همزمان با اولین روز از سال جدید، «کیدتاکس، رسانه ویدئویی درباره جهان کودک و نوجوان» فعالیت آزمایشی خود را دور محور مسائل مربوط به فرهنگ و هنر و حقوق کودکان آغاز کرد. سایتی که زیرمجموعه گروه رسانه‌ای «تحلیلگران عصر اطلاعات» به بررسی دنیای کودکان و نوجوانان می‌پردازد و در رده رسانه‌های «درباره کودک» قرار دارد. با حسین نوروزی، روزنامه‌نگار حوزه کودک و نوجوان و سردبیر این پایگاه درباره فعالیت کیدتاکس گفت‌وگو کرده‌ایم.
در ابتدا می‌توانید راهی را که به زاده شدن این پدیده در عرصه فرهنگ کودکی ایران منجر شد، برای مخاطبان کتابک روشن کنید؟
- کیدتاکس هم همان راهی را رفت که هر رسانه دیگری طی می‌کند: درواقع در پی طرح یک ضرورت و نیاز، رسانه‌ای تعریف شد و بعد از طراحی سرفصل‌های اصلی، کارش را آغاز کرد. اما به عنوان اولین رسانه ویدئویی درباره جهان کودک و نوجوان، مراحلی داشت که به‌طور خلاصه عرض می‌کنم.
در ابتدا، در دفتر گروه رسانه‌ای تحلیلگران، که صاحب‌امتیاز و ناشر این کار است، قرار بود که یک اپلیکیشن ویدئویی «برای کودکان» طراحی و تولید کنیم. در همان صحبت‌های اولیه، به این رسیدیم که یک بخشی هم برای والدین و دست‌اندرکاران این حوزه در کنار اپلیکیشن داشته باشم. به مرور و بعد از چند جلسه، دیدیم که این دو، درباره و برای، کاملاً باید از هم جدا باشند. پس، بخش درباره کودک را یک مجموعه مستقل دیدیم (و آن اپلیکیشن نیز به‌طور موازی، درحال طراحی و ضبط برنامه است).
سابقه کار من در حوزه کودک و نوجوان، به سال‌های اول ماهنامه «کتاب ماه کودک و نوجوان» در سال ۷۸ برمی‌گردد. بعد از آن هم اغلب در روزنامه‌ها و رسانه‌های دیگر، در صفحات و سرویس‌های درباره کودکان فعالیت کرده‌ام. طبیعی است که این حوزه، یعنی روزنامه‌نگاری درباره کودکان، دغدغه و علاقه شخصی‌ام بوده و هست. به‌طوری که حتی در جهان دیجیتال، از وبلاگ شخصی تا شبکه‌های اجتماعی، همیشه سعی کرده‌ام اخبار مربوط به کودکان را پی‌گیری و منعکس کنم. از طرفی، نگاه علی محمدزاده هم این بود که ما باید برای اپلیکیشن کودک، یک بخش و پشتوانهٔ نظری داشته باشیم؛ به قول خودش، «من آدم نظری هستم!»
خودتان می‌دانید که در این سال‌ها، متاسفانه سال‌به‌سال، اندک‌رسانه‌هایی که درباره کودک و کودکی فعال بودند، به مرور تعطیل یا به فضاهای تجاری و مبتذل کشیده شدند. همان معدود نشریات هم حوزه کاری‌شان به‌طور غالب در زمینهٔ کتاب کودک و نوجوان بود و مثلاً در حوزه سینما و تئاتر کودک و نوجوان، حقوق کودک یا اسباب‌بازی و سرگرمی، نشریه‌ای مستقل و دائم نداشتیم.
در رسانه‌های رسمی و بدنه اصلی مطبوعات هم، تنها در مواقعی از کودکان حرف می‌زنند که مساله به‌طور مستقیم سیاسی باشد.
درحالی‌که نزدیک به دوسوم جمعیت کشور، کودکان و نوجوانان هستند و ما در رسانه‌هایمان از طرح مسائل مختلف این بخش عظیم جمعیت کشور چشم‌پوشی کرده‌ایم. ما نویسندگان و تصویرگران خوبی در عرصهٔ کودک داریم، اما وقتی حرف رسانه می‌شود، روزنامه‌نگار و خبرنگار و در یک کلام، ژورنالیست حرفه‌ای در حوزه «درباره کودک» نداریم. حتی ژورنالیست حرفه‌ای «برای کودک» هم که با داستان‌نویس و تصویرگر مطبوعاتی فرق دارد، نداریم. درواقع نیروی انسانی متخصص در این حوزه تربیت نشده است.
به هر حال، حاصل آن نگاه و دغدغه‌های شخصی، و درک این جای خالی و کمبودها، در چند جلسهٔ مشترک در دفتر گروه تحلیلگران عصر اطلاعات، تولد یک وب‌سایت شد که در آن، قرار بر صحبت از جهان کودک و نوجوان بود.
با این حساب، «کیدتاکس» به‌طور مشخص، آمده که به کدام بخش از نیازهای فرهنگ کودکی پاسخ دهد؟
- شاید عنوان «فرهنگ و هنر» کمی ناقص باشد، اما رویکرد اصلی این رسانه، در ابتدا فرهنگ و هنر، و به موازات آن، حقوق و روان‌شناسی کودک و نوجوان است. برای مثال این حقوق کودک، برای ما آن‌قدر مسالهٔ مهمی بود که علاوه بر طرح مسائل حقوقی شناخته‌شده، بخش مستقلی برای حقوق بچه‌های با نیازهای ویژه (مثل نابینا، ناشنوا و...) در سایت تعریف کردیم، با این نگاه که باید همهٔ کودکان را با توانایی‌های مختلف، هدف فعالیت رسانه‌مان ببینیم.
بررسی وضعیت سینما و تئاتر، کتاب و ادبیات، رسانه، بازی و سرگرمی، روان‌شناسی و سلامت روان، حقوق و مسائل جدید حقوقی مانند حقوق کودکان در اینترنت به‌طور عموم، و مسائل کودکان و نوجوانان با نیازهای ویژه، به‌طور خاص، سرفصل‌های اصلی فعالیت این رسانه هستند.
این فعالیت که با تاکید روی «درباره کودک و نوجوان» از آن نام می‌برید، برای چه گروهی از مخاطبان است؟
- عموم دست‌اندرکاران، کسانی که با کودک و نوجوان سروکار دارند، مخاطب این رسانه‌اند. از کسانی که محصولاتی چون کتاب، فیلم، تئاتر و اپلیکیشن و اسباب‌بازی برای بچه‌ها تولید می‌کنند، تا مدیران دولتی که در این حوزه سیاست‌گذاری می‌کنند، مخاطب محتوای این رسانه‌اند. از سوی دیگر، مربیان و معلمان، والدین و تمام کسانی که به‌طور مستقیم با بچه‌ها درگیرند، می‌توانند مخاطب برنامه‌های ما باشند.
اهالی رسانه نیز بخش دیگری از مخاطبان ما هستند؛ از روزنامه‌نگاران و فعالان رسانه‌ای در فضای مجازی گرفته تا برنامه‌سازان این حوزه در تلویزیون و ماهواره.
ما رسانه ادبیات کودک نیستیم، ما رسانه‌ای هستیم که درباره ادبیات کودک و نوجوان «هم» سخن می‌گوید، درحالی‌که درباره تئاتر کودک و نوجوان هم، و اسباب‌بازی و دیگر زمینه‌ها هم سخن می‌گوید. پس به‌طور طبیعی، هرکسی که فعالیتش برای کودکان و نوجوانان است، چه در مقام تولیدکننده شخصی اثر هنری و فرهنگی، چه در موضع یک مدیر تصمیم‌گیر و برنامه‌ریز، می‌تواند مخاطب این رسانه باشد.
ویژگی قالب و ظاهری این رسانه، ویدئویی بودن آن است. تجربه‌های پیشین دنیای کودک و نوجوان، بیشتر متن‌محور بوده. درست است؟
- رسانه‌های کودک و نوجوان، چه رسانه‌های درباره آن‌ها و چه برای آن‌ها، همین بوده که گفتید: متن‌محور. و همین متن‌محوری را با خودشان به دنیای اینترنت هم آوردند. که متاسفانه به‌جز چند پایگاه، مثل همین کتابک و سایت‌های مرتبط با آن، و رسانه‌های دوره‌ای مثل شهرزادپرس یا الفبا، که تعطیل شدند، و بخش فرهنگی و هنری یکی دو خبرگزاری، اغلب در دنیای اینترنت حضور دائم و فعال و موثری نداشته‌اند.
سرعت تغییرات هم به حدی است که الآن اگر چندین رسانهٔ متن‌محور هم تعریف شود، دیگر شاید اثرگذاری ده‌سال قبل را نداشته باشد، چراکه فضای رسانه به سمت صوت و تصویر رفته؛ پادکست و ویدئوکست. نه که متن بی‌ارزش باشد، اما قالب‌های جدید هم مورد توجه قرار گرفته و برخی ترجیح می‌دهند که ببینند و بشنوند.
با درک این وضعیت، سعی کردیم از مرحلهٔ رسانهٔ اینترنتی متن‌محور عبور کنیم و مستقیم به سراغ قالب‌های تازه‌تر برویم.
ما از این وضعیت که این‌روزها همه سر در موبایل دارند، به عنوان یک فرصت استفاده کردیم تا با تولید محتوای صوتی و تصویری برای این دنیای جدید، همان دغدغه‌ای را ادامه بدهیم که دو دهه قبل در مجلات درباره کودک و نوجوان داشتیم.
آیا این کار با سرمایه‌گذاری سازمان یا شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی انجام شده است؟
- این رسانه کاملاً شخصی است. در یک دههٔ اخیر، مجله «تحلیلگران عصر اطلاعات» نشریه کاغذی تخصصی و نظری بوده در حوزه فن‌آوری و تکنولوژی. رفته‌رفته در کنار نسخه چاپی و کاغذی، به مناسبت‌های مختلف در حوزه تکنولوژی و اینترنت، گزارش‌های ویدئویی هم تهیه و در سایت نشریه منعکس شده است. به مرور، این فعالیت ویدئویی، شکلی مستقل به خود گرفته در قالب «تک‌تاکس». این رسانه، از چندسال قبل به‌طور تخصصی وارد تولید محتوای ویدئویی در زمینه‌های هنری و ورزشی شده، و کم‌کم از یک نشریه چاپی، به یک گروه رسانه‌ای مالتی‌مدیا تبدیل شده. دوربین فیلم‌برداری و سیستم صدا و نور هم تهیه کرده و اتاقی را دیزاین کرده به عنوان استدیو. به جای ویراستار، تدوین‌گر آمده، به جای خبرنگار، گزارش‌گر. منتقدی که قبلاً متنی در نقد فلان فیلم می‌نوشته، حالا همان نقد را به دوربین اجرا کرده و...
گروه رسانه‌ای تحلیلگران عصر اطلاعات، حالا مجموعه‌ای از تولید محتوای ویدئویی دارد که ابتدا با سرمایه‌گذاری شخصی راه‌اندازی شده و در ادامه به سمت جذب اسپانسر، تبلیغات و... رفته. همین مدل، در مورد بخش کودک هم صدق می‌کند. البته خود شما تجربه این کار را دارید، برای مثال همین گفت‌وگوی حالای من و شما! براساس علاقه مشترک، و دوستی‌ها، بیش از چهل نفر در تولید مجتوای فاز اول کیدتاکس با ما همراهی کردند، و از آن‌جا که قرار بود محتوا به طور رایگان در دسترس همه قرار گیرند، بزرگوارانه، هیچ حق‌الزحمه‌ای دریافت نکردند تا سایت پا بگیرد. هرچند که بعد از افتتاح، به دنبال جذب آگهی و اسپانسر هستیم و امیدواریم به‌زودی بتوانیم مانند یک مجله، حق‌الزحمه‌ای هم به دوستان پرداخت کنیم، اما خواستم توضیح بدهم که درواقع شکل‌گیری این رسانه، حاصل همت و همدلی جمع زیادی از دست‌اندرکاران حوزهٔ کودک و نوجوان بوده است. یک رسانه گروهی، که به تک‌تک این افراد تعلق دارد.
چه کسی این نام را روی این پدیده یا نهاد گذاشته است؟ یک اسم انگلیسی که شما هم کوشیده‌اید، که با تلفظ انگلیسی آن را هم سخت‌تر کنید؟ چرا از زبان فارسی، نامی برگزیده نشد؟
- حقیقت این است که مهم‌ترین دغدغه مجموعه تحلیلگران، تولید محتواست. مجموعه‌محتوای ویدیویی‌ای که فکر می‌کنم از سال نود و چهار در حوزه‌های تکنولوژی، فرهنگ و هنر، کارآفرینی، بانکداری، مد و لباس، فوتبال و چند حوزه دیگر تولید کرده، ذیل مفهومی است که عنوان انگلیسی آن let's talk است، به همین خاطر بوده که اولین سایت این مجموعه «تک‌تاکس» نام گرفته و در ادامه، سایت‌های بعدی هم از همین روش پیروی کرده‌اند: تک‌تاکس، آرت‌تاکس، فوتبال‌تاکس، اینوتاکس و...
مدیریت مجموعه معتقد است بین این که آدرس وب‌سایت پینگلیش باشد تا این که انگلیسی باشد، دومی منطقی‌تر است، مگر این‌که آن‌قدر اسم انتخابی خاص یا کوتاه باشد که با حروف انگلیسی نوشتن آن انتخاب بهتری باشد. از سویی دیگر در زمانه‌ای که همه اسنپ و تپسی سوار می‌شوند و به محل کار می‌روند، از اسنپ‌فود غذا سفارش می‌دهند، از دیجی‌کالا و بامیلو خرید می‌کنند، با فیدیبو کتاب می‌خوانند، از ایسنا و ایلنا و زومیت خبر می‌خوانند، پادکست چنل‌بی گوش می‌دهند و... این نام‌گذاری چندان عجیب نیست.
البته کیدتاکس، تنها آدرس و لوگوی این پایگاه است و برنامه‌ها، که به‌صورت سری‌برنامه تهیه می‌شوند، مانند «جهان کودک»، «استدیو کتاب کودک» و... نام‌های مستقل دارند.
به هرحال، به‌شخصه تاکید و انرژی خودم و دوستان تحریریه را روی محتوا گذاشته‌ایم، تا بتوانیم کاری دیدنی و شنیدنی به مخاطب عرضه کنیم.
برنامه‌های شما شامل گفت‌وگو با کوشندگان فرهنگ کودکی در تمام عرصه‌ها است. آیا برای خودتان خطوط قرمزی هم دارید؟
- هر فرد و ارگانی که در حوزهٔ مربوط به کودکان و نوجوانان فعال است، شاید روزی در صندلی استدیوی ما میهمان برنامه‌ای باشد. اما خط قرمز ما، حفظ استقلال، حفظ سویه انتقادی، پرهیز از یک‌جانبه‌نگری و مهم‌تر از آن، پرهیز از سانسور است. مدعی نیستم که نقد و نظر منِ نوعی، کامل و صحیح است، اما به عنوان یکی از علاقه‌مندان جهان کودک که دو دهه است در این عرصه نفس می‌کشم، سعی دارم تلاش همه گروه‌ها و افراد را ببینم، و بیش از آن‌که به دنبال تمجید و تأیید بخش‌های دولتی باشم، روزنامه‌نگار منتقدی باقی بمانم که بازخواست می‌کند. سعی می‌کنم که برای هر صدایی، زمانی را اختصاص دهم و اعتقادم به تکثر را حفظ کنم.
ما مثل یک مجله چاپی، نمی‌توانیم حق اشتراک بگیریم، چراکه متاسفانه افرادی که برای این حوزه حاضر باشند پول صرف کنند، ولو اندک، بسیار معدودند. از طرفی، برای بقای رسانه باید فکر جذب اسپانسر و تبلیغات باشیم. اما خط قرمزمان این است که «هر تبلیغی» را نپذیریم و از شیوه‌های اسپانسرینگ پنهان و به زعم من کثیف، دوری کنیم. اگر فلان شرکت یا ارگان، اسپانسر فلان برنامه است، باید برای مخاطب‌مان کاملاً روشن باشد.
هنوز یک ماه از فعالیت‌مان نگذشته و طبیعی است که کامل نباشیم، اما چشم‌اندازمان این است که بعد از شش‌ماه، بتوانیم به حداقل‌هایی برسیم که رسانه‌مان را در زمره رسانه‌های منبع و مرجع قرار دهد؛ رسانه‌ای که صداهای مختلفی از آن برخیزد.
تا این جای کار استقبال از کیدتاکس چه اندازه بوده است؟
- الآن که با هم گپ می‌زنیم، بیست و هشت روز از آغاز به کار فاز اول این رسانه گذشته. در فاز اول، چهل و پنج ویدئو منتشر شده و هنوز بخش ویژه «راهنما» ی ما که شامل ده سرفصل مجزا با بیش از دویست برنامه است، راه‌اندازی نشده. در این وضعیت چه باید بگویم؟ به عنوان روزنامه‌نگار و فعال در دنیای مجازی، حقیقتش این است که استقبال فراتر از انتظارمان بوده. همزمان با نمایشگاه کتاب، فاز دوم کار را آغاز می‌کنیم، و فکر می‌کنم تا ابتدای تابستان، از حالت فعالیت آزمایشی خارج شویم. اگر تا آن روز، همین وضع ادامه بیابد، می‌توانم بگویم که استقبال «عالی» و بی‌نظیر بوده است. چه از سوی مردم، که در قالب نقد و پیشنهاد به سراغ سایت ما آمده‌اند، چه از سوی گروه‌های صنفی که اظهار آمادگی کرده‌اند برای همکاری، چه از سوی برخی نهادها که برای حمایت مالی پیش‌قدم شده‌اند، همه‌چیز فعلاً خوب است. با این‌حال، «فعلاً» خوب است، و باید این وضعیت را حفظ و تقویت کنیم، با تولید محتوای مناسب‌تر.
درباره این بخش «راهنما» و برنامه توسعه فعالیت این سایت هم اگر توضیحی هست، بفرمایید؟
- درحال طراحی و ضبط برنامه‌هایی هستیم برای گروه‌های مختلف مخاطب‌مان: والدین، اهالی رسانه، برنامه‌سازان، معلمان و... ویدئوهای کوتاهی که با حضور کارشناسان حوزه‌های مختلف، راهنماهایی برای خرید کتاب، اسباب‌بازی، فیلم، موسیقی و... ارائه می‌کند. برای خبرنگاران، راهنماهایی برای اصول مصاحبه با بچه‌ها تهیه کرده‌ایم. برای برنامه‌سازان تلویزیونی، راهنماهایی برای اصول برنامه‌سازی برای سنین مختلف تهیه کرده‌ایم. قصد داریم برای والدین ویژگی‌های مختلف اسباب‌بازی‌ها و سی‌دی‌های بازی را توضیح بدهیم و در انتخاب بازی و اسباب‌بازی، روش‌هایی را به ایشان بیاموزیم. فهرست‌هایی تهیه کرده‌ایم که در هر برنامه، یک نویسنده و مترجم و تصویرگر، در یک ژانر یا موضوع خاص، مجموعه‌ای از کتاب‌ها را توصیه می‌کند.
همچنین، برای معلمان، براساس توصیه‌های روان‌شناسان، روش‌های برخورد صحیح با دانش‌آموزان بازیگوش را تبیین خواهیم کرد. برای فعالان فضای مجازی، راهنماهایی تهیه کرده‌ایم که براساس آن بتوانند در ایام بحرانی مانند سیل و زلزله، کودکان را فراموش نکنند و با روش‌های مؤثر و صحیح، دربارهٔ نیازهای آن‌ها اطلاع‌رسانی کنند و مطالبی از این دست.
از طرفی، قصد داریم که در انتشار اینترنتی نشریاتی مانند «پژوهشنامه ادبیات کودکان» وارد همکاری شویم یا با انجمن‌ها و نهادهایی مثل انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، انجمن فرهنگی تولیدکنندگان اسباب‌بازی، شورای کتاب کودک، انجمن علمی روانپزشکان ایران و... وارد گفت‌وگو شویم تا در بخش‌ها و سرفصل‌های ثابت، در قالب یک همکاری دوجانبه، برنامه‌هایی را تولید کنیم.
و اگر قرار باشد پیامی برای مخاطبان کتابک داشته باشید در ارتباط با کیدتاکس، آن پیام چیست؟
- من خودم از عرصه ادبیات و کتاب کودک و نوجوان وارد این رسانه شده‌ام، اما دوست دارم مدام تاکید کنم که کیدتاکس، رسانهٔ اختصاصی ادبیات و کتاب نیست، رسانه‌ای است درباره فرهنگ و هنر، حقوق و روان‌شناسی و حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی مربوط به کودکان و نوجوانان. در این راه، نیاز به نگاه‌های متفاوت کارشناسی داریم، از همهٔ عرصه‌ها. پس دست یاری به سوی تک‌تک علاقه‌مندان جهان کودکی دراز می‌کنم.
آدرس سایت http://kidtalks.ir/
