آشنایی با الیور جفرز

شخصیت‌های فرهنگ کودکی

زندگینامه

آثار آلیور جِفرز قالب‌های متفاوتی دارد، از نقاشی فیگوراتیو گرفته تا تصویرگری و کتاب‌های تصویری. نقاشی‌های متمایز او در چندین شهر و گالری مانند گالری لازاریدس[1] و گالری ملی پرتره[2] در لندن، موزه بروکلین[3] و نمایشگاه اسپرینگ بریک[4] در نیویورک و گشتالتن اسپیس[5] در برلین به نمایش گذاشته شده است.

کتاب‌های تصویری جفرز مانند «این پسر چقدر کتاب می‌خورد»[6]2006، «این گوزن مال من است»[7]2012، « روزی که مداد شمعی‌ها دست از کار کشیدند»[8]2013 و ادامه آن «روزی که مداد شمعی‌ها به خانه برگشتند»[9] 2015 (از پرفروش ترین‌های نیویورک تایمز) و «روزی روزگاری الفبا»[10]2014 به بیش از 30 زبان ترجمه شده است.
دومین کتاب او «پنگوئنی که گم شده بود»[11] 2005 با همکاری استودیو AKA، به یک پویانمایی کوتاه تبدیل شد و بیش از شصت جایزه مانند جایزه‌ی بهترین انیمیشن کوتاه بفتا را دریافت کرده است.

کتاب‌های تصویری او، جوایز بهترین کتاب‌های مصور کودکان[12] نیویورک تایمز، جایزه بولونیا راگازی[13]، جایزه کتاب سال ایرلند[14] و جایزه انجمن ادبی انگلستان، جایزه اسمارتیز[15]، جایزه کتاب ردهوس[16]، و کتاب سال بلوپیتر[17] را برده‌ است. الیور در سال 2010، در کاری مشترک با مک پِرمو[18] (فیلم‌ساز و هنرمند)، برنده جایزه امی[19] شد. هم‌چنین در سال 2013، طی همکاری مجدد با مک پِرمو، موزیک ویدئوی Ordinary Love گروه U2 را کارگردانی کرد.
او هم‌چنین کارگردان هنری تور جهانی معصومیت و تجربه این گروه بود.

الیور اهل بلفاست، ایرلند شمالی است و اکنون در بروکلین، نیویورک زندگی و کار می‌کند.

دیدگاه انتقادی

الیور جفرز نقاش و تصویرگری تحسین شده است. او بیش‌ترین شهرت‌اش را برای مجموعه کتاب‌های تصویری کودکان به‌دست آورده است.

در سه کتاب اول او: «چگونه ستاره‌ بگیریم؟»[20]2004، «پنگوئنی که گم شده بود» 2005 و «بازگشت به خانه»[21]2007، ماجراهای پسری را دنبال می‌کنیم که نام‌اش معلوم نیست (گویی داستان درباره‌ی همه‌ی پسرهاست). او پنگوئنی را به قطب جنوب بازمی‌گرداند، یا سعی در به‌دست آوردن ستاره‌ای دارد، یا به ماه سفر می‌کند. این قهرمان چشم آبی که بینی برجست‌هاش مشخصه‌ی غالب چهره‌ی اوست (بدون مو، ابرو، لب، گوش، فقط گاهی دهان دارد)، همیشه یک بلوز راه راه قرمز با شلواری آبی رنگ می‌پوشد که پاهای چوب مانندش را پوشانده است (چون او اصلا پا ندارد).

شاید غیر معمول به نظر بیاید اما این پسر، با ظاهری معمولی در خانه‌ای مستقل در محله‌ای خارج از شهری نامعلوم زندگی می‌کند. پدر و مادر این پسر کوچک (اگر داشته باشد) همیشه غایب هستند. شاید این غیبت، بیانگر دوستی‌های غیر واقعی و غیرعادی‌ای باشد که پسر برای حفظ‌شان تلاش بسیار می‌کند: با یک پنگوئن، یک ستاره و سپس یک بیگانه. موجودیت این پسر در جهان، شخصیتی یتیم است که در آثار جذاب الیور جفرز، به عنوان یک لکه مینیمالیستی در منظره‌ای غول پیکر ظاهر می‌شود. استفاده از آبرنگی رقیق که به زیبایی تمام صفحات را پر می‌کند، یک "تصویرگری" معمولی نیست. کارهایی که الیور در کتاب‌هایش انجام می‌دهد، بیش از خلق پس زمینه‌ی متن است. سبک ابتکاری جفرز این گونه است که طرح داستان را به‌جای قلم نویسندگی، با استفاده از قلمو می‌نویسد، گویی تصویر بر متن ارجحیت دارد.

گاهی صفحه آرایی کتاب‌های کمیک را با برگزیدن مجموعه‌ای از تصاویر دنباله‌دار انجام می‌دهد. در سایر مواقع، تصاویر دارای متن نیستند؛ به‌طوری که مخاطب بزرگسال ناخودآگاه مجبور به روایت داستان می‌شود، مگر این‌که اجازه دهد تصاویر خود صحبت کنند. رابطه‌ی میان کلمات و تصاویر است که الیور جفرز را همان‌طور که در مصاحبه‌اش گفت، هیجان‌زده می‌کند: "تا زمانی که درگیرش نشدم، نمی‌فهمیدم چگونه فقط چند کلمه، می‌تواند معنای تصویر را به‌ طور کامل تغییر دهد."

اگرچه طرح‌های داستانی جفرز سورئال به نظر می‌رسند اما ارتباط مکرر آن‌ها با روزمرگی، به آن‌ها زندگی می‌بخشد. شاید شخصیت پسر داستان درگیر تلاش‌های حماسی و غیرقابل باور باشد اما هنوز برای خوردن ناهار یا شام وحمام کردن، وقت دارد. در قسمتی درخشان از کمیک «بازگشت به خانه»، پسر از روی ماه می‌پرد و به خانه برمی‌گردد تا چیزهایی را که او و بیگانه برای تعمیر هواپیما و سفینه‌ی خود نیاز دارند، بدست بیاورد (این دو نفر به طور اضطراری روی ماه فرود آمده‌اند). با این حال، هنگامی که کتاب را ورق می‌زنیم در صفحه بعد، پسر را می‌بینیم که به خانه رسیده، روی صندلی اتاق نشیمن لم داده و مشغول خوردن ذرت بو داده است و برنامه تلویزیونی مورد علاقه‌اش را همراه با پنگوئن چاق و چله‌ی داستان «پنگوئنی که گم شده بود»، تماشا می‌کند. در صفحه روبه‌رو، بیگانه در تاریکی فضا به ساعت خود نگاه می‌کند و در این لحظه، پسر ناگهان به یاد می‌آورد که چه کاری باید انجام دهد، پس با سرعت به سمت قفسه می‌رود تا آن‌چه را نیاز داشته، بردارد. حتی اگراین اتفاقات با تخیلات ما در تضاد نباشد، باز همین تغییر مسیرهای عادی سبب می‌شود داستان‌های جفرز به واقعیت نزدیک باشند (شبیه بودن اتفاقات داستان به واقعیت برای مخاطب خردسال اهمیت دارد). طرح اصلی کتاب «چگونه ستاره‌ بگیریم»، از این قرار است: پسر ستارهای پیدا می‌کند و با آن دوست می‌شود. ایده‌ی داستان به‌خاطر توضیحات منطقی‌ای داده می‌شود، به خوبی پرورش یافته است. ستاره‌ای که پسر پیدا کرده یک ستاره دریایی است (نه یک ستاره که از آسمان پایین افتاده). همان‌طور که اخیراً جوانا کری[22] در مصاحبه گاردین با جفرز اظهار داشت:

"نقاشی‌ جفرز از برخی جهات کودکانه است اما چهارچوبِ کلی کار هرگز موهن یا حقیر نیست. نقاشی ساده و تاثیرگذار و احساسات قدرتمند شخصیت پسر است که داستان‌ها را به جنبش درمی‌آورد. او با شوخ طبعی ملایم و استادی بی قید وبند، بدون جزئیات اضافی، آزادی احساسی کودکی را ستایش می‌کند که هنوز تخیلاتش محدود به واقعیت نشده است."

در کتاب «این پسر چقدر کتاب می‌خورد» 2006، جفرز خوانندگان‌اش را به سمت دیگری سوق می‌دهد. تکنیک استفاده شده برای جلد کتاب را به راحتی می‌توان تشخیص داد اما طیف مواد و تکنیک‌های نقاشی استفاده شده در بسیاری از صفحات بین کلاژ و لوح رنگ باخته،[23] چندین برابر شده است. قهرمان این داستان هِنری است؛ پسری که نه فقط به استعاره در داستان "کتاب میخورد"، بلکه به معنای واقعی کلمه کتاب‌های داستان را می‌جود و می‌خورد. هِنری هرچه بیش‌تر بخورد، باهوش‌تر می‌شود، تا این‌که سرانجام متوجه می‌شود مانند هر رژیم غذایی نامتعادلی، این مقدار کتاب خوردن هم جنبه‌ی منفی و عوارض دارد.
کتاب «این پسر چقدر کتاب می‌خورد» همراه با جملات بامزه و دوپهلوی بی‌شماری تحسین شده است: گاردین آن را "چیزی که دهان آدم را آب می‌اندازد" توصیف کرد. "مجله آبزرور"[24] گفت: " کودکان این کتاب را می‌بلعند" و ضمیمه آموزشی مجله تایمز[25] نتیجه گرفت: "تمام کتاب مناسب خوردن به‌نظر می‌رسد".

در کتاب «موشک کاغذی بزرگ»[26] (2008) خوانندگان به پاره کردن جلد کتاب و استفاده مجدد از آن برای ساخت هواپیما ترغیب می‌شوند و بار دیگر، جلد و صفحات کتاب درمعرض تهدید قرار می‌گیرند. جفرز درحالی که کوشیده تا از موعظه و لحن حق به جانب دوری کند، داستانی سودمند، انتقادی و زیست‌محیطی را با موضوع نابودی اسرارآمیز یک جنگل برای کودکان خلق می‌کند. اثر دیگر جفرز « قلب و بطری»[27] (2010) با مسئله‌ا‌ی حساس‌تر مواجه می‌شود: مرگ پدر و رابطه متعاقب آن میان عشق و از دست دادن را از نگاه دختری کوچک میبینیم. دقت‌ نظر و شوخ‌طبعی جفرز که با حضور کوتاهی از قهرمان ناشناخته‌ی کتاب‌های اولیه‌اش همراه است، نکته‌ای را فاش یا مطلبی را نقل می‌کند که ممکن است از نگاهی دیگر، طرح داستانی پرمخاطره باشد.
"باید به عنوان یک پدر و نه یک منتقد، موفقیت الیور جفرز را مورد محک نهایی قرار بدهم. داشتن دو پسر کوچک دو و چهار ساله که هر شب مجموعه آثار الیور جفرز را می‌خوانند و غرق در کل داستان‌های جفرز هستند، خود گواه موفقیت الیور است. زیرا آن‌ها هرکتابی را نمی‌خوانند و انتخاب می‌کنند."

دکتر جیمز پروکتر[28] ، 2010

کتابشناسی

از کتاب‌های دیگر الیور جِفرز که به فارسی برگردان شده می‌توان به عنوان‌های زیر اشاره کرد:

«نجات یک بادبادک»[29]، « آنچه ما خواهیم ساخت»[30]، « این گوزن مال من است»[31]، « پسری که با پیراهانا شنا کرد!»[32]، « داستان یک دوست خیالی»[33]، « جایی که ما هستیم»[34]، « لوبی‌ها در عدد هیچ»[35]، « لوبی‌ها در من نبودم»[36]،« لوبی‌ها در کلمه‌های مخالف»[37]، «لوبیها در بلوز جدید»[38]، «چطوری پرواز کنم؟»[39]، «ما اینجا زندگی میکنیم»[40] و «چگونه ستاره بگیریم»[41] که با نام « پسر بچه‌ای که میخواست یک ستاره داشته باشد» نیز منتشر شده است.