داستان‌پردازی فضایی برای کودک

هدف:
کودک بیاموزد که فضا فقط دیوار و سقف نیست؛ هر مکان می‌تواند بستری برای یک داستان باشد. او با تخیل خود «فضا» را جان‌دار می‌کند و یاد می‌گیرد داستان‌هایی را در محیط‌های واقعی یا خیالی روایت کند.


۱. آغاز با قصه‌گویی

  • یک داستان تصویری کوتاه انتخاب کنید (مثل اتاقی پر از رویاها یا خانه‌ی درختی).

  • هنگام خواندن، روی مکان‌های داستان تأکید کنید: «این اتاق چه ویژگی‌ای داشت؟ چرا قهرمان قصه به آنجا رفت؟»

    قصه‌گویی برای کودکان


۲. فعالیت اول: فضاهای داستانی

  • به کودک کاغذی بدهید و از او بخواهید یک مکان دلخواه را بکشد (خانه، قلعه، جزیره یا حتی یک اتاق عجیب).

  • سپس از او بپرسید: «چه کسی در این مکان زندگی می‌کند؟ چه اتفاقی اینجا می‌افتد؟»

  • کودک یک داستان کوتاه درباره‌ی همان فضا تعریف می‌کند.

    ساخت فضاهای داستانی توسط کودکان


۳. فعالیت دوم: ساخت فضا و داستان گروهی

  • گروهی از کودکان با لگو، بلوک یا جعبه‌های مقوایی یک «شهر خیالی» بسازند.

  • هر کودک یک بخش از شهر را بسازد (خانه، پل، پارک).

  • سپس به‌نوبت داستانی بسازند که شخصیت‌ها از یک بخش به بخش دیگر می‌روند (مثلاً از پل رد می‌شوند تا به پارک برسند).


۴. بازی نقش‌آفرینی

  • روی زمین با نوار چسب، شکل یک اتاق یا خیابان را مشخص کنید.

  • کودکان در نقش شخصیت‌های داستان وارد فضا شوند و اتفاق‌ها را بازی کنند (مثلاً در اتاق مخفی می‌شوند، یا از خیابان رد می‌شوند تا به فروشگاه برسند).


۵. جمع‌بندی

  • توضیح دهید: «هر فضایی می‌تواند داستانی داشته باشد. معمار وقتی طراحی می‌کند، به این فکر می‌کند که مردم در آن فضا چه کارهایی خواهند کرد و چه تجربه‌ای خواهند داشت.»

  • از کودکان بخواهید بگویند: «اگر خانه‌ی من یک داستان داشت، قهرمانش چه کسی بود و چه ماجراهایی داشت؟»

    داستان سازی با کودکان


برای مرحله «داستان‌پردازی فضایی» بهترین انتخاب‌ها کتاب‌هایی هستند که در آن خودِ فضا (خانه، اتاق، شهر یا مکان عجیب) نقش مهمی در داستان دارد. این کتاب‌ها به کودک کمک می‌کنند مکان را نه فقط به‌عنوان پس‌زمینه، بلکه به‌عنوان بخشی زنده از قصه تجربه کند:


عنوان کتاب

نویسنده / تصویرگر

گروه سنی

موضوع / ارتباط با فضا

خانه‌ی درختی (The Treehouse)

آنّا میل‌بورن

۶–۸ سال

خانه‌ای خیالی در دل درخت؛ فضا به‌عنوان محل ماجرا

خانه‌ی خیلی بلند (The Tall House)

جولی فوگلیانو

۶–۹ سال

طبقات عجیب و غریب هرکدام داستانی دارند

اتاقی پر از رویاها

دنیل گلدمن

۵–۸ سال

اتاقی که هر بار به داستانی تازه تبدیل می‌شود

کتابخانه‌ی نیمه‌شب کودکان

کازو ایبهارا

۶–۹ سال

کتابخانه‌ای جادویی که شب‌ها جان می‌گیرد

شهر خیالی من (My Imaginary City)

جین وو

۷–۹ سال

کودک شهر دلخواه خود را طراحی و روایت می‌کند

خانه‌ای برای همیشه

جنیفر برین

۵–۷ سال

خانه‌ی شخصیت‌ها در طول داستان تغییر می‌کند و فضای جدید خلق می‌شود


🔹 روش استفاده در کارگاه:

  1. یکی از کتاب‌ها را بلندخوانی کنید (مثلاً خانه‌ی خیلی بلند).

  2. از بچه‌ها بپرسید: «اگر تو در این خانه زندگی می‌کردی، در کدام طبقه بودی؟ چه ماجرایی برایت پیش می‌آمد؟»

  3. بعد بچه‌ها نقاشی یا ماکت کوچکی از فضای داستانی خودشان بسازند و قصه‌ای کوتاه تعریف کنند.


اینجا یک نمونه فعالیت ترکیبی برای مرحله (داستان‌پردازی فضایی با کودک) طراحی شده که شامل قصه، ماکت‌سازی و روایت گروهی است:


🎯 فعالیت: «خانه یا شهری برای قصه‌ی من»

گروه سنی: ۶ تا ۹ سال
مدت زمان: ۶۰ دقیقه
هدف‌ها:

  • تقویت تخیل و مهارت روایت‌گری کودک

  • درک فضا به‌عنوان بستر داستان

  • تجربه‌ی طراحی و ماکت‌سازی ساده در پیوند با قصه


۱. قصه‌گویی (۱۰ دقیقه)

  • کتابی مثل خانه‌ی خیلی بلند یا خانه‌ی درختی را بلندخوانی کنید.

  • هنگام خواندن روی فضاها تأکید کنید: «این طبقه چه ویژگی دارد؟ چه کسانی اینجا زندگی می‌کنند؟»


۲. نقاشی ایده‌ی فضایی (۱۰ دقیقه)

  • از کودک بخواهید فضایی را که دوست دارد داستانش در آن اتفاق بیفتد روی کاغذ بکشد (یک خانه، جزیره، شهر کوچک یا حتی اتاق جادویی).

  • پرسش هدایت‌کننده: «چه کسی در این فضا زندگی می‌کند و چه اتفاقی می‌افتد؟»


۳. ماکت‌سازی ساده (۲۰ دقیقه)

  • مواد: جعبه‌های مقوایی، رول دستمال، کاغذ رنگی، نی، چوب بستنی، در بطری، پارچه.

  • کودک یا گروهی از بچه‌ها ماکتی کوچک از فضای داستانشان می‌سازند.

  • می‌توانید موضوع بدهید: «یک خانه عجیب»، «یک خیابان جادویی»، یا «یک جزیره مرموز».


۴. روایت داستان (۱۵ دقیقه)

  • هر کودک ماکت خود را جلوی جمع می‌گذارد و داستان کوتاهی درباره‌اش می‌گوید:

    • «چه کسی اینجا زندگی می‌کند؟»

    • «چه ماجرایی اینجا اتفاق می‌افتد؟»

  • در کار گروهی، کودکان می‌توانند ماجرا را ادامه دهند؛ مثلاً شخصیت از خانه‌ی یکی وارد پل دیگری می‌شود.


۵. جمع‌بندی و نمایشگاه (۵ دقیقه)

  • همه‌ی ماکت‌ها کنار هم گذاشته شوند تا یک «شهر قصه‌ها» ساخته شود.

  • مربی توضیح دهد: «هر فضا می‌تواند داستانی داشته باشد، و معمارها هم هنگام طراحی به ماجراهایی که در آن فضا رخ می‌دهد فکر می‌کنند.»


🔹 برای جذاب‌تر شدن، می‌توانی به بچه‌ها کارت شخصیت بدهی (مثلاً جادوگر، کودک، حیوان، ربات) تا هنگام تعریف داستان از آن الهام بگیرند.

ویراستار:
گروه ویراستاران کتابک
Submitted by admin2 on