برای ساختن شهرهایی با شهروندانی سالم به هم بپیوندیم

تا سال ۲۰۳۰ از هر ۱۰ نفر، ۶ نفر در شهرها زندگی خواهند کرد. این نشانه ای است از این که شهرنشینی پدیده ای ماندگار در زندگی بشر خواهد بود.

پدیده ای که تا چند دهه پیش در بسیاری از کشورهای جهان هنوز بسیار کم رنگ تر از رسم کهن زندگی روستایی بود، اما اکنون با بزرگ و بزرگ تر شدن هر روزه اش، چالش های بسیاری را چون فرزندانی با خود به زندگی انسان ها می آورد. زندگی در شهرهایی که مانند غولی گرسنه، هر روز پهنای گسترده تری از طبیعت را می بلعند تا بزرگ تر شوند، اما انسان ها هر روز که می گذرد ناچارند فضا و آب و هوا را بیشتر و بیشتر با هم شریک شوند.
۷ آوریل یا ۱۸ فروردین، روز جهانی بهداشت است. سازمان جهانی بهداشت (WHO)، به عنوان هماهنگ کننده برنامه های این مناسبت جهانی، هر سال با اعلام یکی از مسائل مهم و اثر گذار در ارتباط با بهداشت در جهان، می کوشد تا توجه همگان را به این مناسبت و چالش های پیرامون آن جلب کند. موضوع امسال روز جهانی بهداشت، ارتباط  شهرنشینی و بهداشت و تاثیر آن ها بر یکدیگر است. "برای ساختن شهرهایی با شهروندانی سالم به هم بپیوندیم"، شعاری است که امسال، سازمان جهانی بهداشت برای بزرگ داشت روز جهانی بهداشت در نظر گرفته است.

امروز، مسائل بهداشتی مربوط به آب، محیط زیست، خشونت، زیان های عمومی استفاده از دخانیات، رژیم های نادرست غذایی، کم تحرکی، زیاده روی در استفاده از مشروبات الکلی و خطر شیوع بیماری های واگیردار، در کنار بسیاری دلایل ریز و درشت دیگر، شهر نشینی را به یک چالش برای زندگی انسان ها و هم چنین محیط زیست تبدیل کرده است.
 اما، در کنار این مشکلات، مراکز شهری، امکانات فرهنگی، رفاهی و آموزشی را نیز برای شهروندان فراهم می کنند. امکاناتی که برای رشد و پیشرفت جسمی و روانی انسان ها ضروری اند. هنگامی که امکانات و فرصت های فرهنگی، اقتصادی و آموزشی به طور یکسان برای همه ساکنان یک شهر فراهم باشد، برنامه ریزی برای روبه رو شدن با بحران ها و بیماری ها و ناامنی ها ساده تر است. اما هنگامی که به زندگی ساکنان شهرهای امروز دنیا بنگریم، کمتر نشانی از برابری می یابیم. امکانات فرهنگی و رفاهی و آموزشی در بسیاری از شهرهای جهان در اختیار بخشی از ساکنان قرار می گیرد و بخش دیگری تنها از دشواری های این شیوه زندگی سهم می برند. 

ساکنان بخش های محروم شهرها همواره با طیف گسترده ای از بیماری ها و مشکلات بهداشتی دست به گریبانند. آن ها با خطر خشونت، ابتلا به بیماری های مزمن و یا واگیردار مانند سل و ایدز، کمبود امکانات بهداشتی، رفاهی و آموزشی رو به رو هستند. شهرنشینی بی‌ رویه و گسترش پرشتاب آن  در بسیاری کشورها، پدیده‌هایی مانند حاشیه‌نشینی، زاغه‌نشینی و تکدی‌ گری، تشکیل شهرهای خوابگاهی، افزایش بیکاری و بزهکاری و مشکلات و ناسازگاری‌های فرهنگی را به وجود می آورد.
به این ترتیب چرخه ای ناسالم به راه می افتد و بخشی از جامعه همواره محروم و بخشی دیگر در انبوه امکانات شهرنشینی زندگی خواهند کرد و این همه تفاوت، تنها در گستره ای به بزرگی یک شهر. اما گروهی که بیشتر از دیگران در این توزیع ناعادلانه دچار آسیب می شود، کودکان هستند. کودکانی که اکنون در شهرهای بزرگ به دنیا می آیند، در هوای آلوده ناشی از دنیای صنعتی و ترافیک بی رویه شهری دم می زنند و درمیان انبوه سازه های انبوه سازی شده و کارشناسی نشده شهری و در میان خانه های کوچک، به زحمت اندک جایی برای بازی  و ورزش می یابند. 
 دوام این نابرابری و مهاجرت بی رویه به شهرهایی که انباشته از جمعیت هستند، نیز پدیده هایی چون کودکان کار، کودکان بزه کار و کودکان بی سرپرست را از پی دارد. محرومیت در زندگی این کودکان به خاطر زندگی بی ثبات و دسترسی نداشتن به آموزش در نوجوانی و بزرگ سالی نیز همراه شان خواهد بود. فرزندان این افراد نیز در شرایطی به دور از امکانات به دنیا می آیند، از بهداشت جسمی و روانی بازمی مانند و همه چیز تکرار می شود. 
 در کنار نابرابری در بهره بردن از امکانات شهری، شیوه ساختن راه ها و بزرگ راه ها و مدیریت ترافیک، نیز تاثیر بزرگی بر زندگی مردم و سلامتی آن ها دارد. هنگامی که مسیرهای شهری به خوبی طراحی نشده باشند و مدیریت درستی هم بر آمد و شد وسیله های نقلیه انجام نشود، ساعت ها ماندن در میان انبوه خودرو هایی که گاه از نظر فنی هم کم ایراد نیستند، بهداشت روانی و جسمی شهروندان را به شدت با خطر روبه رو می کند. امنیت ساکنان در جابه جایی های درون و برون شهری، مقاومت خانه ها در برابر بلاهای طبیعی و شیوه طراحی فضای مسکونی شهرها به گونه ای که شهروندان از فضای سبز و امکانات رفاهی و فرهنگی، بهداشتی و ورزشی مناسب برخوردار باشند نیز یکی  از مهم ترین مسائلی است که برسلامت شهروندان اثر می گذارد و در این بین باز هم کودکان آسیب پذیرترین گروه هستند.
 در کنار همه این موارد، در نظر گرفتن امکانات شهری مناسب برای جابه جایی کودکان و بزرگ سالان با نیازهای ویژه و یا معلول در سطح شهر، که برای مشارکت در زندگی اقتصادی و فرهنگی جامعه و بهره بردن از آموزش و رشد فردی آن ها ضروری است، عامل دیگری است که بخشی از بهداشت جسمی و روانی جامعه را تامین می کند. 

سازمان جهانی بهداشت، با در نظر گرفتن همه این عوامل، امسال در روز جهانی بهداشت، پروژه ای به نام هزار شهر، هزار زندگی را با همکاری مردم و کارشناسانی از سراسر جهان اجرا می کند. پروژه ای که از ۷ تا ۱۱ آوریل (۱۸ تا ۲۲ فروردین)  در بیشتر از ۶۰۰ شهر دنیا که به این طرح پیوسته اند اجرا می شود. شهرهایی که در این طرح شرکت می کنند در این هفته، برنامه های مانند تعیین روزی برای ممنوعیت حرکت وسایت نقلیه موتوری، پاکسازی مناطق شهری و برنامه های آگاهی بخشی برگزار می کنند و ۱۰۰۰ طرح کوچک و بزرگ که در این شهرها اجرا شده و تاثیر مهمی بر رشد بهداشت در شهر برجا گذاشته را جمع آوری می کنند و در اختیار یکدیگر قرار می دهند.
ساختن فضای شهری با امکانات برابر و با کمترین مشکلات بهداشتی و زیست محیطی، شهری همواره آماده برای مقاومت در برابر بحران ها و مراقبت از شهروندان در برابر آسیب ها، شهری که برای شهروندانش امنیت جسمی و روانی فراهم کند و آن ها را از امکانات رفاهی، فرهنگی و آموزشی بهره مند کند تا برای رشد فردی و اجتماعی خود و کودکان شان بکوشند، به همت همگانی نیاز دارد. از مدیران و برنامه ریزان و سیاست گذاران گرفته تا ساکنان یک شهر. پس بیایید برای ساختن شهرهایی با شهروندانی سالم به هم بپیوندیم!