به عقیده کارشناسان تشویق به کتابخوانی و مطالعه کتب غیردرسی باید در مدرسه اتفاق بیفتد، این در حالی است که ۶۰ درصد مدارس کشور کتابخانه ندارند.
فضایی که از ترکیب دو واژه «کتابخانه مدرسه» در ذهن مجسم می‌شود، چند قفسه خاک خورده است با کتاب‌هایی که ظاهراً تاریخ مصرف آن‌ها سال‌های قبل تمام شده و قفل‌هایی که روی تک تک قف سه‌ها به نشانه دست زدن به کتاب‌ها فقط با اجازه مسئول کتابخانه مقدور است.
شاید به نظر برسد این فضای ترسیم شده متعلق به سال‌ها و دهه‌های قبل باشد، اما ظاهراً گذشت دهه‌ها و سال‌ها نه قفل این قفسه‌ها را گشوده و نه خاک لابه لای صفحات کتاب‌هایمان را در کتابخانه‌های مدارس رُفته.
به گواه آن نیز باید گفت: هم اکنون نه آماری از سرانه مطالعه بین دانش آموزان در دست داریم و نه نیازسنجی کرده‌ایم که چه کتابی را باید با چه مضمون و محتوایی در دسترس بچه‌ها قرار دهیم. در شرایطی که تقریباً ۶۰ درصد مدارس کشور از وجود کتابخانه بی نصیب‌اند و کمتر از یک درصد کتابخانه‌های مدارس به دست کتابداران اداره می‌شود، آن هم کتابدارانی که بیشتر آن‌ها فاقد مهارت و تخصص لازم‌اند، وضعیتی حاکم می‌شود تا بی انگیزگی اغلب دانش آموزان را در حوزه کتاب و کتابخوانی شاهد باشیم.
هنوز کاری در زمینه کتابخانه‌های دیجیتالی نکرده‌ایم
دکتر «علیرضا شریفی» عضو پژوهشگاه تعلیم و تربیت نیز در این باره به «ایران» می‌گوید: «نکته قابل تأمل در بحث کتاب و کتابخوانی این است که هنوز بخش عمده ای از مدارس ما فاقد کتابخانه‌اند. مدارسی هم که کتابخانه دارند از فضای فیزیکی مناسب و اتاق مطالعه که از ملزومات ضروری یک مدرسه است بی بهره‌اند. ضمن آن که کتاب موجود در کتابخانه‌های مدارس تنوع و جذابیت لازم را ندارند، همچنین ساز و کاری که برای آموزش در مدارس در پیش گرفته‌ایم تمرکز محور است، به این معنی که کتب درسی در مرکز آموزش‌ها قرار می‌گیرد و معلم ناچار است که فقط اطلاعات کتاب را به بچه‌ها انتقال دهد، بنابراین دست معلم و دانش آموز برای یافتن مطالب جدید پیرامون مباحث درسی بسته می‌شود و خواه ناخواه کتاب غیردرسی کتابخانه نیز بدون طرفدار و خواننده باقی خواهد ماند.
وی خاطرنشان می‌کند: «مطالعه کتب غیردرسی قاعدتاً باید در مدرسه اتفاق بیفتد، اما برنامه فشرده درسی در مدارس ما عملاً وقت آزاد برای دانش آموز باقی نمی‌گذارد، ضمن آن که در مدرسه نمی‌آموزیم که مطالعه غیردرسی هم می‌تواند بخشی از تکالیف درسی قلمداد شود، این بی توجهی موجب می‌شود بچه‌ها حتی در اوقات فراغتشان به سمت مطالعه کتاب نروند، البته اگر بخواهیم به نیازهای امروز نسل دانش آموز توجه کنیم باید از خلابزرگی در مدارس صحبت شود که آن نبود کتابخانه دیجیتالی است. »
می‌توان گفت: در این باره نظام آموزشی ما عملاً کاری انجام نداده است. باید بدانیم که بچه‌ها به فضای مجازی علاقه زیادی نشان می‌دهند که می‌توان از همین علاقه مندی بهره گرفت و کتاب‌های مورد نیاز آن‌ها را در چارچوب مجازی که هزینه کمتری هم نیاز دارد پاسخ داد. بنابراین همه این عوامل در کنار هم موجب شده است که سرانه مطالعه در بین دانش آموزان بسیار ناچیز تخمین زده شود.
محتوای کتابخانه‌ها با کتب درسی همسو می‌شود
زهرا پناهی روا، معاون دفتر توسعه فعالیت‌های فرهنگی وزارت آموزش و پرورش در این باره به «ایران» می‌گوید: «برای انس و الفت بیشتر دانش آموزان بویژه دانش آموزان مقطع ابتدایی و همین طور مشارکت بیشتر معلمان در امر کتاب و کتابخوانی در سال تحصیلی جاری ۱۴ هزار کتابخانه کلاسی در مدارس مقطع ابتدایی کشور ایجاد می‌شود. ضمن آن که ۸۵ هزار کتابخانه کلاسی موجود نیز ساماندهی خواهد شد. همچنین محتوای کتابخانه‌ها با محتوای کتب درسی دانش آموزان همسو می‌شود. »
وی همچنین از تخصیص اعتبار ۵ میلیارد تومانی برای تجهیز کتابخانه‌های مدارس کشور خبر می‌دهد و می‌افزاید: در تفاهمنامه ای که بزودی بین وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همین طور وزارت آموزش و پرورش منعقد خواهد شد، کتابخانه‌های مدارس راهنمایی و متوسطه کشور تجهیز می‌شود، ضمن آن که در این طرح اولویت با کتابخانه‌های مدارس شبانه روزی مناطق محروم کشور و مدارس شاهد خواهد بود. البته شناسایی و تجلیل از دانش آموزان مؤلف نیز یکی دیگر از طرح‌هایی است که با هدف ترویج فرهنگ کتابخوانی در بین دانش آموزان اجرا می‌شود. برهمین اساس، در هفته کتاب در همه استان‌های کشور از دانش آموزان صاحب تألیف تقدیر خواهد شد. در همین باره به طور نمادین از ۴۰ دانش آموز مؤلف در تهران تقدیر می‌شود.
پناهی روا با اشاره به تجهیز کتابخانه‌های مدارس کشور به نرم افزار سامانه مدیریت توضیح می‌دهد: «همزمان با هفته کتاب ۳۰ هزار مدرسه راهنمایی و متوسطه در مناطق مختلف کشور به نرم افزار سامانه مدیریت کتابخانه مجهز می‌شوند. با نصب این نرم افزار می‌توان در هر کتابخانه به طور جداگانه برای نخستین بار نیاز دانش آموزان را در حوزه‌های مختلف سنجید و براساس آن برنامه ریزی کرد. »
وی توسعه و تقویت کتابخانه‌های متمرکز دانش آموزان را در سطح مناطق خاطرنشان می‌کند و می‌گوید: «در برخی از مناطق کشور همه مدارس به کتابخانه دسترسی ندارند بر همین اساس کتابخانه ای منطقه ای شکل می‌گیرد تا دانش آموزان چند مدرسه به طور مشترک از آن استفاده کنند، این مسئله بویژه در مناطق دورافتاده و محروم کشور بیشتر دیده می‌شود، بر این اساس یکی از طرح‌هایی که در سال تحصیلی جاری با هدف ارتقای فرهنگ کتاب و کتابخوانی در مدارس کشور اجرا می‌شود تقویت کتابخانه‌های متمرکز است. همچنین طرح وجین کردن کتاب‌ها در برخی مناطق کشور اجرا نیز خواهد شد. در وجین کردن کتاب‌ها بسیاری از کتب قدیمی فرسوده و غیرقابل استفاده از رده خارج و کتب نو جایگزین آن خواهد شد. »
۴ هزار کتابدار برای ۴۱ هزار کتابخانه
معاون دفتر توسعه فعالیت‌های فرهنگی آموزش و پرورش در پاسخ به این سؤال که چه تعداد از مدارس فاقد کتابخانه و کتابدار است، توضیح می‌دهد: «یکی از مشکلات ما در حوزه کتاب و کتابخانه‌های مدارس کمبود شدید کتابداران باتجربه و متخصص و مجهز به علم روز است. در حال حاضر ۴۱ هزار و ۳۸۶ مدارس کشور دارای کتابخانه‌اند، به این معنی که فقط دانش آموزان ۴۱/۸۷ درصد مدارس کشور به کتابخانه آموزشگاهی دسترسی دارند. ضمن آن برای ۴۱ هزار و ۳۸۶ کتابخانه در مدارس فقط ۴ هزار و ۴۰۰ کتابدار فعال هستند که متاسفانه بیشتر آن‌ها نیز فاقد تخصص لازم‌اند که این مسئله در ترغیب دانش آموزان به سمت و سوی کتابخوانی اثر نامطلوب بر جای می‌گذارد. »
وی می‌افزاید: «در حال حاضر به ازای هر دانش آموز ۳/۶۴ کتاب در مدارس وجود دارد که باید این میزان افزایش یابد. بنابراین برای ایجاد انگیزه در دانش آموزان و برای افزایش سرانه مطالعه باید علاوه بر تجهیز کتابخانه‌های آموزشگاهی، کتاب‌های آن‌ها وجین شده و کتابداران فعال و متخصص در مدارس به کار گرفته شوند. ضمن آن که ایجاد محیط شاد در کتابخانه‌ها رغبت حضور در کتابخانه و استفاده از آن را در بین بچه‌ها افزایش می‌دهد که باید این مسئله نیز مورد توجه جدی قرار گیرد. »
سایت کتابک در پیوند با این مقاله، مقاله‌های زیر را به شما معرفی می‌کند:
بحثی درباره کتابخانه‌های مدرسه‌ها
نباید کتابخانه‌های مدارس را به بهانه نداشتن فضا به کلاس درس تبدیل کنیم
پیوند کتابخانه با مدرسه (فعالیت‌های کتابخانه صدرالواعظین)
