تجربه‌ای عملی از کودکان عضو کتابخانه‌ی «با من بخوان» جوانرود
«زمین امانتی در دست ماست. باید این امانت ارزش‌مند را برای کودکان نسل آینده حفظ کنیم. امروز با هم کتاب می‌خوانیم و سعی می‌کنیم آگاهی‌مان را درباره‌ی زمین و محیط‌زیست بالا ببریم.» آن‌چه خواندید بخشی از گفت‌وگوی کتابداران کتابخانه‌ی «با من بخوان» جوانرود، واقع در استان کرمانشاه، با کودکان به مناسبت روز بدون پلاستیک بود. کتابداران این کتابخانه با بلندخوانی کتاب و انجام فعالیت‌های در پیوند با محیط‌زیست، ضرورت مراقبت از آب و خاک و کاهش مصرف پلاستیک را به کودکان یادآور شدند.
کودکان نیز با راهنمایی کتابداران تصمیم گرفتند اقدامی عملی در این باره انجام دهند و از این پس برای حمل کتاب‌های‌شان از کیسه‌های پارچه‌ای استفاده کنند. پس همه با هم شروع به دوختن و رنگ‌آمیزی کیسه‌های پارچه‌ای کردند تا هر کدام کیسه‌ی پارچه‌ای منحصربه‌فرد و زیبای خود را داشته باشند!
در ادامه این فعالیت را به قلم پروین و ماریه حق‌گویی، کتابداران این کتابخانه، بخوانید:
«امروز به مناسبت روز بدون پلاستیک کتاب پلاستیک‌های مزاحم در دریا را بلندخوانی کردیم. پیش از بلندخوانی از کودکان پرسیدیم: «می‌دانید محیط‌زیست یعنی چی؟» از آن‌جا که پرداختن به کتاب‌ها و موضوعات زیست‌محیطی در کتابخانه‌ی ما جایگاه مهمی دارد، اغلب کودکان تعاریف درستی ارائه دادند. برای شروع بلندخوانی جلد کتاب را که تصویری از اعماق دریا بود به کودکان نشان دادیم و پرسیدیم: «فکر می‌کنید چه جانورانی در دریا زندگی می‌کنند؟» آن‌ها فک دریایی، شیردریایی، مارماهی، دلقک‌ماهی، ستاره‌ی دریایی، کوسه، نهنگ و جلبک را نام بردند. از کودکان پرسیدیم: «به نظر شما ریختن زباله چه ضررهایی برای دریا دارد؟» آن‌ها به آلودگی دریا، تجزیه نشدن پلاستیک‌ها و آسیب به محیط‌زیست اشاره کردند.
بلندخوانی را با گفت‌وگو درباره‌ی بازیافت آغاز کردیم. معنای واژه‌ی «بستگی داشتن» در جمله‌ی «زندگی لاک‌پشت دریایی و دوستان‌اش به تمیز نگه داشتن دریا توسط ما بستگی دارد» را پرسیدیم، بیش‌تر بچه‌ها به این موضوع که آلودگی موجب آسیب به دریا و موجودات دریایی می‌شود اشاره کردند اما معنای لغوی وابستگی را نمی‌دانستند.
در صفحات بعدی کتاب درباره‌ی آسیب‌های پلاستیک در طبیعت توضیح دادیم: «در دریاها آبزیان به اشتباه پلاستیک‌ها را می‌خورند. در طبیعت هم این اتفاق می‌افتند و چرندگان، کاغذ و پلاستیک را می‌بلعند. معضل دیگر پلاستیک تجزیه‌ناپذیری آن است. پلاستیک به‌طور طبیعی تجزیه نمی‌شود یعنی طبیعت به تنهایی توانایی از بین بردن آن را ندارد و صدها سال طول می‌کشد تا فرآیند تجزیه انجام گیرد. مصنوعات ساخته‌ی دست انسان مانند پلاستیک، فیلتر سیگار، قوطی‌های حلبی و... هم برای زمین مضر هستند و نباید در طبیعت رها شوند.»
این صحبت‌ها باعث شد که کودکان هم در بحث مشارکت کنند. روژا مثال جالبی زد: «غذا دادن به پرندگان دریایی مانند شیر دادن مادر به نوزاد است. هرچیز مضری که مادر آن را بخورد، نوزاد را هم بیمار می‌کنند. مانند پرندگان که ممکن است پلاستیک بلعیده شده‌ی مادر را ببلعند و به مرگ‌شان منجر شود.»
فهرست کتابک به مناسبت روز نه به پلاستیک
از آن‌ها پرسیدیم: «به نظر شما با این آسیب‌هایی که انسان‌ها به طبیعت می‌زنند، چگونه می‌توانیم از محیط‌زیست حفاظت کنیم؟» بچه‌ها تفکیک زباله، رها نکردن آشغال‌ها در طبیعت و استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای را نام بردند. ساجده گفت: «ما در خانه با استفاده از گونی‌های پارچه‌ای، زباله‌ها را تفکیک می‌کنیم. برای کاغذ، نان خشک، ضایعات حلبی و پلاستیک گونی‌های جداگانه داریم.» همگی ساجده و خانواده‌اش را تشویق کردیم و برای آن‌ها دست زدیم.
در ادامه درباره‌ی نگهداری از زمین برای نسل آینده به کودکان توضیح دادیم: «زمین امانتی در دست ماست. باید این امانت ارزش‌مند را برای کودکان نسل آینده حفظ کنیم. ما الان کتاب می‌خوانیم و آگاهی‌مان را درباره‌ی زمین و محیط‌زیست بالا می‌بریم. شما هم می‌توانید از اتاق‌تان شروع کنید و سطلی برای ریختن کاغذهای باطله در آن بگذارید و روی سطل برچسب «کاغذ زباله نیست» بزنید. این گونه نقش خودتان را برای حفظ محیط‌زیست ایفا کنید.»
طبق هماهنگی‌هایی که از قبل انجام داده بودیم کودکان پارچه‌های بلااستفاده خانه‌شان را با خود آورده بودند. پس از بلندخوانی، بچه‌ها کیسه‌های زیبایی با این پارچه‌ها دوختند. بچه‌ها روی کیسه‌های‌شان، درخت، گل، زمین، ابر و خورشید کشیدند و با این نقاشی‌های زیبای کیسه‌ها را قشنگ‌تر کردند. پس از دوخت کیسه‌ها کودکان تصمیمی مهم گرفتند. تصمیم مهم کودکان جوانرودی در نیمه‌ی خرداد 1401، حذف کیسه‌های پلاستیکی بود. قرار شد از این به بعد کودکان کیسه‌های پلاستیکی را نخرند و کیسه‌های پارچه‌ای که خودشان درست کرده‌اند را جای‌گزین پلاستیک کنند و این‌گونه برای نگهداری از مادرمان زمین قدمی بزرگ بردارند.»
یکی از اهداف برنامه‌ی «با من بخوان» حساس کردن کودکان نسبت به مسائل محیط‌زیستی از طریق کتاب، بازی و کاردستی است. مناسبت‌های تقویمی می‌تواند فرصت مناسبی باشد تا با کودکان درباره‌ی زمین و محیط‌زیست گفت‌وگو کنیم و اطلاعات و دانش پایه‌ی آن‌ها گسترش دهیم. تجربه‌ی کتابخانه‌ی «با من بخوان» جوانرود کرمانشاه نشان می‌دهد که علاوه بر گسترش اطلاعات کودکان می‌توان با راه‌کارهای عملی مراقبت از محیط‌زیست را به آنان آموخت.
