به بهانه اول مهر
هندوستان اقتصادی فقیر اما با سرعت رشد بسیار بالا دارد؛ به‌نحوی‌که اقتصاددانان برآورد می‌کنند تا دو دهه آینده در بین ۳ اقتصاد برتر جهان قرار خواهد گرفت.
هم دولت و هم سازمان‌های مردم‌نهاد و خیریه این کشور، در ۲۰ سال اخیر برنامه‌های متعددی در زمینه «فقرزدایی آموزشی کودکان» اجرا کرده‌اند. آمارها نشان می‌دهند در هندوستان نرخ ثبت‌نام در مقطع دبستان به بیش از ۹۵% درصد رسیده اما توانایی دانش‌آموزان در مهارت‌های اولیه‌ای نظیر خواندن و آشنایی با اعداد، به ویژه در مناطق روستایی، همچنان بسیار ضعیف است؛ به گونه‌ای که در برخی ایالت‌های این کشور، حدود نیمی از دانش‌آموزانی که مقطع دبستان را به پایان می‌رسانند، نمی‌تواند یک متن ساده را به‌طور روان بخوانند.
بنابراین در توسعه عدالت آموزشی برای مناطق محروم، فقط ساخت مدارس شرط نیست. بلکه باید به کیفیت دروس و میزان یادگیری دانش‌آموزان نیز توجه داشته باشیم.
در کشور هند، بنیاد «پِراتهام» یکی از بزرگ‌ترین سازمان‌های مردم‌نهادی است که در زمینه فقرزُدایی آموزشی کودکان فعالیت می‌کند و برنامه‌های ملی زیادی را با هدف آموزش مهارت‌های اولیه به کودکان در مناطق فقیرنشین روستایی و شهری اجرا کرده است. بنیاد «پِراتهام» در کنار مدرسه‌سازی در مناطق محروم هندوستان، بر این موضوع متمرکز است که همه دانش‌آموزان مناطق فقیرنشین باید توانایی روان خواندن و نیز مبانی ریاضیات را به خوبی کسب کنند. محققان این بنیاد با انجام آزمایش‌های مختلف در طول زمان به این نکته پی بردند که اهمیت موضوع فقط در کسب مهارت روان خواندن نیست؛ بلکه آنچه مهم‌تر است حس توانمندی و اعتماد به نفسی‌ست که مهارتِ خواندن به کودکان تزریق می‌کند.
برنامه «READ India» یکی از برنامه‌های پِراتهام است که از طریق همکاری با انجمن‌های روستایی و دولتی، به دنبال بهبود وضعیت یادگیری دانش‌آموزان در مقطع ابتدایی است. نقطه قوت برنامه پیش‌گفته در استراتژی‌های مشارکتی این سازمان و نیز استفاده از روش‌های آموزشی آسانی است که قابلیت اجرایی شدن توسط مردم عادی و کم‌مهارت را دارند.
سیستم آموزشی برنامه «READ India» شامل دو شیوهٔ نوآورانه است که عبارتند از TaRL و کمپ‌های یادگیری. روش اول به این صورت است که ابتدا وضعیت خواندن و محاسبات اولیه کودکان به وسیلهٔ یک ابزار ساده ارزیابی می‌شود و سپس این کودکان بر اساس سطح مهارت و توان یادگیری، به جای تأکید بر سن و مقطع تحصیلی، در گروه‌هایی مجزا گروه‌بندی می‌شوند. در مرحله بعد، مربیان با توجه به سطح مهارتی هر گروه، محتوا و وسایل آموزشی متناسب را انتخاب می‌کنند. بنابراین به منظور ارتقای کیفیت آموزش کودکان، در تهیه طرح درس و تجهیزات آموزشی، به «ویژگی‌های منحصر به فرد هر گروه» توجه می‌شود.
در روش دوم نیز، بنیاد آموزش پِراتهام با برگزاری کمپ‌های یادگیری برای دانش‌آموزان کلاس سومی تا پنجمی که همچنان در خواندن و محاسبات ضعیف هستند، می‌کوشد تا در قالب برنامه‌هایی فشرده، سطح مهارت‌های این کودکان را در خواندن و نیز مبانی ریاضیات افزایش دهد. این کمپ‌ها در طی ۸ تا ۱۰ روز برگزار می‌شوند و عملکردی فوق‌العاده در مهارت‌آموزی دانش‌آموزان داشته‌اند. کمیته اداره‌کننده این کمپ‌های یادگیری متشکل است از نیروهای آموزش‌دیده دولتی و همچنین داوطلبان محلی که پس از پشت سر گذاشتن دوره‌های آموزشی به استخدام این پروژه درمی‌آیند.
میزان بودجه‌ای که بنیاد «پراتهام» برای این برنامه ملی در نظر گرفته، حدوداً سالانه ۲.۵ میلیون دلار است. با توجه به تعداد دانش‌آموزان تحت پوشش، این مبلغ معادل سالانه ۲۰ دلار به ازای هر دانش‌آموز است. این بودجه از طریق سازمان‌های مردم‌نهاد داخلی، بنیادهای بین‌المللی و افراد خیّر تأمین می‌شود. برنامه «READ India» از ابتدای فعالیت خود در سال ۲۰۱۳ تا به امروز، مجموعاً حدود ۵۰۰٫۰۰۰ دانش‌آموز (تعداد مساوی دختران و پسران) را به صورت مستقیم تحت پوشش قرار داده است.
در حال حاضر بنیاد پراتهام مراکز «READ India» را در بسیاری از نقاط روستایی هند تأسیس کرده که این مراکز علاوه بر سوادآموزی دانش‌آموزان، برای توانمندسازی مادران خانوارهای فقیر نیز برنامه‌های متنوعی دارند. این مراکز دوره‌هایی در حوزه‌های کشاورزی، آموزش از راه دور، تربیت و مراقبت از کودک، فناوری اطلاعات و ارتباطات و نیز مراقبت‌های بهداشتی، با هدف توانمندسازی مادران و کمک به کسب درآمد آنها برگزار می‌کنند.
تلنگر
- چه درس‌هایی در برنامه READ India و نوآوری‌های آموزشی آن، برای سیاست‌گذاران آموزشی و سازمان‌های مردم‌نهاد ایرانی وجود دارد؟
