نوزدهمین و بیستمین شمارهی دو فصل‌نامه علمی پژوهشی «مطالعات ادبیات کودک»، در تابستان سال 1399 منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان موضوع‌های نظری و پژوهشی در گستره‌ی ادبیات و هنر کودک و نوجوان گذارده شده است.
دو شمارهی 19 (بهار و تابستان) و 20 (پاییز و زمستان) 1398 در دهمین سال انتشار این دوفصلنامهی علمی پژوهشی منتشر شده است.
نوزدهمین شمارهی دوفصل‌نامه مطالعات ادبیات کودک (بهار و تابستان 1398)، دربردارنده‌ی هشت مقالهی پژوهشی با ویژگی‌های زیر است:
1. بررسی و تحلیل قصه‌های «حیوان‌داماد»
علی حیدری، سمیه حدادیان و قاسم صحرایی، در پژوهش مشترک‌شان، با رویکردی توصیفی‌تحلیلی، پس از آوردن خلاصه‌ی چند قصه‌ی «حیوان‌داماد»، به بررسی و تحلیل علت‌های پیدایش و روند دگردیسی این قصه‌ها پرداخته‌اند. آنان سپس خویشکاری (function) های مشترک قصه‌های حیوان‌داماد در فرهنگ‌های مختلف را بررسی و نشان داده‌اند که موضوع حیوان‌داماد با داشتن اشتراک‌های بنیادی در جهان، چگونه در برخی از فرهنگ‌ها دچار دگردیسی شده است.
2. آسیب‌شناسی پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد دانشجویان ادبیات کودک (بررسی کاستی‌ها و خطاهای رایج)
مرتضی خسرونژاد و لاله آتشی، با آگاهی و شناختی که از اهمیت روش تحقیق با دانشگاهی‌شدن ادبیات کودک دارند، در بررسی تحلیلی‌شان، نگاهی آسیب‌شناسانه به پایان‌نامه‌های دانشجویان ادبیات کودک داشته و درباره‌ی کاستی‌ها و نادرستی‌های رایج در بیست‌وپنج پایان‌نامه در رشته کارشناسی ارشد ادبیات کودک که در چهارمین جشنواره‌ی پایان‌نامه‌های برتر «مرکز مطالعات ادبیات کودکان دانشگاه شیراز» شرکت کرده‌اند، به بحث و گفت‌وگو پرداخته‌اند.
3. مقایسه‌ی رمان «سلحشوران پارله‌آن» و «هری‌پاتر» بر اساس رویکرد اسطوره‌ای
زینب شیخ‌حسینی و آرزو پوریزدان‌پناه کرمانی در پژوهش خود با به‌کارگیری شیوه‌ی تحلیل محتوا، به سنجش فانتزی «هری‌پاتر» نوشته‌ی جی. کی. رولینگ و «سلحشوران پارله‌آن» نوشته‌ی علی خواسته - که رمان برتر هشتمین جشنواره‌ی ادبیات کودک شناخته شده – برپایه‌ی رویکرد اسطوره‌ای پرداخته‌اند. آنان در مقالهی خود به این پرسش‌ها پرداخته‌اند که آیا مفاهیم و موقعیت‌های اسطوره‌ای و جادویی در این دو اثر به روایت داستان انسجام بخشیده است؟ و آیا رمان سلحشوران پارله‌آن در سنجش با رمان هری‌پاتر، نمونه‌ی موفق فانتزی ایرانی می‌توان شناخت؟
4. کارکرد «سفر» در داستان‌های فانتاستیک ایرانی بر اساس رمان «کنسرو غول»
سکینه عباسی و معصومه میرابوطالبی در پژوهش خود به شیوه‌ی تحلیلی‌توصیفی و با تأکید بر چهارچوب نظری «فردیت» کارل گوستاو یونگ و درآمیختن آن با «سفر قهرمان» جوزف کمبل، کوشیده‌اند در دو سطح واقعی و فراواقعی، رمان «کنسرو غول» نوشته‌ی مهدی رجبی را بررسی و تحلیل کنند، و به شناخت فرایند مهم سفر که به پیوند تضادهای درونی و بیرونی فرد و پیامد آن، وحدت تضادها است و سبب دستیابی به «بلوغ» می‌شود بپردازند.
5. نقد کهن‌الگویی سفر قهرمان در داستان «ماهی‌سیاه کوچولو» بر اساس نظریه‌ی کمپیل و پیرسن
راحله عبداله‌زاده برزو و محمد ریحانی در این مقالهی پژوهشی خود، به نقد کهن‌الگویی سفر قهرمان در داستان «ماهی‌سیاه کوچولو» نوشته‌ی صمد بهرنگی می‌پردازند. ماهی‌سیاه در کوششی قهرمانی برای سفر به دنیای درون برای رسیدن به شناخت عمیق خویشتن و درک درست از هستی است. ژوزف کمپیل برای کهن‌الگویی سفر قهرمان سه مرحله را برشمرده است: عزیمت – جدایی – بازگشت. او بر این باور است که رشد کهن‌الگوها در روان فرد، از این سه مرحله باید بگذرد. کارول. اس. پیرسن از شارحان نظریه کمپیل، باور دارد که در گذر از این سه مرحله، دوازده کهن‌الگو در روان فرد فعال می‌شوند.
6. بررسی تطبیقی کهن‌الگوی کودک در قصه‌های کامل کیلانی و صمد بهرنگی بر مبانی نقد کهن‌الگویی (نمونه‌ی موردی ده داستان از هر نویسنده)
نقد کهن‌الگویی در نقد ادبی در پی یافتن ارتباط میان ذهن نویسنده و ساختار کهن‌الگویی است. کهن‌الگوی کودک یکی از گونه‌های کهن‌الگوها است که به بررسی جنبه‌های گوناگون کودکیِ درون افراد می‌پردازد. علی عندلیب و علی‌اصغر قهرمانی‌مُقبل در مقالهی پژوهشی خود، با این رویکرد، به بررسی کهن‌الگوی کودک در داستان‌های دو تن از نویسندگان سرشناس عربی و فارسی، کامل کیلانی و صمد بهرنگی می‌پردازند، و می‌کوشند جنبه‌های گوناگون بازتاب این کهن‌الگو را در آثار این دو هنرمند بررسی و تحلیل کنند.
7. بررسی اصول و معیارهای بازنویسی در ادبیات کودکان و نوجوانان (مطالعه‌ی موردی: بازنویسی‌های شاهنامه فردوسی)
در این مقالهی پژوهشی، پژوهشگران مهبود فاضلی و ریحانه نصراصفهانی، به بررسی و سنجش اصول و معیارها در سه بخش زبانی، محتوای (تربیتی) و فنی (شیوه‌های داستان‌پردازی) در شصت اثر بازنویسی شده در ادبیات کودک و نوجوان پرداخته و چکیده‌ی چگونگی انطباق بازنویسی‌های انجام شده از شاهنامه فردوسی با این اصول و معیارها را در مقاله‌شان آورده‌اند.
8. بررسی تطبیقی سبک‌شناسی فانتزی در ادبیات کودک در زبان فارسی و انگلیسی
پژوهشگران صدیقه‌سادات مقداری و فهیمه تخم‌افشان در پژوهش خود به بررسی پانزده اثر نوشته‌ی بئاتریکس پاتر از زبان انگلیسی، و پانزده داستان کوتاه از مجموعه‌ی دوازده جلدی «قصه‌های کوچک برای بچه‌های کوچک» اثر گروهی از نویسندگان کودک به زبان فارسی، در زمینه‌ی ادبیات فانتزی کودک پرداخته‌اند و آن‌ها را از منظر سبک‌شناسی زبانی، بررسی و ارزیابی کرده‌اند.
بیستمین شمارهی دوفصل‌نامه مطالعات ادبیات کودک (پاییز و زمستان 1398)، هشت مقالهی پژوهشی و یک مقالهی نقد و بررسی را در خود جای داده است. مقاله‌های آخرین شماره منتشر شده این دو فصل‌نامه، دارای ویژگی‌های زیر است:
1. بازتاب اوضاع اجتماعی در لالایی‌های عصر حاضر
پژوهشگران مهلاسادات حسینی‌صابر، مریم جلالی و زهرا سیدیزدی در مقالهی خود به زیرژانر لالایی‌ها می‌پردازند که در زیر مجموعه‌ی ادبیات کودک جای می‌گیرد. به‌سبب بازتاب عوامل اجتماعی، فرهنگی، مذهبی و سیاسی در سده‌های پیاپی در لالایی‌ها، نویسندگان مقاله به پژوهش، بررسی و تحلیل تأثیر و بازتاب مشکلات و عوامل اجتماعی در ساختارهای حاکم بر جامعه و همچنین ایدئولوژی در لالایی‌های نو که شاعران معاصر زمامدار سرایش آن‌ها شده‌اند، پرداخته‌اند.
2. بررسی سلیقه و میزان اقبال نوجوانان مدارس متوسطه‌ی اولِ شهر شیراز به آثار داستانی
لیلا دهقانی در پژوهش خود که دستاوردهای آن را در این مقاله بازتاب داده، با هدف بررسی دیدگاه و سلیقه‌ی نوجوانان به آثار داستانی، با رویکرد کمّی و پیمایشی از راه پرسش‌نامه انجام داده است. نمونه‌ی آماری پژوهشگر، 484 نوجوان (243 نوجوان دختر و 241 نوجوان پسر) پایه‌های هفتم و هشتم دبیرستان (سیزده و چهارده ساله) است که به شکل اتفاقی از دبیرستان‌های چهار ناحیه‌ی آموزش‌وپرورش شهر شیراز انتخاب شده‌اند.
3. فرایند تحول شخصیت در رمان «هستی»
محمد رنجبر، حانیه شارودی و سپیده اصلاحی در این مقاله، شخصیت هستی، دختر نوجوان را در رمان «هستی» نوشته‌ی فرهاد حسن‌زاده، بر پایه نظریه‌ی رشد شخصیت اریک اریکسون بررسی و تحلیل کرده‌اند.
4. بررسی علل به‌وجود آمدن احساس حقارت در شخصیت‌های کتاب‌های «کنسرو غول» و «بوناتارای گم شده»
هدی ژیان‌جهانی، مهدخت پورخالقی‌چترودی و حمیدرضا آقامحمدیان شعرباف، در این جستار با وام‌گرفتن از «نظریه‌ی شخصیت» روان‌شناس اتریشی، آلفرد آدلر، به علت‌های پیدایش احساس حقارت در شخصیت‌های دو اثر از مهدی رجبی («کنسرو غول» و «بوناتارای گم شده») پرداخته‌اند. در این پژوهش با رویکرد کیفی و تحلیل قیاسی محتوا، تأثیر محیط خانه و محیط مدرسه در شکل‌گیری احساس حقارت در شخصیت‌های این دو اثر، بررسی و تحلیل شده است.
5. طبقه‌بندی قابلیت‌های ادبیات نمایشی ادبیات داستانی خردسالان (خوانش یازده داستان از گروه‌های سنی الف و ب)
محتشم محمدی و افروز صبا در این مقالهی پژوهشی‌شان، یازده داستان از میان بی‌شمار داستانی که برای گروه‌های سنی الف و ب (تا ده سالگی) منتشر شده است، استخراج و عناصر روایی‌نمایشی آن‌ها را تفکیک و بررسی کرده‌اند تا قابلیت‌های نمایشی همانند آن‌ها را بازشناسند. یازده داستان بررسی شده در این پژوهش عبارت است از: «قدم یازدهم»، «آقای هزارپا و کفاش»، «هزارپا غوله»، «یک کاسه آش»، «یک دانه بادام»، «بچه‌ی همه»، «غاغاغولی غول غاغالی»، «مارمولک و آفتابگردان»، «الاغه و کلاغه»، «جلسه در جاکفشی» و «گوساله لجباز».
6. ظرفیت‌های روایی و تمرکززدایانه‌ی باب هفتم کلیله و دمنه برای بازنویسی
این مقاله که برآمده از پژوهشی گسترده از سوی پژوهشگر آن، فرزانه معینی است، ظرفیت‌های روایی و تمرکززدایانه‌ی باب هفتم کلیله و دمنه برپایه‌ی الگوی ماریا نیکولایوا در روایت‌مندی و شگردهایی که مرتضی خسرونژاد و ندا مرادپور برای تمرکززدایی یافته‌اند، بازشناسی و بررسی کرده است.
7. بایسته‌های ترجمه‌ی ادبیات کودک و نوجوان از منظر فنی و دیداری (نمونه‌ی تطبیقی و پژوهشی: ترجمه‌ی مجموعه «حکایات النخله الخضراء)
مصطفی مهدوی‌آرا و احمد ایزی در این نوشتار، با بهره‌گیری از روش توصیفی‌تحلیلی و تطبیق مجموعه داستان «حکایات النخله الخضراء» با ترجمه‌ی فارسی آن، به دشواری‌های ترجمه ادبیات کودکان و نوجوانان، از عربی به فارسی پرداخته‌اند و با آوردن نمونه‌هایی از این مجموعه، بایسته‌های ترجمه‌ی داستان‌های کودکانه را با تکیه بر دیدگاه‌های نظریه‌پردازانی همچون ریتا ایتینن، کلینبرگ و دال، تحلیل و بررسی کرده‌اند.
8. معنای متفاوت از رنگ سیاه در ماهی‌سیاه کوچولو
اسداله نوروزی، عاطفه جمالی و مرتضی نجاتی‌جزء، با بهره‌گیری از برخی رهیافت‌های هرمنوتیک، معنای رنگ سیاه را در عوامل برون‌متنی برگزیده و دنبال کرده‌اند. این سه پژوهشگر در مقالهی خود، همچنین به بررسی و بازتاب رابطه‌ی داستان استعاری بر ادبیات کودک و نوجوان در چند کتاب مرجع ادبیات کودک و نوجوان ایران پرداخته‌اند.
* دیدگاه
گفت‌وگو با طرف سوم؛ درباره‌ی تنگناهای ادبی و فلسفی در ترویج و تحقیق فبک در ایران
مرتضی خسرونژاد در این نوشتار، دیالوگ و بررسی مفصلی بر مقالهی «نگاهی دوباره به ویژگی فلسفی و ادبی داستان‌ها در برنامه‌ی فبک» دارد که نویسندگان مقاله در نوشتارشان کوشیده‌اند بر مبنای برداشتی از فلسفه و ادبیات که در فبک (فلسفه برای کودکان) وجود دارد، مؤلفه‌های مهم داستان‌هایی را که در این برنامه استفاده می‌شود بررسی کنند و برای روشن‌تر شدن بحث و عینیت بخشیدن به آن، دو داستان از مجموعه «داستان‌های فکری» خسرونژاد را بررسی کنند.
فهرست، چکیده‌ی مقاله‌های آمده و نویسندگان آن به زبان انگلیسی، - همچون شماره‌های پیشین مجله - پایان‌بخش مطالب این دو شماره از دوفصل‌نامه است.
نوزدهمین شماره در 212 صفحه و بیستمین شمارهی این مجله در 214 صفحه منتشر شده است.
