پیش از مطالعه این بخش میتوانید بخشهای نخست، دوم، سوم و چهارم این مقاله را بخوانید.
به خرس قهوهای، پرندهی قرمز، و بسیاری از جانوران دیگر این کتاب بپیوند تا جهانی رنگین، منظم، و موزونی را در یکی از دوست داشتنیترین کتابهای تصویری اریک کارل کشف کنی.
کتاب «خرس قهوهای، خرسقهوهای، چی میبینی؟»، دستاورد همکاری میان «اریک کارل»، تصویرگر نامدار، و نویسندهی کتاب، «بیل مارتین جی آر» است. این متن، ساده و تکرار شونده، زنجیرهای از واژهها را طوری میآفریندکه انگار دستهای از جانوران رنگی ما را دعوت میکنند تا به آنها بپیوندیم و مطلب صفحهی بعد را ببینیم.
چنین زنجیرهی زلالی از رویدادها، در کنار پایانی رضایتبخش، کتاب را به ابزاری سودمند برای کودکان تبدیل کرده است تا کشف کنند چگونه یک داستان ساخته میشود. همچنین، شگرد تکرار، به کودکان فرصت فراوانی میدهد تا با متن آشنا شوند و با پیوند با واژهها در آن شرکت کنند.
تصاویر حیرتانگیز اریک کارل، مانند همیشه، سرزنده، رنگین، و چشمگیر هستند. رنگ برخی از جانوران طبیعی است و برخی نه، و این نکته باعث میشود کتاب آغاز خوبی برای کشف رنگهای طبیعی و ویژگیهای دیگر جانوران بریتانیا باشد.
این حقیقت که کتاب خرس قهوهای، خرسقهوهای، چی میبینی؟ بیش از بیست سال همواره در بازار نشر به فروش رسیده، نشانهی شایستگی و محبوبیت همیشگی آن است.
اگر کودک شما از این کتاب لذت میبَرَد، جلد دیگر آن با نام «خرس قطبی، خرس قطبی، چی میشنوی؟» را به آنها میتوانید معرفی کنید. خوش باشید!
وسایل مورد نیاز
- فعالیت کلیدواژه: یادداشتها، کارتهای کلیدواژه، چسب ،گیرههای قرمز و سیاه، تخته سفید، صفحههایی از روزنامهها و کتابهای مصور که کلیدواژههای مورد نظر را دارند، و کارتهای بزرگ برای نمایش واژهها، آماده و روی تخته نصب کنید.
- کتاب خرس قهوهای، خرس قهوهای، چه میبینی؟ را با جلد مقوایی، جلد سخت، و جلد نازک (شومیز) استاندارد فراهم کنید.
- کتابهای دیگر اریک کارل را نیز فراهم کنید.
- تصاویری از یک جانور را در رنگهای مختلف گردآوری کنید. برای نمونه، اسب کهر، خاکستری، گلباقالی، و طلایی.
- یک نوار ضبط و روبان.
- برای نمایش: میزی را نزدیک کتابیار بزرگی، با کمی فاصله از دیوار، برای نمایش تصویرها و کار هنری قرار دهید.
- بالشتکهایی را نزدیک میز بگذارید تا کودکان بتوانند روی آنها بنشینند و کتابهای نمایشی را ببینند.
نمایشتان را به مدت یک هفته ادامه دهید.
روز نخست
1. فعالیت در سطح متن
کتاب را به گروه نشان دهید و روی جلد را برای آنان بخوانید. برخلاف بسیاری از کتابها، تصویر روی جلد بهطور مستقیم با نام کتاب پیوند دارد. سپس از کودکان بپرسید چه میبینند و به تصویر و واژههای خرس قهوهای اشاره کنید.
اگر کودکان آمادگی دارند، آنها را تشویق کنید تا به کمک شما، واژهها را به صداهای جداگانه بخش کنند. برای نمونه، واژهی «قهوهای» را میتوانیم انتخاب کنیم و آن را به سه بخش قه – وه - ای بخش کنیم، و همراه با کودکان، آوای هر واج را بهآرامی بکشیم و تمرین کنیم. دقت کنید آیا کودکان چیز دیگری نیز در این واژه میتوانند ببینند؟ سپس عنوان کتاب را بخوانید و از کودکان بپرسید که به نظرشان کتاب دربارهی چه چیزی است. نام نویسنده، بیل مارتین جی آر، و تصویرگر آن اریک کارل را بخوانید. و از کودکان بپرسید آیا نقش هر یک را میتوانند توضیح بدهند؟
اکنون پشت جلد کتاب را به کودکان نشان بدهید و آن را بخوانید و توضیح دهید که متن پشت جلد محتوای کتاب را توضیح میدهد، و به ما کمک میکند تا تصمیم بگیریم آیا این کتاب را میخواهیم بخوانیم یا نه. سپس، به تصویر پشت خرس که در پشت جلد کتاب چاپ شده، تأکید کنید. باز هم دقت کنید که کودکان به چه چیز دیگری توجه میکنند؟ اگر دربارهی بارکد، قیمت، و شابک (ISBN) کتاب پرسیدند، برای پاسخگویی باید آماده باشید.
پس از این مرحله، کتاب را باز کنید و صفحهی عنوان را به بچهها نشان بدهید. تصویر خرس روی جلد را با تصویر خرس صفحهی اول کتاب مقایسه کنید. آیا بچهها واژههای عنوان، نام نویسنده و تصویرگر را با واژههای همانندشان در روی جلد میتوانند مطابقت دهند؟ واژگان صفحه، روی جلد، عنوان، و واژه را بارها تکرار کنید. کتاب را ورق بزنید و توضیح دهید که صفحهی آغاز داستان از کجاست و شروع به خواندن کنید:
«خرس قهوهای، خرس قهوهای، چی میبینی؟ من یک پرندهی قرمز میبینم که به من نگاه میکند.»
اکنون کودکان را تشویق کنید با توجه به این جمله، تصویر صفحهی بعد را پیشبینی کنند. این کار را در هر صفحه تکرار کنید.
هنگامی که به صفحهی تصویر بچهها و جملهی «بچهها، بچهها، شما چی میبینید؟» رسیدید، به آنها خبر دهید که کمکم به پایان کتاب نزدیک شدهاید. و از گروه بپرسید که حدس بزنند در صفحهی بعد چه خواهند دید. و از آنها بخواهید دربارهی آن گفتوگو کنند.
2. فعالیت در سطح واژه
به صفحات کتاب دقت کنید و کلیدواژههایی مانند من، تو، دیدن، یک، و... را برابر با درک سن اعضای گروه شناسایی کنید. هر واژه را جداگانه روی یک کارت بنویسید و هر کارت را به یکی از کودکان بدهید و از آنها بخواهید بهنوبت، کتاب را ببینند. سپس کمکشان کنید واژهی روی کارت را بخوانند و همتای آن را در متن پیدا کنند. سپس کلیدواژهها را بنویسید و روی یک صفحهی مقوایی بچسبانید و روی کتابیار به نمایش بگذارید. اکنون ازکودکان بخواهید این واژهها را نیز در متن کتاب پیدا کنند.
روز دوم
1. فعالیت در سطح واژه
در روز دوم، همزمان با خواندن کتاب، به هر واژه اشاره کنید - این کار را با نشانگر انجام دهید نه با انگشت، زیرا انگشت شما شاید روی واژهها را بپوشاند - و از بچهها بخواهید پس از شما آن واژه را تکرار کنند. شما خواندن پایان هر جمله را به خودشان باید واگذار کنید. روی کلیدواژههای متن را بپوشانید و از تکتک کودکان بخواهید و تشویقشان کنید واژهی جا افتاده را به یاری متن جمله، پیدا و درک کنند و پیش از این که اشتباه کنند، کمکشان کنید جمله را کامل و درست بخوانند. سپس از بچهها بخواهید با برداشتن برچسب از روی کلیدواژه، دریابند که آن را درست خواندهاند یا خیر. برای شوخی و شادی جلسه، روی یکی از کلیدواژهها را میتوانید برچسب اشتباه بگذارید. برای نمونه: خرس قهوهای، خرس قهوهای، چی «میخوری»؟ و بپرسید با توجه به موضوع کتاب، واژهی «میخوری» درست است؟ اگر نه، چه واژهای باید بهجای آن آورده شود؟
2. پژوهش در نسخههای گوناگون
شناخت اشکال و اندازههای کتابها بخشی از سواد و رشد ادبی کودکان است. بر این پایه، خوب است که کتاب خرس قهوهای، خرس قهوهای، چی میبینی؟ را در اشکال و قطعات مختلف - در اندازهی استاندارد با جلد نازک (شومیز)، با جلد مقوایی، و اگر به کتابخانه دسترسی دارید با جلد سخت - به کودکان معرفی کنید. همچنین با مقایسهی آنها، به کودکان نشان دهید که عنوان، تصاویر، و محتوای کتابها یکسان است. سپس از کودکان بخواهید تفاوتها را از نظر ضخامت کاغذ، اندازهی کتاب، و نوع جلد بازگو کنند. دربارهی این که چرا صفحات کتابهای جلد سخت، بسیار محکماند و ویژگیهای نسخههای دیگر چیست را از آنان بپرسید. برای نمونه، کتابخانهها به دلیل استفادهی زیاد از کتابها، کتابهای جلد سخت تهیه میکنند.
کتابهای قطع بزرگ را با کتابهای قطع استاندارد مقایسه کنید و با گروه بچهها دربارهی این که هرکدام چه هنگام کارایی مناسبتری دارند، گفتوگو کنید.
3. پژوهشی در کتابهای اریک کارل
کتابهای مختلف یک نویسنده را به بچهها میتوانید معرفی کنید، و دربارهی درونمایه کتابها با آنها گفتوگو کنید تا دربارهی جایگاه نویسنده شناخت پیدا کنند. به کمک بچهها مجموعهای از کتابهای اریک کارل را گردآوری کنید، سپس یکی از کتابها که تصویر کارل در پشت جلد آن چاپ شده باشد را انتخاب کنید و با نشان دادن آن تصویر، به بچهها کمک کنید تا احساس کنند نویسنده شخصی مانند دیگران است. در گام بعدی، کتابها را ورق بزنید و تصاویرآنها را باهم مقایسه کنید. کودکان چه شباهتهایی در تصویرهای کتابها میبینند؟ به دنبال ویژگیهای خاص تصویرگری اریک کارل، مانند رنگهای روشن، شکلهای بریده، پسزمینههای سفید، و شخصیتهای جانوری شاد بگردید. از گروه بخواهید کتابی از کارل انتخاب کنند تا برای آنها بلندخوانی کنید. تا آخر هفته هر روز یکی دو کتاب کارل را به همین ترتیب بلندخوانی کنید. کتابهای خوانده شده را به نمایشگاه اضافه کنید و بچهها را تشویق کنید در طول هفتهای که کتاب انتخاب میکنند، از نمایشگاه دیدن کنند. در پایان هفته، از همه بخواهید از میان کتابهای خوانده شده، کتاب دلخواهشان را انتخاب کنند و دلایل انتخاب خود را نیز بازگو کنند.
روزسوم
1. فعالیت در سطح جمله
در این روز در حالی که کتاب را بلندخوانی میکنید، نشانگر را از راست به چپ روی واژهها در هر جمله حرکت دهید. بخش بزرگتر جملههایی را که دیروز خواندهاید، حذف کنید و بچهها را برای همکاری در این فعالیت، به چالش بکشید. برای نمونه، کودکان را بهطور انفرادی انتخاب کنید تا بخشهای خالی را پُر کنند.
2. نوشتن مشترک
ساختار ساده و تکرار شوندهی کتاب خرس قطبی، خرس قطبی، چی میشنوی؟ ابزار خوبی است که کودکان خودشان قافیهسازی و ضربآهنگسازی کنند. به آنها بگویید که مانند کتاب میتوانند قافیهسازی کنند. برای شروع، روی تختهی کلاس، نمونه زیر را بنویسید. دو بخش خالی را با نام کودک و هرچه را میبیند، میتوانید پر کنید:
-
..................، .................. چی میبینی؟ من ................. میبینم که به من نگاه میکند.
توجه! بچهها را به نشانهی پرسش در پایان جمله و در جملات کتاب جلب کنید و مفهوم آن را توضیح دهید. به آنها بگویید که میخواهید ازشان یک سوال بپرسید.
اکنون از یکی از بچهها بخواهید که نزدیک تختهی کلاس شود و نام خودش را با ماژیک قرمز دوبار در جاهای خالی آغاز جمله بنویسد. اگر کودک هنوز نامش را نمیتواند بنویسد، کمکش کنید. سپس از او بخواهید پشت به تختهی کلاس بایستد. و از او بپرسید. برای نمونه اگر نام او شادی است، بگویید شادی، شادی، چی میبینی؟ به او کمک کنید در پاسخ شما واژهای آهنگین و قافیهدار بهکار ببرد. با قلم ماژیک قرمز پاسخ او را روی تخته بنویسید و از گروه بخواهید که اجزای واژه را به بخشهای صدادار جداگانه تقسیم کنند. شما این کار را تا پایان جملهی بعدی باید ادامه دهید.
- شادی، شادی، چی میبینی؟
من یک شاپرک شاد میبینم که به من نگاه میکند.
پاسخ شادی را بیدرنگ یادداشت کنید تا در فعالیت نوشتن فردی از آن استفاده شود. اکنون واژهای را که با قلم ماژیک قرمز نوشته بودید، پاک کنید و این فعالیت را با کودک بعدی تکرار کنید.
بهتر است این فعالیت با گروههای کوچک انجام شود تا هم نوبت به همهی اعضای گروه برسد و هم آنان تمرکز و دقت لازم را داشته باشند. اگر مجبور به کار با گروههای بزرگ هستید به کودکانی که نوبت به آنها نمیرسد، در جلسهی بعد باید نوبت بدهید. نیاز نیست که پاسخ بچهها موجود زنده باشد، شما یک شیء بیجان را نیز به آنها میتوانید معرفی کنید. برای نمونه: «من یک تختهی کلاس میبینم که مرا نگاه میکند.» نیاز نیست بچهها چیزی را در روبهرویشان «ببینند». آنها را تشویق کنید تصور کنند که مثلاً در جنگل پیادهروی میکنند و با جانوران، درختها و... روبهرو میشوند. مهم این است که با آنها جملهای قافیهدار و آهنگین بسازند. برای نمونه: «من غول پشمالویی را میبینم که به من نگاه میکند».
3. راهنمای فعالیت نوشتن
هر یک از جملههای قافیهدارِ بچهها را روی یک صفحه کپی کنید و روی هر صفحه جملهای با جاهای خالی، برای نام و واژههایی که میخواهند اضافه کنند، در نظر بگیرید. اکنون به هر کودک یکی از صفحهها را بدهید و کمکشان کنید فضاهای خالی را پُر کنند. برای یادآوری واژههای خودشان از یادداشتهایتان استفاده کنید. به هر کودک بر پایهی سطح مهارتش، فنهای نوشتن را آموزش دهید تا فضاهای خالی را بتوانند پر کنند. میتوانید واژهها را برایشان روی صفحهی دیگری بنویسید تا از روی آن کپی کنند و یا واژهی مورد نظر را با قلم ماژیک زرد بنویسید تا روی آن را پررنگ کنند. اگر لازم میدانید کمیت کار را با توانایی کودکان هماهنگ کنید. به این منظور، چند تا از واژههای خودشان را برای آنها میتوانید بنویسید. از آنها بخواهید تا طرحی از چیزی که میبینند نقاشی و سپس آن را رنگآمیزی کنند. کار بچهها را روی یک کتاب بادبزنی و یا لوح بچسبانید و به نمایشگاه «خرس قهوهای، خرس قهوهای» اضافه کنید.
روز چهارم
1. فعالیت در سطح واژه
داستان را یک بار دیگر با تمرکز بر رنگ جانوران بلندخوانی کنید. از تکتک بچهها بخواهید تا رنگ هر جانور را بگویند. هر جا به واژههای رنگ در متن کتاب برخوردید، از بچهها بخواهید تا صدای آن را با شما بکشند.
2.رنگهای جانوران
یکی از جانوران کتاب را که رنگ طبیعی ندارند انتخاب کنید. گربهی بنفش نمونه خوبی است، زیرا همهی کودکان با رنگ طبیعی گربهها آشنا هستند. از بچهها بپرسید تا به حال گربهی بنفش دیدهاند؟ اگر در خانه گربهای دارند، بپرسید چه رنگی است. اگر لازم میدانید برای کمک به بچهها عکسهایی از گربهها با رنگهای گوناگون نشان دهید تا آسانتر رنگهای طبیعی را بتوانید تشخیص دهند. بچهها را تشویق کنید از ویژگیهای گربهها مانند نام، رفتار، و شخصیتشان حرف بزنند. به تصویرهای گربه در مجموعهتان اشاره کنید و رنگهای خاص گربهها را مانند گل باقالی، پرتقالی، پلنگی، حنایی، و سیاه و سفید نشانشان دهید. روی تختهی کلاس نام رنگهای مختلف را بنویسید و از بچهها بپرسید که به نظر آنها چرا گربههای گل باقالی، حنایی، یا نارنجی این نام را دارند. هرجا که امکان داشت به کودکان نشان دهید که صفت (رنگ) بعد از موصوف (اسم) میآید. برای نمونه: پارچ نارنجی، جعبهی سفید، و... . به نظر آنها نام انتخابی نام مناسبی است؟ این فعالیت را برای جانوران دیگر تکرار کنید.
3. نقاشی از جانوران
گروههای کوچکی تشکیل دهید و برای فعالیت هر گروه، جانوری را انتخاب کنید. تصویرهایی از جانور را برای هر گروه در رنگهای مناسب و طبیعی آماده کنید. برای نمونه، برای گروه گربه، رنگهای نارنجی، قهوهای، خاکستری، و سفید و سیاه مناسب است. به بچهها کمک کنید پیش از رنگآمیزی، بادقت به رنگها و عکسهای گربهها نگاه کنند. یک صفحه با عنوان «رنگهای جانوران» درست کنید و هر کدام از نقاشیهای گربههای گل باقالی، حنایی، و... را روی آن بچسبانید و در نمایشگاه بگذارید.
این فعالیت را با جانوران گروههای دیگر نیز تکرار کنید.
روز پنجم
1. فعالیت در سطح واژه
کلیدواژههایی را که خودتان از متن پیدا کرده بودید، بهیاد بیاورید و به گروههای کوچک کودکان، چسب و برگههای کنده شده از روزنامهها و کتابهای مصور بدهید. در گام بعدی، از آنها بخواهید نمونههایی مانند آن کلیدواژهها را در صفحههای کنده شده روزنامهها و کتابهای مصور پیدا کنند و بُرش بزنند. این نمونهها را روی یک برگهی مقوایی بچسبانید و در نمایشگاهتان به نمایش بگذارید.
2. داستانسازی
تا اینجا بچهها باید با واژههای کتاب خرس قهوهای، خرس قهوهای، چی میبینی؟ بهخوبی آشنا شده باشند. به هر کودک جملهای بدهید تا دور گروه بچرخد و بهنوبت با بچههای دیگر تکرار و تمرین کند تا حفظ شود. سپس صدای هر جانوری را که انتخاب میکنند، تقلید کنید. برای نمونه غُرش خرس، میومیوی گربه، جیکجیک گنجشک، و... . این صداها را تمرین کنید و تصمیم بگیرید در کجای متن داستان آنها را بیاورید. برای نمونه:
گربهی بنفش، گربهی بنفش، چی میبینی؟ میومیو، من یک ... میبینم.
برای گروه توضیح دهید هنگامی که شما دستتان را بالا میبرید، آنها صدای جانور را تقلید کنند و هنگامیکه دستتان را پایین آوردید، سکوت کنند. یک بار دیگر متن را با بهکارگیری از تأثیر صداها تمرین کنید. صدای کوشش بچهها را در انجام دادن این فعالیت ضبط و برایشان پخش کنید. پخشصوت را در نمایشگاه بگذارید تا هر وقت بچهها خواستند، به آن گوش بدهند.
3. ساختن جعبهی کتاب
به گروه بگویید تصمیم دارید برای کتاب خرس قهوهای، خرس قهوهای، چی میبینی؟ جعبههایی بسازید و به آنها بدهید تا پس از مدرسه، به خانهشان ببرند. همراه با کتاب چیزهای دیگری مانند یک نسخه از نوار ضبط شده، کارتهای کلیدواژهها، مجسمههایی شبیه جانوران کتاب برای بازی، یک برگه کاغذ سفید برای رنگآمیزی، مداد رنگی، و صفحهای از تصویر جانوران رنگی که در کنار صفحهی واژههای رنگهای مختلف نوشته شده باشد تا بچهها با کشیدن خط هر جانور را به رنگی که انتخاب میکنند، بتوانند وصل کنند. یادداشتی نیز برای خانوادهها بنویسید و از آنها بخواهید تا در بیرون آوردن اشیاء درون جعبه به فرزندشان کمک کنند. اگر میتوانید جعبههای بیشتری برای بچهها بسازید تا جعبهای نیز برای فعالیت در گروه داشته باشند.
فعالیتهای تکمیلی هنر
از تصویرهای کتابهای اریک کارل برای الهام گرفتن کارهای هنریتان بهره ببرید. کارهای زیر را انجام دهید و آنها را در نمایشگاهتان بگذارید:
-
برگههای کاغذ را مانند برشهای رنگی صفحههای اول و آخر کتاب خرس قهوهای تکهتکه کنید.
- رنگ را روی کاغذ بپاشید، مانند کتاب «دانه کوچولو»ی اریک کارل. سوهان ناخن را در رنگ فرو کنید و روی کاغذ بکشید.
- برای طراحی خالها / نقش و نگارها روی تکههای کاغذ، مداد رنگی و مداد شمعی با نوک کند بهکار ببرید. برای نمونه، تصویر شیر روی جلد کتاب «1، 2، 3 تا باغ وحش» را ببینید.
- با مداد شمعی رنگ روشن براق نقش و نگارهایی روی کاغذ رنگی طراحی کنید و بعد روی آن را با رنگی که با آب ملایم شده، بکشید. تصویر روی جلد کتاب «گوریل از سر تا نوک انگشت» را ببینید.
موسیقی
قافیههای قوی آمده در متن کتاب خرس قهوهای برای سازهای کوبهای مناسب است. از بچهها بخواهید به شما در انتخاب صداهای مناسب برای جانوران مختلف کمک کنند. برای نمونه صدای طبل برای خرس، مثلث برای گربه، و قاشقک برای قورباغه. متن کتاب را با سازهای یاد شده ضرب بگیرید. سرعت و شدت بالا و پایین را برای بازتاب صدای سنگین و لََخت خرس، سریع و آرام را برای بازتاب حرکات جهشی و جستوخیزهای ماهی آزمایش کنید.
لالبازی
هنگامی که اعضای گروه جنبههای مختلف کتاب خرس قهوهای ... را بهخوبی شناختند، از یکی از آنان که اعتماد بهنفس بیشتری دارد، بخواهید بهطور مخفی یکی از جانوران کتاب را انتخاب کند و با لالبازی او را به دیگر بچهها معرفی کند. آیا گروه نام جانور را میتواند حدس بزند؟ اگر بچهها برای شناسایی جانور به سرنخ نیاز داشتند، او صدای جانور مورد نظر را میتواند تقلید کند.