بازی یکی از اساسی‌ترین و طبیعی‌ترین فعالیت‌های دوران کودکی است که کودک آن را با میل و رغبت شخصی انجام می‌دهد، هدف آشکار بیرونی (مانند نمره یا جایزه) ندارد و در لحظه‌ی انجام، خود هدف است نه وسیله‌ای برای چیز دیگر. بازی ابزار رشد ذهنی، جسمی، عاطفی و اجتماعی کودک است، نه فقط وسیله‌ای برای سرگرمی.
ویژگی‌های اصلی بازی
|
ویژگی |
توضیح |
|---|---|
|
اختیاری بودن |
کودک بازی را با میل آغاز می‌کند و در هر زمان می‌تواند آن را ترک کند. اجبار در بازی، آن را از حالت طبیعی خارج می‌کند. |
|
لذت‌بخش بودن |
بازی برای کودک خوشایند است؛ حتی اگر از بیرون ساده یا بی‌هدف به‌نظر برسد، برای کودک جذاب و معنادار است. |
|
فاقد ساختار رسمی |
برخلاف کلاس یا فعالیت‌های برنامه‌ریزی‌شده، بازی زمان، مکان و قوانین سخت‌گیرانه ندارد—مگر اینکه کودک خودش آن را تعریف کرده باشد. |
|
رهایی از پیامدهای واقعی |
در بازی، کودک بدون ترس از شکست، مجازات یا قضاوت می‌تواند نقش‌ها و موقعیت‌های مختلف را تجربه کند. |
|
تقویت تخیل و خلاقیت |
بازی می‌تواند خیالی، نمادین، تقلیدی یا ساخت‌و‌سازی باشد و در هر حالت، کودک از خلاقیت خود استفاده می‌کند. |
چرا بازی مهم است؟
بر پایه پژوهش‌های روان‌شناسی رشد و تعلیم و تربیت، بازی کلید رشد متعادل کودک است:
-
از نظر شناختی: بازی موجب پرورش تفکر، حل مسئله و زبان می‌شود.
-
از نظر اجتماعی: کودک در بازی، نوبت گرفتن، همکاری، مذاکره، و درک نقش‌های اجتماعی را می‌آموزد.
-
از نظر عاطفی: بازی به کودک کمک می‌کند احساسات خود را بیان و مدیریت کند.
-
از نظر فیزیکی: بسیاری از بازی‌ها موجب تقویت مهارت‌های حرکتی درشت و ظریف می‌شوند.
انواع بازی
|
نوع بازی |
مثال‌ها |
|---|---|
|
حرکتی |
دویدن، توپ‌بازی، لی‌لی |
|
نمایشی/نمادین |
وانمود کردن به مادری کردن، رفتن به سفر خیالی |
|
ساختنی |
لگو، ساختن خانه با بلوک یا چوب |
|
قوانین‌دار |
مار و پله، دوز، کارت‌بازی‌ها |
|
خلاقانه |
نقاشی، موسیقی، قصه‌سازی فی‌البداهه |
نقش والدین و مربیان در بازی
-
ایجاد فضای امن و آزاد برای بازی (چه فیزیکی و چه روانی)
-
مشاهده بازی برای شناخت نیازها، ترس‌ها و علایق کودک
-
شرکت در بازی‌ها بدون سلطه‌گری یا تحمیل نظر
-
استفاده از بازی برای آموزش غیرمستقیم مفاهیم (نظافت، احترام، زبان، همکاری و…)
