نخستین تماس بدنی با نوزاد و اولین شیر دادن به او بعد از تولد

هنگامی که نوزاد به‌دنیا می‌آید، در مادر احساس بی‌نظیری که به آن عشق گفته می‌شود همراه با حس قوی حفاظت از نوزاد ایجاد می‌شود؛ اما میزان و رشد این احساس یک تجربه‌ی فردی و در هر شخص متفاوت است. ازاین‌رو نگران نباشید اگر در بدو تولد کودک، این احساس را ندارید و یا این حس در شما نیرومند نیست. شما به زمان بیش‌تری نیاز دارید و به تدریج با آشنایی بیش‌تر با نوزاد، مراقبت روزانه از او و شیر دادن به او، این احساسات رشد خواهند کرد.

بسیار مهم است والدین عادت کنند به فرزند نوزاد خود رسیدگی کنند، او را در آغوش بگیرند، با او حرف بزنند و به او محبت کنند. این موارد، اعتماد به‌نفس والدین را تقویت می‌کند و همچنین احساسات جسمی و روحی فرزند شما را نیز تقویت کرده و برای شروع زندگی جدید آماده می‌سازد و به شما در شیر دادن او کمک می‌کند.

تماس مستقیم بدن شما با نوزاد تازه متولد شده

حتماً درباره‌ی اهمیت تماس مستقیم بدن شما با نوزاد شنیده‌اید. برای این کار بچه را که فقط پوشک به تن دارد روی سینه‌ی برهنه خود بنهید و اگر سردتان می‌شود، پتویی نازک و یا ژاکت کاموایی سبکی روی او بکشید. مهم این است که نوزاد مستقیم روی سینه‌ی  شما قرار گیرد. بهترین موقع، بلافاصله بعد از تولد کودک است. این کار باعث ایجاد هورمونی می‌شود که کودک را تحریک کرده ­و موجب می‌شود او سر سینه‌ی شما را جستجو کرده و شروع به مکیدن آن کند. نتایج آزمایش‌ها نشان داده است، بچه‌هایی  که بیش از ۵۰ دقیقه تماس مستقیم با بدن مادر داشته‌اند، هشت برابر بیش‌تر از دیگر نوزادان سینه مادر را مکیده‌اند. بسیار مهم است بدانید که فقط در ساعت اول تولد نیست که کودک نیاز به تماس مستقیم با بدن شما دارد. هر چه بیش‌تر این کار را انجام دهید بهتر است. هم در موقع آرام کردن و نوازش کردن نوزاد و هم در موقع شیر دادن به او، تماس‌های بدنی شما با او مهم هستند.تماس مستقیم بدن مادر با نوزاد خوبی‌های دیگری هم برای فرزند شما دارد و باعث تنظم تپش قلب، تنفس، قند خون و دمای مناسب بدن او می‌شود.‌
اگر به دلایلی شما نتوانستید این تماس بدنی را با او داشته باشید، باید این مسئولیت را همسر شما بر عهده بگیرد و با بغل کردن مداوم و نوازش نوزاد، به او این احساس را ببخشد که دوست‌اش دارید و از او مراقبت می‌کنید. به این ترتیب نوزاد از گرمای وجود او تا زمانی که شما دوباره بتوانید این وظیفه را بر عهده بگیرید، برخوردار می‌شود.

هورمون اُکسی‌توسین (Oxitocin) تعیین کننده برای شیر دادن و ارتباط عاطفی نوزاد

تغییراتی که در زندگی مادر پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد، خیلی راحت نیستند. آیا می‌دانید که چقدر تماس بدن‌تان‌ با نوزاد برای شما هم به اندازه‌ی نوزاد آرامش دهنده و تسکین بخش است؟

زمانی که شما تماس مستقیم با بدن کودک خود دارید، هورمونی قوی و آرامش دهنده‌ای در بدن ترشح می‌شود که اسمش اکسی‌توسین است و بیش‌تر اوقات آن را «هورمون عشق و محبت و نوازش» هم می‌نامند و هنگامی در بدن شما ترشح می‌شود که در نزدیکی کودک تازه به دنیا آمده هستید. گرچه شما آن را حس نکرده و به آن فکر نمی‌کنید اما این هورمون باهوش، شما را برای مادر بودن آماده می‌کند و باعث خوگرفتن شما به این نقش و پرورش رفتار و کردار مادر بودنِ شما -اعم از نوازش نوزاد و نگاه کردن و گفتن حرف‌های محبت آمیز به او- می‌شود.

اُکسی‌توسین در ضمن نقش آرامش‌دهنده و ضد افسردگی دارد و از افسردگی پس از زایمان هم جلوگیری می‌کند. حتی برخی از دانشمندان بر این باوراند که ترشح آن از طریق مغز باعث تولید شیر در سینه‌ی مادر برای تأمین تغذیه‌ی کودک می‌شود.

در بدن شما هورمون بتا-اِندورپین (Beta-Endorphin) نیز ترشح می‌شود که شما را برای توجه به نیازهای نوزاد آماده می‌کند، مثلاً برای کارِ گاه دشوارِ آرام کردن بچه هنگامی که گریه می‌کند. تمام این‌ها علائم و نشانه‌های مادر بودن شما هستند. این هورمون همچنین موجب آرامش، شادی و خوشحالی شما می‌شود.

کودک تازه به‌دنیا آمده شما چه شکل و شمایلی دارد

گرچه شاید فکر کنید که نوزاد شما زیباترین موجودی است که تا کنون دیده‌اید، اما واقعیت این است که نوزاد تازه به‌دنیا آمده می‌تواند به دلیل فشارهای موقع تولد، لکه‌های کبود رنگ بر روی پوست‌ و یا سر مخروطی شکلی داشته باشد، -به‌ویژه هنگامی که با کمک دستگاه او را بیرون کشیده باشند- یا اینکه لک‌های قرمز رنگی روی پوست داشته و یا حتی دست‌ها و پاهای او آبی رنگ باشند. اما همه‌ی این‌ها کاملاً طبیعی است و به مرور و حتی در یک ماه اول از بین می‌روند. در روزهای اول پوست نوزاد براق‌تر می‌شود، شکل سر او تغییر می‌کند و لایه‌ی روی پوست‌اش نیز که شامل مواد سفید رنگی است که در رحم مادر حافظ پوست او بودند، به تدریج از بین می‌رود. بهتر هست که پوست کودک را تازمانی که این لایه روی آن است نشوییم برای این که حافظ طبیعی پوست اوست و موجب حفظ لطافت و خشک نشدن پوست می‌شود. در روزهای اول باید فقط سر بچه و محلی را که بر اثر مدفوع و ادرار کثیف می‌شود، بشوییم و از حمام نوزاد پرهیز کنیم، مگر اینکه بر اثر مدفوع بدن‌اش کاملاً کثیف شده باشد.

حمام کردن و شستشوی کودک را می‌توان در حضور پدر نوزاد انجام داد که او هم امکان تماس با کودک را پیدا کرده و نوزاد از حس او در محبت کردن و حفاظت برخوردار شود. قسمتی از بند ناف کودک که هنوز جایش زخم است، در یکی دوهفته اول می افتد و حتی اگر جای زخم‌اش خوب به نظر نیاید، تا زمانی که خشک و تمیز باشد طبیعی است و جای نگرانی نیست.

ارتباط چشمی با کودک

نوزادان در بدو تولد پیرامون خود را سیاه یا سفید و یا خاکستری می‌بینند. تقریباً از سه ماهگی، نوزاد می‌تواند رنگ‌ها را تشخیص دهد و برخی از تصویرها را تا ۲۵ سانتی‌متر فاصله ببیند. بسیار مهم است که هنگام شیر دادن، به چشم‌های نوزاد نگاه کنید. شاید او در لحظاتی شما را ببیند. به‌ویژه در روزها و هفته‌های اول که در نوبت‌های  بیشتری شیر می‌خورد، می‌توان از این رابطه‌ی تنگاتنگ با او لذت برد.

با صدای خود با کودک ارتباط برقرار کنید

قوه شنوایی نوزادی که پس از نه ماه بارداری به موقع به دنیا آمده، خوب رشد کرده است. جنین در نوزدهمین هفته‌ی بارداری مادر صداها و به‌ویژه صدای مادر را می‌شنود. حتی او پس از تولد آهنگ‌هایی را که در دوران بارداری در شکم مادر شنیده، می‌شناسد.

اگر به آرامی با او صحبت کنید، باعث رشد و پیشرفت رابطه‌ی‌تان شده‌اید و همچنین توانایی رابطه‌های اجتماعی را در او بالا می‌برد. شما می‌توانید با او در مورد هر چیزی صحبت کنید، برای مثال در مورد میهمان‌های خود یا این که چه چیزهایی از پنجره می‌بینید و هر چیز دیگر. نوزاد تازه به‌دنیا آمده شنونده‌ی خوبی است.

آنا، مادری جوان از بریتانیا تعریف می‌کند: هروقت من با دختر تازه به‌دنیا آمده‌ام، ایریس، بیرون می‌روم برای او در مورد هرچه که می‌بینم صحبت می‌کنم، درختان، گل‌ها، بچه‌هایی که بازی می‌کنند و....

آواز خواندن هم -حتی اگر فکر می‌کنید که صدای خوبی ندارید- امکان خوبی برای ایجاد ارتباط با نوزاد است. شارلوته مادر یک نوزاد از بریتانیا تعریف می‌کند که او همیشه برای فرزندش آواز می‌خوانده. الان که کودک‌اش هیجده ماهه است هنوز هم همان آهنگ‌ها را برای‌اش می‌خواند و او آن‌ها را خیلی دوست دارد، به‌ویژه موقع خوابیدن، برای این که به نوعی برایش آرامش‌بخش است و به آن‌ها عادت کرده.

قدرت آرامش

آرامش برای یک نوزاد بسیار مهم است. بغل کردن و نوازش کردن او برای این‌که احساس امنیت کند، بسیار لازم است و این باعث ترشح اُکسی‌توسین هم می‌شود. آیا می‌دانید که نوزاد شما می‌تواند این احساسات و توجه را دریافت کرده و واکنش نشان دهد؟ دست‌ها و انگشتان او را نوازش کنید و همچنین پاشنه پاهای‌اش را ماساژ بدهید و ببینید که چه اتفاقی می‌افتد. راشل مادر دو کودک از استرالیا تعریف می‌کند که چگونه بچه‌های او، ویوین و مارکوس، از زمان نوزادی دوست داشتند که او پاهای‌شان را ماساژ دهد و هنوز هم موقع خواب دوست دارند که پای‌شان ماساژ داده شود.‌

همچنین تا آنجا که می‌توانید کودک خود را در آغوش بگیرید و احساس بی‌نظیر ارتباط با او را ایجاد کرده و حفظ کنید.

دیی مادری از جنوب آفریقا تعریف می‌کند که نوزادش را در یک پارچه روی سینه‌اش می‌بندد، تمام مدت با خودش حمل می‌کند و این باعث ارتباط و وابستگی‌شان به همدیگر می‌شود. او می‌گوید این نزدیکی حتی روی رابطه‌ی شیر دادن به نوزاد هم تأثیر گذاشته است. "الان هفده ماهه است اما هنوز او را با خود حمل می‌کنم و او از این کار لذت برده و احساس امنیت‌اش تقویت می‌شود."

بوی وسوسه انگیز و مطبوع مادر

حس بویایی نوزاد بسیار قوی است و نقش مهمی را در ساختن و ایجاد کردن رابطه با او بازی می‌کند. لحظاتی پس از تولد عطر سینه شما، توجه نوزادتان را به خود جلب می‌کند. دانشمندان معتقدند که بعد از تولد، نوک پستان مادر و اطراف آن یک نوع چربی ترشح می‌کند که عطر آن شبیه بویی است که در کیسه آب رحم در دوران بارداری وجود دارد.

کودک تازه به‌دنیا آمده‌تان بوی بدن شما و بوی شیری را که به او می‌دهید، می‌شناسد و می‌تواند آن را از بوی تن یک مادر دیگر و شیر او تشخیص دهد. به همین دلیل اگر مرتب او را در آغوش بگیرید و نوازش کنید، باعث ترشح هورمون اُکسی‌توسین می‌شود. ما اکنون می‌دانیم که این هورمون موجب ایجاد ارتباط شما با نوزاد و نوع شیر دادن به او می‌شود.

از سوی دیگر باید بدانید که هر مادر و هر نوزاد ویژگی‌های خاص خودشان را دارند و اگر شما در این موارد سؤال دارید حتماً از یک پزشک متخصص کمک و مشورت بگیرید.