.
سال 1392
جلسومینو در سرزمین دروغ‌گوها، ترجمه آندانیک خچومیان، تهران: افراز، 152 صفحه. ترجمه شده از متن ارمنی.
جیب در تلویزیون و داستان‌های کُرات دیگر، ترجمه مسعود جواهری چینی‌جانی، تهران: نقد افکار، 166 صفحه. مجموعه هجده داستان کوتاه.
قصه‌ها و افسانه‌ها، ترجمه مرضیه شجاعی دیندارلو، تهران: سروش، 62 صفحه. دربرگیرنده پنج داستان کوتاه: سه برادر به‌هم بسته؛ به من اعتماد کنید؛ تله‌ی زمان؛ آفتاب و صابون معطر؛ دخترکی با حلقه‌موهای طلا.
قصه‌هایی برای یک لبخند، ترجمه مرضیه شجاعی دیندارلو، تهران: سروش، 102 صفحه. کتاب سه بخش دارد، و هریک از این سه بخش، دربرگیرنده چندین داستان کوتاه است. برای نمونه، بخش یک کتاب - «قصه‌های لینوپیکو» - متن سی‌ودو داستان کوتاه دارد.
سال 1393
آواره‌های کوچک، تصویرگر یویس بئوجارد، ترجمه منوچهر صادق خانجانی، تهران: قطره 176 صفحه. دربرگیرنده یک داستان بلند.
داستان‌های ماشین تحریر، ترجمه ابوالحسن حاتمی، تهران: قطره، 232 صفحه. دربرگیرنده شانزده داستان کوتاه.
نقاش، تصویرگر والریا پترونه، ترجمه فاطمه کاوندی، تهران: نظر، 36 صفحه.
داستان‌های مارکو و میرکو (دوقلوها)، تصویرگر آنالورا کانتونه، ترجمه ابوالحسن حاتمی، تهران: قطره، 114 صفحه.
سال 1394
داستان‌های تلفنی، ترجمه مرضیه شجاعی دیندارلو، تهران: ذکر، کتابهای قاصدک، 176 صفحه، 1394.
کشور دروغ‌گوها، تصویرگر ایگور آلیوشین، ترجمه مهناز صدری، تهران: آفرینگان، 200 صفحه.
سال 1395
قصه‌ها و داستان‌های جانی رُداری، ترجمه مهناز صدری، تهران: ثالث، 272 صفحه. دربرگیرنده پنجاه‌وچهار داستان کوتاه جانی روداری، که از چهار مجموعه داستان به نام‌های «اشتباه‌های جورواجور»، «قصه‌های جادویی»، «قصه‌های رنگارنگ» و «قصه‌های تلفنی» انتخاب و به فارسی ترجمه شده است.
سال 1398
روزی که در میلان از آسمان کلاه می‌بارید و چند داستان دیگر، تصویرگر آنا لائورا کانتونه، ترجمه چنگیز داورپناه، تهران: هوپا، 190 صفحه.
فروشگاه ساحره، تصویرگر نیکولتا کُستا، ترجمه محبوبه خدایی و هما میرزایی، تهران: هوپا، 152 صفحه.
یاس در دیار دروغ‌گویان، تصویرگر والریا پترونه، ترجمه محبوبه خدایی، تهران: هوپا، 212 صفحه.
یکی بود که خودش نبود، تصویرگر خاویر سابالا، ترجمه غلامرضا امامی، تهران: هوپا، 162 صفحه.
مقاله‌شناسی
- پارسایی، حسن. «داستان‌هایی که با انسان حرف می‌زنند، نقد و بررسی کتاب "داستان‌های تلفنی"»، کتاب ماه کودک و نوجوان، آذر 1383، شماره 86، ص 59 – 62 .
- نعیمی، زری. «لذّت استراق سمع! نقد و بررسی کتاب "داستان‌های تلفنی"»، کتاب ماه کودک و نوجوان، اردیبهشت 1384، شماره91، ص 64 – 68 .
- میرغیاثی، ربابه. «معرفی کتاب "ماجراهای چیپولینو"، کاخ در دست کودکان»، کتاب ماه کودک و نوجوان، فروردین 1390، شماره 162، ص 9 -12.
منابع
- طاهری قندهاری، فرزانه، شهرزاد طاهری لطفی، میترا طاهری لطفی (گردآورندگان)، «کتابشناسی توصیفی کتابهای کودکان و نوجوانان (1357 – 1375)»، سه جلد، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ نخست 1374.
- قایینی، زهره، محمدهادی محمدی، فرزانه طاهری قندهاری (گردآورندگان)، «کتابشناسی کتابهای کودک و نوجوان (1357 – 1300)»، دو جلد، تهران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، چاپ نخست 1385.
- پایگاه اطلاعاتی «پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)»؛
- پایگاه اطلاعاتی «خانه کتاب»؛
- پایگاه اطلاعاتی «سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران»؛
- پایگاه مجلات تخصصی نور (نورمگز).
- پرتال جامع علوم انسانی
