نشست «کتاب اسباب بازی» مفهومی نو در بازار نشر ایران در دومین روز از برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در محل سرای کودک و نوجوان برگزار شد. آزاده بیات، مصطفی کریمی، محمد سلیمی و جوانشیر بن یاب در این نشست با تشریح فرایند تلفیق اسباب بازی و کتاب در موارد مختلف به گفت و گو پرداختند.
در ابتدای این نشست مصطفی کریمی، مولف و نویسنده کتاب‌های کودک و نوجوان با اشاره به این که پیش از دبستان و اوایل دبستان یادگیری کودکان توام با بازی است، بر اساس نظریات ژان پیاژه چند نوع بازی را توضیح داد.
او با اشاره به این که ژان پیاژه، روانشناس سوئیسی تاثیر بسیار زیادی در آموزش، تربیت و روانشناسی کودکان گذاشت، بیان کرد: این روانشناس به طور کلی سه نوع بازی تمرینی، نمادین یا سمبلیک و بازی‌های باقاعده را تعریف می کند.
مدیر انتشارات نوآموز ادامه داد: کودکان زیر ۳ سال بازی‌هایی را انجام می‌دهند که ماهیچه‌های کوچک و بزرگ دست در آن تقویت می شود و در دوره حسی و حرکتی بازی ها به شکلی است که حرکت بین دست و چشم انجام می‌گیرد؛ این نوع بازی، بازی تمرینی است. نوع دیگر بازی های نمادین یا سمبلیک است، که کودکان بالای ۲ سال درک مسایل اجتماعی اطراف و حتی ترس ها و تمام مسایل مربوط به هیجانات خودشان را با بازی تطبیق می دهند.
کریمی با تاکید براینکه تمام بازی های کودکان قبل از ۴-۵ سالگی بازی های نمادین است، عنوان کرد: از سنین بالاتر بازی ها با قاعده می شوند که قوانینی برای آن مشخص شده است.
وی با اشاره براین که بازی یک عمل لذت بخش خود جوش است گفت: تمام یادگیری های پیش از دبستان توام با بازی انجام می شود و در سال های اول دبستان کوشش می شود نوع یادگیری و فعالیت کودک با بازی توام باشد.
کتاب اسباب بازی به تجسم سه بعدی کودکان کمک می کند
آزاده بیات کارشناس ارشد طراحی صنعتی، یکی دیگر از شرکت کنندگان در این مراسم حرف‌هایش را این‌گونه آغاز کرد: متاسفانه اسباب بازی در کشور ما در حوزه های مختلف از جمله بازرگانی، واردات و تولیدی جا افتاده است در حالی که ممکن است فعالان این حوزه در زمینه اسباب بازی انتخاب درستی نداشته باشند یا تولیداتشان دور از دید روانشناسان باشد بنابراین شورای نظارت بر اسباب بازی و کانون پرورش فکری کودک و نوجوان باید خیلی فعالانه این مسایل را کنترل کنند.
بیات با اشاره به این که بازی و کتاب دارای چه مشترکاتی هستند که سبب تولید و طراحی کتاب اسباب بازی می شود، گفت: کتاب و ادبیات دنیای خودشان را دارند، وقتی کودک قصه ها را می خواند بدون اینکه فضای واقعی و ملموسی داشته باشد شروع به تصویر سازی می کند و تمام آن اتفاقات را خودش می سازد و در اینجا کتاب و تصویر نشانه هایی از آن دنیاها را بیشتر در اختیار کودک قرار می دهد و در واقع «کتاب- اسباب بازی» می خواهد این حس را بیشتر پرورش دهد.
مشاور فصلنامه چهارباغ ادامه داد: کتاب- اسباب بازی به تجسم سه بعدی کودکان کمک می کند و بچه ها می توانند آن فضا را به طور واقعی ترسیم کنند. به تعبیری دیگر این دستاورد می تواند تعامل بسیار بالایی را بین کودک و کتاب ایجاد کند.
بیات با تاکید بر اینکه لزوما نباید تمام کتاب های ما کتاب اسباب بازی شوند، اظهار کرد: کتاب اسباب بازی ها عاملی به عنوان بازی و عاملی به عنوان تعامل ارتباطات چند سویه را برای کودکان برقرار می کنند.
وی اضافه کرد: اگر ناشران ما اعتماد کنند و هزینه‌ای بیشتر بابت کتاب بپردازند کتاب هایی خواهیم داشت که بخش عظیمی از دنیای زنده کودک را پوشش خواهند.
مشاور فصلنامه چهارباغ حوزه اسباب بازی ها را حوزه‌ای بین رشته ای دانست و گفت: حوزه های ادبیات، تصویرسازی و ساخت و پرداخت یک سه بعدی در کنار هم می توانند چیزی را تبدیل به کتاب اسباب بازی کنند و طراحان در این حوزه باید با احساس مسوولیت بیشتری در این حوزه قدم بردارند و هر ترسیمی در این حوزه کاملا حساب شده باشد.
وی یادآور شد: کارگاهای آموزشی را با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و آموزش و پرورش برگزار کردیم و در آن تمام شیوه های ساخت این کتاب ها از تکنیک های ساده تا تکنیک های پیچیده در این کتاب های حرکتی کار شده است.
کتاب برای اسباب بازی یا اسباب بازی برای کتاب؟
محمد سلیمی، مدیر توسعه آموزشی پات هم در این نشست با اشاره به اینکه کتاب اسباب بازی در ایران خیلی مهجور واقع شده است، بحث خود را با این پرسش که آیا کتاب برای اسباب بازی است و یا اسباب بازی برای کتاب؟ آغاز کرد.
وی گفت: اسباب بازی در رده سنی ۱ تا ۷ سال بهترین وسیله برای نهادینه کردن فرهنگ کتابخوانی است.
سلیمی با تاکید براینکه در خارج از کشور فرهنگ کتابخوانی و آشنایی با کتاب را از طریق اسباب بازی در کودکان نهادینه می کنند، اظهار کرد: اگر به سال های ابتدایی کودک(۱ تا ۳ سالگی که دوران کنجکاوی و ۳ تا ۷ سالگی که دوران یادگیری کودک است) توجه کنیم می بینیم که کشورهای خارجی و جدیدا برخی مجموعه ها در ایران در تلاش هستند تا از طریق اسباب بازی که بزرگ‌ترین و قویترین ملموس در این رده سنی است فرهنگ کتاب خوانی را در کودکان آموزش و نهادینه کنند.
تولیدکننده وسایل خلاقیت و فکری در حوزه کودک، گفت: در حال حاضر کمپانی های بزرگ تولید اسباب بازی در کنار تولیدات خود یک کتاب می گذارند و کتاب ها جدای از آموزش آنچه که در محیط اطراف کودکان می گذرد به آن ها آموزش می دهد که این سازه ای را که خودشان ساخته اند به چه دردشان می خورد و تمام آن اطلاعاتی آموزشی و چیزهایی که می شود با آن کودک را کنجکاو کرد را از طریق این اسباب بازی نهادینه می کنند.
سلیمی در ادامه گفت: در این پکیج علاوه بر چارچوب و بدنه کتاب ابزارآلاتی متناسب با سن کودکان وجود دارد تا بچه ها درباره محیط اطرافشان کنجکاو شوند و آن‌ها را بسازند و در واقع در این شیوه متد نخست این است که کودک ببیند، بسازد ودر مرحله بعد فکر کند و سپس با خلاقیت خودش طراحی کند و در این خصوص مهم رشد مهارت‌های ذهنی، دیداری و... است.
مدیر توسعه آموزشی پات بیان کرد: به اعتقاد بنده مهم‌ترین اتفاقی که باید در حوزه کتاب اسباب بازی روی دهد این است که تولیدکنندگان ما در کنار محصولات خودشان یک کتاب آموزشی داشته باشند که کودک علاوه براینکه به محیط اطرافش کنجکاو می شود برای آنچه که ساخته یک شعر وجود داشته باشد که به صورت مصور به کودک منتقل شود و اطلاعات و دانستنی هایی هم به صورت دیداری و شنیداری و هم به صورت مکتوب برای والدین موجود باشد تا بتواند با آن محصول اسباب بازی ارتباط برقرار کند.
نشانه های تصویری برای کودکان
در ادامه این نشست جوانشیر بنیاب کارشناس طراحی و تولید وسایل سرگرمی مشاور کانون پرورش فکری کودک و نوجوان، گفت: بچه ها آنچه را می بینند خودشان به نوع دیگری معنا و خوانش می کنند برای همین است که کتاب هایی که متن ندارد ولی تصویرها و نشانه هایی دارند در دنیای کودکان معنای بسیار گسترده و کاربردی تر دارند.
بنیاب با اشاره به اینکه یکی از بنیانگذاران مرکز تولید سرگرمی های کانون پرورش فکری است، افزود: بسیار مسرورم که امروز این فکراز پایگاه های فکری و کاری برای اهالی فرهنگ برای کودکان شروع شده است.
وی ادامه داد: از سال ۶۱ که ما کارمان را برای کانون پرورش فکری شروع کردیم در بازار ایران برای بازی، به معنای آکادمیک کاری نشده بود و تولید یکی از معضلات ما بود، کما اینکه امروز هم هست.
کارشناس طراحی و تولید وسایل سرگرمی مشاور کانون پرورش فکری کودک و نوجوان با اشاره براینکه ما از ابتدا طراح را سانسور نمی کنیم، اظهار کرد: کسی که تولید می کند، یعنی کسی که کار فکری طراحی اسباب بازی انجام می دهد و کتاب هم به اعتقاد بنده یک نوع اسباب بازی است و فقط شکل و فرم دارد، از این نگاه که به کار طراح می نگریم می بینیم که طراح تمام مسیر را از زمین تا آسمان حرکت می کند و در این مسیر ما از ابتدا طراح را سانسور نمی کنیم بلکه در ابتدا او را آزاد گذاشته و در مرحله بعد با دیدن کارگاه کارش را به‌صورت اجرایی انجام می دهد.
بنیاب عنوان کرد: اگر می خواهید آن محصول تولید شده با قیمت ارزانی تمام شود اجازه ندارید از کیفیت و کاربرد کار بکاهید.
وی با تاکید بر این که از دو زاویه اقتصادی فرهنگی باید این کار را دید گفت: در بخش اقتصادی باید محاسباتمان درست باشد و عمر آن باید طوری باشد تا سرمایه و نیروی انسانی هدر نرود و در بحث فرهنگی اگر ما کالا را طوری تولید کنیم که زودتر بخرند و زود مصرف کنند و بیندازند دور این یک دید نامناسب است که در برخی جوامع وجود دارد ولی در جامعه ای که نظارت درستی وجود دارد باید بهترین حاصل را ازآن بگیرید که بتوانید فرهنگ مصرف صحیح را حمایت کنید.
