1. معرفی گروه هدف
تعریف دقیق گروه: کودکانی که به‌منظور تأمین نیازهای خانواده یا بقای خود، ناچار به انجام کار در سنین پایین هستند. این کار ممکن است در خیابان، کارگاه‌ها، بازار، کارخانجات یا حتی در خانه باشد.
موقعیت‌های رایج: خیابان، کارگاه‌ها، فروشندگی، دست‌فروشی، مشاغل خدماتی یا کار در خانه.
چالش‌های اصلی: خستگی جسمی، آسیب روانی، فقدان زمان یا انگیزه برای خواندن، خودپنداره منفی، تجربه طرد اجتماعی.
2. نقش تسهیل‌گر در این گروه
انتظارات: ایجاد ارتباط انسانی و همدلانه، ترویج کتاب به عنوان فضای امن، پرهیز از نگاه ترحم‌آمیز یا آموزشی صرف.
مهارت‌ها: توانایی جلب اعتماد در زمان کوتاه، انعطاف، شنونده‌ی فعال بودن، آشنایی با دنیای کار کودک.
شیوه تعامل: تعامل غیررسمی، گفت‌وگو درباره تجربه‌های روزمره، پذیرش واقعیت‌های زندگی کودک.
3. محیط و فضای مناسب برای ترویج
ویژگی‌ها: غیررسمی، کوتاه‌مدت، در دسترس، انعطاف‌پذیر، گاهی در مکان‌های غیرمعمول مثل کنار خیابان یا خانه کودک.
توصیه: استفاده از کیف کتاب سیار، بلندخوانی در زمان استراحت، فضای امن برای توقف کوتاه.
ایمنی: پرهیز از ایجاد حس اجبار، احترام به زمان و شرایط کودک.
4. انتخاب کتاب مناسب
معیارها: کتاب‌هایی با قهرمانان مقاوم، داستان‌هایی از سخت‌کوشی، طنز، موضوعات روزمره، تصویری، کم‌حجم.
نمونه کتاب‌ها: «احمد و کفش‌دوزک»، «بچه‌های کار»، داستان‌هایی با شخصیت‌های کودکِ شاغل.
منابع: کتابک، طرح‌های ویژه خانه کودک، کتابخانه‌های خیریه.
5. روش‌های بلندخوانی و تعامل
قبل از خواندن: ایجاد گفت‌وگوی کوتاه درباره روز کاری، پرسش درباره تجربه شخصی.
حین خواندن: استفاده از صداهای مختلف، پرسش درباره تصمیم شخصیت‌ها، نمایش نمادین.
بعد از خواندن: گفت‌وگوی باز، دعوت به بازگویی داستان، کشیدن نقاشی یا ساخت کاردستی.
6. فعالیت‌های مکمل پیشنهادی
- نقاشی از محیط کار و مقایسه با داستان
- ساخت دفترچه رؤیا یا آرزوها
- بازی‌های گروهی کوتاه برای تخلیه هیجانی
- گفت‌وگو درباره راه‌های تخیل و مقاومت
7. چالش‌های رایج و راهکارها
چالش‌ها: بی‌اعتمادی، خستگی، حضور کوتاه‌مدت، نبود تمرکز.
راهکارها: ارتباط مستمر، انعطاف در روش، انتخاب محتوای بسیار کوتاه و جذاب.
حفظ انگیزه تسهیل‌گر: ثبت پیشرفت‌های کوچک، ارتباط با تسهیل‌گران دیگر، یادداشت‌برداری از لحظات معنادار.
8. پیگیری و مستندسازی
ابزارها: دفترچه‌ی تعامل، عکس فعالیت (با اجازه)، ثبت جملات کودک.
روش مستندسازی: مشاهده‌ی پیوند کودک با کتاب، ارزیابی غیررسمی از علاقه‌مندی، یادداشت تغییرات کوچک رفتاری.
بازخورد: گفت‌وگوی غیرمستقیم با کودک، دریافت نظر همکار یا خانواده (در صورت ارتباط).
📌 ترویج خواندن برای کودکان کار، بیش از آموزش رسمی، راهی است برای احیای حس ارزشمندی، آفرینش و خیال در دل کار روزمره.
