کمیک آموزشی مخاطب را به تأمل وامی‌دارد/ انتشار کمیک استریپ‌های ترجمه مقرون به صرفه‌تر است.
احمد تهوری، مدیر روابط عمومی انتشارات ققنوس، معتقداست که امروزه برخی نهادها با انتشار کمیک استریپ‌ها یا تصاویر سخنگو، مطلب یا موضوعی را برای مخاطب مطرح می‌کنند که آنها را به فکر و تأمل وامی‌دارد و این کار در درازمدت می‌تواند موجب نهادینه کردن فرهنگ رفتاری مانند شهرنشینی، آپارتمان‌نشینی و رانندگی در کودکان و نوجوانان شود.
خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) ملیسا معمار- کمیک استریپ به دلیل اینکه با تصاویر سروکار دارد و داستان‌ها و مطالب مورد نظر را با زبان تصویر به مخاطب منتقل می‌کند جایگاه خاصی در میان مردم دارد و در اغلب کشورهای مطرح در حوزه ادبیات، بخش بسیار مهمی از تولیدات کتاب کودک و نوجوان را به خود اختصاص داده و سال‌هاست که مورد توجه ناشران و مخاطبان قرار گرفته است، درحالی‌که در ایران چندان مورد توجه نیست و آثار زیادی در این زمینه تولید نمی‌شود و تصویرسازی‌های کتاب‌های کودک و نوجوان محدود به نقاشی‌هایی شده است که مکمل داستان هستند نه روایت کننده آن.
به منظور ارزیابی بیشتر این موضوع و همچنین بررسی چالش‌ها و راهکارهای پیش رو به گفت‌وگو با احمو تهوری، مدیر روابط عمومی انتشارات ققنوس، پرداخته‌ایم. بخش کودک و نوجوان انتشارات ققنوس با عنوان «آفرینگان» چندی است که اقدام به تولید آثار کمیک استریپ برای کودکان و نوجوانان کرده است. از جمله این کتاب‌ها می‌توان به انتشار ۱۰ کتاب در حوزه ادبیات کلاسیک جهان اشاره کرد.
به نظر شما کمیک استریپ در حال حاضر چه تفاوتی با گذشته کرده است؟
همان‌طور که از معنای ترکیبی کمیک استریپ می‌توان فهمید بیشتر به داستان‌های تصویری دنباله‌دار با محتوای طنز می‌پردازد. البته فکر کنم این نوع داستان‌ها قدمت طولانی‌تری داشته باشد. اما به شکل امروزی و مدرن آن دراوایل قرن ۲۰ میلادی شکل منسجم‌تری به خود گرفت. کارتون‌های تن‌تن و تارزان از این جمله هستند. در حال حاضر، تغییرات محتوایی و فرمی بسیاری در کمیک استریپ صورت گرفته است و می‌توان گفت که این داستان‌ها دیگر طنز نیست بلکه خیلی حادثه‌ای و جدی است و داستان‌های کلاسیک را هم در بر می‌گیرد.
در ایران هم تا آن‌جا که من شاهد بودم و در دوران نوجوانی این داستان‌ها را دنبال می‌کردم در دهه ۵۰ مجله کیهان‌بچه‌ها داستان‌هایی از این دست را در دو صفحه به قطع خشتی و سپس رقعی در قالب آن مجله چاپ می‌کرد از داستان‌های معروف و مهیج آن دوره «میشل شجاع در کابوس» را به خوبی به یاد دارم. داستانی دنباله‌دار و مهیج کهتم پلیسی و حادثه‌ای داشت و داستان یک کارآگاه زبده آمریکایی را روایت می‌کرد که در جنگ با تبهکاران به دست آنان اسیر می‌شود و اتفاقات جالبی رقم می‌خورد. همان‌طور که برای خودم هم این اتفاق افتاد نوجوانان از مخاطبان اصلی این‌گونه داستان‌ها به شمار می‌روند و جذب این‌گونه داستان‌های مهیج هم می‌شوند، چرا که خاطرم هست بیشتر نوجوانان هفته به هفته منتظر می‌ماندند تا ادامه این داستان‌ها را بخوانند.
مهم‌ترین جذابیت‌هایی که سبب جذب مخاطبان به کمیک استریپ می‌شود، چیست؟
مهم‌ترین جذابیت‌های کمیک استریپ تصویری بودن و دنباله‌دار بودن آن است. در ضمن تصاویر کمک بسیاری در آفرینش و همذات‌پنداری مخاطب با قهرمان داستان و شخصیت‌های مرتبط با آن می‌کند. همچنین نگارش جملات و بیان آن از سوی شخصیت‌های مصور به انتزاعی بودن فهم داستان کمک می‌کند و مخاطب به درستی منظور شخصیت‌های مصور داستان را درک می‌کند و با لذت آن را تا رسیدن به نتیجه نهایی دنبال می‌کند، و اتفاقات دقیق و کامل در ذهن کودک ماندگار می‌شود.
شما به عنوان یک فعال حوزه نشر، وضعیت کمیک استریپ را در ایران چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به نظر من در حال حاضر کمیک استریپ با وجود سابقه طولانی‌اش در حوزه نشر، در صنعت نشر ایران، هنوز جوان است و خیلی از ناشرها با احتیاط به سراغ آن می‌روند. انتشارات آفرینگان در سال ۸۱ و ۸۲ مجلدهایی از مجموعه ملانصرالدین را به صورت کمیک استریپ راهی بازار نشر کرد که در آن زمان چندان موفق عمل نکرد ولی در حال حاضر وضعیت کمیک استریپ‌ها بهتر شده است.
با توجه به اینکه کمیک استریپ از طریق تاثیرات غیرمستقیم بر ذهن کودک می‌تواند موجب نهادینه کردن فرهنگ خاصی در کودکان باشد، چرا از این ظرفیت برای انتقال فرهنگی استفاده نمی‌شود؟
البته همان‌طور که اشاره کردید در حال حاضر نهادهای فرهنگی و هنری به همین امر مشغول هستند و نمونه آن را در صدا و سیما و مترو و اتوبوس‌های تهران شاهد هستیم. این نهادها با انتشار کمیک استریپ‌ها یا تصاویر سخنگو، مطلب یا موضوعی را با مخاطب مطرح می‌کنند که مخاطب را به فکر و تأمل وامی‌دارد و این در درازمدت می‌تواند موجب نهادینه کردن فرهنگ رفتاری در کودکان و نوجوانان شود مثل آموزش فرهنگ شهرنشینی، فرهنگ آپارتمان‌نشینی و از همه مهم‌تر فرهنگ رانندگی که لازم است از دوران دبستان و کودکی به این موضوعات فرهنگی توجه شود. هرچند به این موضوعات می‌توان خیلی از موارد را اضافه کرد و آموزش داد.
امروزه کمیک استریپ تبدیل به یک کار تیمی شده است، چقدر ظرفیت کار تیمی در این زمینه به خصوص در حوزه ادبیات کودک در کشور ما وجود دارد؟
کمیک استریپ حتماً و باید یک کار تیمی به حساب آید چراکه بدون همکاری گروه‌های فنی و تحریریه در یک انتشارات این امر به منصه ظهور نمی‌رسد. در حال حاضر کمیک استریپ‌هایی که به صورت ترجمه به ناشر پیشنهاد می‌شود از خیلی جهات مقرون به صرفه‌تر است چراکه نیاز به تصویرگری مجدد ندارد. فقط مترجم متن آن را ترجمه می‌کند و به ناشر ارائه می‌دهد اما کمیک استریپ‌هایی که به صورت تألیف در دستور کار انتشارات قرار می‌گیرد، همکاری گروه‌های مختلف کاری را می‌طلبد که این در واقع به ظرفیت بالایی از همکاری و مساعدت نیاز دارد و به نظر من این ظرفیت در حال حاضر در بین ناشران ایرانی و به‌ویژه آن‌هایی که کار کودک و نوجوان منتشر می‌کنند، وجود دارد.
به نظر شما داستان‌ها و روایت‌ها و اسطوره‌ها مانند هزار و یک شب، کلیله و دمنه و شاهنامه و ... چقدر ظرفیت برای کمیک شدن دارند؟ و شما تا چه اندازه در تولید کتاب به این مساله توجه داشته‌اید؟
روایت‌ها و اسطوره‌هایی مانند هزار و یک شب و شاهنامه پر است از مضامین اخلاقی و حماسه‌های معنوی که می‌توان داستان‌های مختلفی از آنها را به صورت کمیک استریپ آماده انتشار کرد. داستان‌هایی مانند داستان سیاوش، رستم و سهراب، بیژن و منیژه، زال و رودابه، حسنک وزیر و... هرکدام از این‌ها می‌تواند منجر به تقویت روح حماسی و ملی در کودکان و نوجوانان این مرز و بوم شود.
انتشارات ققنوس تا چه اندازه در تولید کتاب‌های کمیک استریپ فعالیت داشته است و چه آثاری تولید کرده‌اید؟
در حال حاضر در این حوزه سال گذشته و با توجه به پیشنهادی که از طرف آقای رضا مرتضوی مترجم جوان مطرح شد ده کتاب در حوزه ادبیات کلاسیک جهانی را انتشارات آفرینگان برای انتشار پذیرفت. آثاری مانند بیست هزار فرسنگ زیر دریا و سفر به مرکز زمین اثر ژول‌ورن، موبی دیک نوشته هرمان ملویل، سپید دندان، جک لندن، اولیور تویست، چارلز دیکنز، تام سایر، مارک تواین، شاهزاده خوشبخت نوشته اسکار وایلد، البته پیش از این مجموعه «به دنبالِ ...» در گروه انتشاراتی ققنوس منتشر شده بود که تا اندازه‌ای به نظر من می‌تواند در مجموعه شبه کمیک استریپ‌ها قرار بگیرد چراکه این کتاب‌ها را ناشر به صورت تألیف به بعضی از نویسندگان مانند محمد حسینی، ماهرخ دبیری، لی‌لی فرهادپور، یوسف علیخانی و... پیشنهاد داده بود که درباره زندگی بزرگانی چون پیامبر اسلام (ص)، امیرکبیر، فردوسی و مولانا و... و نیز موضوعاتی مانند کاغذ اخبار اولین روزنامه منتشر شده در ایران و ... بوده که تصاویر مرتبط با این افراد و شخصیت‌ها تصویرگری شده است.
در آینده چه برنامه‌ای در زمینه تولید کمیک استریپ در دستور کار دارید؟
در آینده هم سعی می‌کنیم در تاریخ معاصر ایران مواردی از این گونه پیشنهادها را در دستور کار گروه انتشاراتی ققنوس قرار دهیم.
