در هفتهی نخست تیرماه 1403 کتابداران، ترویجگران و کودکان عضو کتابخانههای «با من بخوان» در استان کرمانشاه میزبان چند تن از فعالان حوزهی ادبیات، نمایش و موسیقی کودک بودند تا با ذهنی سرشار از ایدههای نو به پیشواز برنامههای تابستانی امسال بروند. یک هفته صدای خنده، شادی و بازی کودکان و بزرگسالان در کتابخانهها پیچید و دوستیها را مستحکمتر، و عشق و علاقه به خواندن و حضور در کتابخانه را صدچندان کرد.
دوم تا هفتم تیر ماه، با هماهنگی موسسهی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و به همت کارشناسان محلی برنامهی «با من بخوان» در استان کرمانشاه، گروهی چهار نفره از کنشگران و آموزشگران حوزهی ادبیات، هنر و تئاتر کودک و نوجوان به سرپرستی جمالالدین اکرمی برای برگزاری چند کارگاه آموزشی به این استان سفر کردند. جمال الدین اکرمی نویسنده و آموزشگر شناختهی شدهی ادبیات و تئاتر کودکان است که کارگاههای عملی خلاقانهای با موضوع فعالیتها و بازیهای نمایشی، ریتم و موسیقی، و نوشتن خلاق برای کودکان و نوجوانان برگزار میکند. همراهان ایشان در این سفر مریم زندی، مدیر آموزشی «خونهی مادری»، ماهرخ وجدانیفر، از مدیران «مرکز توانمندسازی زنان و کودکان مهر و ماه»، محبوبه عطاالهی، بازنشستهی کانون پرورش فکری و کارشناس ادبیات کودک و نوجوان، بودند که همگی تجربهی زیادی در کار با کودکان بهویژه کودکان آسیبدیده دارند.
این گروه در این سفر یک هفتهای، در کتابخانههای کرمانشاه، جوانرود، ثلاث و زلان کارگاههایی عملی برای کودکان و نوجوانان از گروههای سنی گوناگون، با حضور و همراهی کتابداران و والدین، برگزار کردند که مورد استقبال فراوان قرار گرفت. ترویجگرانی از سراسر استان کرمانشاه نیز در این کارگاهها حضور و مشارکت داشتند. شرکتکنندگان در این کارگاهها دربارهی شیوههای خلاق و موثر اجرای فعالیتهای نمایشی با کودکان و نوجوانان، تلفیق شعر و موسیقیهای محلی و انواع بازی، اجرای نمایشهای گروهی و انتقادی، و ساخت کولاژ با وسایل دورریز آموختند و لحظات لذتبخشی را سپری کردند.
کتابخانهی داوین کرمانشاه نخستین کتابخانهای بود که این کارگاهها به مدت دو روز در آن برگزار شد و در چند نوبت میزبان شمار زیادی از کودکان و ترویجگران بود. کودکان و نوجوانان عضو کتابخانه به همراه والدینشان، تعدادی از نوجوانان عضو کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، و نیز شماری از کودکان و نوجوانان مراکز کودکان بیسرپرست و بدسرپرست تحت پوشش بهزیستی (کیمیای هستی، اورژانس اجتماعی و مرکز شقایق) از جمله گروههایی بودند که در این کارگاهها شرکت کردند. حضور کودکان مراکز بهزیستی، که از اعضای فعال کتابخانهی داوین هستند، در کنار دیگر کودکان و خانوادهها از نکات مثبت این کارگاه بود. سپس نوبت به کتابخانههای جوانرود، زلان و ثلاث باباجانی رسید تا هر کدام یک روز میزبان کودکان، خانوادهها و آموزشگران باشند. بعدازظهر روز چهارم تیر ماه هم نشست آموزشی ویژهای برای ترویجگران و کتابداران در محل کتابخانهی جوانرود برگزار شد.
در این کارگاهها ابتدا شرکتکنندگان در قالب فعالیتهایی همچون بازی، ساخت موسیقی فیالبداهه و آوازخوانی با هم آشنا میشدند و ارتباطی دوستانه برقرار میکردند. سپس شرکتکنندگان به گروههای پنج شش نفره تقسیم میشدند که در هر گروه یک مربی یا والد نیز حضور داشت. هر یک از گروهها میبایست برای یک موضوع انتخابی (موضوعاتی چون تعصب، آموزش و پرورش، حفظ محیط زیست یا مصاحبهای دربارهی یک موضوع انتخابی) یک نمایشی گروهی انتقادی بسازند و اجرا کنند.
مربیان و کتابداران شرکتکننده از اینکه آموختهاند چگونه به سهولت میتوانند با همکاری خود کودکان دیالوگهایی را بهصورت نمایشنامه درآوردند و برای اجرا آماده کنند ابراز خرسندی میکردند و معتقد بودند درگیری مستقیم کودکان با موضوعات انتخابی، داشتن حق گزینش، و پرداختن به احتمالهای گوناگونی که در هر نمایش و روایت میتواند رخ دهد، موجب شعف، اشتیاق و مشارکت فعالانهی آنان به ویژه نوجوانان شده است. کودکان ترغیب شدند که در لحظه به دیالوگهای نمایش فکر کنند، جمله بسازند، اجرا کنند، و منطق روایی برای نمایشهایشان بسازند. تشویق کودکان و نوجوانان به اجرای نمایش خلاق، یا بیان فیالبداههی دیالوگها در پیوند با منطق روایی، به آنان کمک خواهد کرد تا خلاقیت و خیالپردازی بیشتری داشته باشند و به تدریج اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند. در بخش تئاتر، بهویژه نوجوانان ظرفیت قابل توجهی از خودشان نشان دادند و با هدایت درست آموزشگران بهراحتی توانستند کتابهای سادهای را خوانده بودند تبدیل به نمایش کنند.
رضایت مادرانی که همراه با کودکان خردسالشان در این کارگاهها شرکت کرده بودند هم بسیار زیاد بود و فعالانه و پرشور در انواع فعالیتها شرکت کردند. یکی از فعالیتهای مورد علاقهی مادران تصویرسازی با تکنیک کلاژ با استفاده از خردهکاغذهای رنگی و مواد دورریختی و بیاستفاده بود. این کارگاهها فضایی فراهم کرد تا این مادران که بسیاریشان در دوران کودکی از فرصت پرداختن به فعالیتهای هنری و خلاقانه محروم بودهاند، همپای کودکانشان دوباره کودکی کنند. دست به آفرینش هنری بزنند، نقاشی بکشند، طراحی کنند و ذهنیات و احساسهایشان را به روی کاغذ بیاورند. این کارگاه مقدمهای شد تا کتابداران و ترویجگران به مشارکت دادن بیشتر مادران در فعالیتهای هنری کتابخانه بیاندیشند.
طراحی بازیهای ساده در جهت ایجاد شور و نشاط و تنوع بخشیدن به فعالیتهای کتابخانه با بهکارگیری وسایل بسیار ساده، بخش مورد علاقهی کتابداران و کودکان بود. کتابداران و ترویجگران آموختند که چگونه با روشهای بسیار کمهزینه میتوانند بازیهایی طراحی کنند که هم هیجان و انرژی کودکان را تخلیه و رها کند و هم آنها را برای انجام فعالیتهای کتابمحور و کار گروهی آماده سازد.
استفاده از دف و تنبک و سازهای بومی، آموزش ریتم، نواختن ملودیهای مختلف، و اجرای ترانههای کردی و فارسی بخش دیگری از این کارگاهها بود که بسیار مورد توجه قرار گرفت و جایگاه موسیقی در یادگیری کودک را به ترویجگران و والدین به خوبی نشان داد. کتابداران و ترویجگران معتقد بودند که یادگیری این بازیها و اجرای شعرهای محلی و تلفیق این موارد با کتابخوانی بیشک تاثیر چشمگیری در کارشان خواهد گذاشت. ترغیب نوجوانان به آواز خواندن و پیشنهاد تشکیل گروه سرود و موسیقی در کتابخانه یکی دیگر از اتفاقهای مثبت این کارگاه بود. مشخص شد که تعداد قابل توجهی از نوجوانان واقعاً خوشصدا هستند و بسیاریشان عاشق سرودخوانی و اجرای گروهی ترانهها.
«با من بخوان» قدردان آقای اکرمی و گروه همراهشان است که چنین تجربهی بینظیری را برای کودکان و ترویجگران رقم زدند. امیدواریم با ادامه و گسترش این دست همکاریها و همافزاییها روز به روز بر غنای کتابخانههای کودک و دیگر مراکز فرهنگی کودکان افزوده شود.