در این کارگاه، کودکان با اصول اولیه‌ی مرمت ظروف سفالی آشنا می‌شوند و به صورت عملی، مراحل مرمت یک ظرف شکسته را تجربه می‌کنند.
فعالیت آغازین
در ابتدای جلسه، زمانی را به مرور فعالیت‌های جلسه‌ی گذشته اختصاص دهید:
- شنیدن و بازگو کردن لالایی‌ها و قصه‌هایی که کودکان گردآوری کرده‌اند.
- نمایش و توضیح اشیای قدیمی که با خود آورده‌اند.
مقدمه‌ی نظری بر مرمت سفال
از کودکان بخواهید درباره‌ی ظروف سفالی یا چینی ارزشمند خانه‌شان فکر کنند. سپس مفهوم مرمت را با مقایسه با درمان بیمار توسط پزشک برایشان توضیح دهید.
برای ایجاد هیجان و حس مشارکت، فضای کلاس را شبیه اتاق عمل طراحی کنید:
- کودکان با عنوان "دکتر" صدا شوند.
- روپوش سفید یا دستکش برای آن‌ها فراهم شود (در صورت امکان).
سپس ازکودکان بخواهید به یاد بیاورند که در خانه شان چه ظرف هایی از جنس چینی یا سفالی دارند که خیلی قدیمی است یا از ارزش بالایی برخوردار است. به آن ها یاد آور شوید که مرمت کردن یک ظرف شکسته مثل درمان بیمار ازسوی پزشک است. فضای کلاس را به اتاق عمل تشبیه کنید و کودکان را با نام آقای دکتر ..... و خانم دکتر .... صدا کنید. بکوشید در کلاس شور لازم را ایجاد کنید تا کودکان حس کنند که در آنجا یک سری ظرف شکسته نیاز به عمل جراحی دارند. اگر بتوانید، برای آن ها دستکش جراحی و روپوش سفید تهیه کنید (همان طور که مرمت گران در کارگاه های مرمت انجام می دهند).
مواد مورد نیاز برای مرمت:
- ظروف سفالی جدید (برای شکستن و استفاده در کارگاه)
- چسب کاغذی (برش‌های ۵ میلی‌متری)
- چسب مایع
- گوش پاک‌کن یا چوب کبریت
- روزنامه برای پوشاندن سطح میز
مراحل عملی مرمت سفال
۱. قطعه‌یابی (جورچین اولیه):
- کودکان قطعات شکسته را مانند پازل در کنار هم قرار دهند.
- قطعات را نچسبانند، فقط ترتیب صحیح آن‌ها را بیابند.
نکات مهم:
- قطعات را به‌آرامی بچرخانند تا محل مناسب آن‌ها مشخص شود.
- از ساییدن لبه‌ها به یکدیگر خودداری شود.
قبل از هر کار باید قطعه های شکسته مثل یک جورچین در کنار هم قرار گیرند و شکل اولیه ی ظرف بدون چسباندن به وجود آید. به این کار قطعه یابی می گویند.
نکته ی ۱: برای پیدا کردن محل شکسته، باید قطعه ها را آن قدر بچرخانید تا قطعه ها جای خود را بیابند و جفت و جور شوند.
نکته ی ۲: از ساییده شدن لبه ی قطعه ها به هم جلوگیری کنید، چون در صورت ساییده و لب پر شدن، خوب کنار هم قرار نمی گیرند.
۲. وصالی موقت:
- قطعات را با چسب کاغذی به‌طور موقت متصل کنند.
- جهت چسب باید عمود بر شکستگی باشد.
روش اشتباه وصالی:
روش درست وصالی:
۳. وصالی نهایی:
- قطعات را به‌آرامی باز کنند بدون آن‌که ترتیب آن‌ها به‌هم بخورد.
- به کمک گوش پاک‌کن یا خلال دندان، چسب مایع را در محل اتصال بزنند.
- دو قطعه را با دقت به هم بچسبانند و برای چند ثانیه نگه دارند.
- مجدداً روی محل شکستگی را با چسب کاغذی بپوشانند.
- این کار را تا بازسازی کامل ظرف ادامه دهند.
نکات کلیدی:
- چسب زیاد استفاده نشود.
- در صورت بیرون‌زدن چسب، بلافاصله با دستمال کاغذی تمیز شود.
پس از پایان مرمت، کودکان ظرف‌های خود را کنار بگذارند. پس از حدود ۱۲ ساعت، می‌توان چسب‌های کاغذی را جدا کرد.
نکته ۲: پس از جدا کردن یک قطعه از قطعه‌های دیگر، از چرخاندن دست خودداری کنید؛ زیرا این کار ممکن است باعث شود محل دقیق نصب قطعه را فراموش کنید.
نکته ۳: برای چسباندن قطعه‌ها، از لایه‌ای بسیار نازک از چسب استفاده کنید تا میان قطعه‌ها فاصله نیفتد. استفاده‌ی بیش از حد از چسب، باعث بیرون‌زدگی آن و در نتیجه، کثیف شدن کار خواهد شد. اگر چسب از محل شکستگی بیرون زد، بلافاصله و با دقت، آن را با دستمال کاغذی پاک کنید.
پس از گذشت ۱۲ ساعت، کودکان می‌توانند نوارهای چسب کاغذی را به‌آرامی از روی ظرف خود جدا کنند.
نکات تخصصی مرمت در موزه‌ها (برای آشنایی کودکان):
در موزه‌ها:
- از چسب آرالدیت (دو جزئی) استفاده می‌شود.
- در صورت گم‌شدن قطعه‌ای، بازسازی با گچ دندان‌پزشکی و ورقه‌ی مومی انجام می‌شود.
- طبق مقررات منشور مرمت، مرمت‌گر حق ندارد به‌گونه‌ای ترمیم کند که اثر جدید غیرقابل‌تشخیص باشد؛ بنابراین باید بخش مرمت‌شده با رنگ یا سطح متفاوت مشخص شود.
توصیه برای زندگی روزمره:
به کودکان یادآوری کنید:
- ظروف شکسته‌ی چینی، سفالی یا شیشه‌ای را دور نریزند.
- آن‌ها را با کمک بزرگ‌ترها مرمت کنند.
- از مهارت‌هایی که در این کارگاه آموخته‌اند استفاده کنند.
برنامه‌ریزی برای جلسه‌ی آینده
از کودکان بخواهید:
- یک داستان کوتاه که خودشان نوشته‌اند را با خود بیاورند.
- بهتر است داستان در قالب کاغذ A4 تا شده (در قطع A5) آماده شود.
- در جلسه‌ی بعد، صحافی سنتی این داستان‌ها انجام خواهد شد.
