۱. مقدمه
کودکانی با اختلالات حرکتی یا چندمعلولیتی ممکن است در مهارت‌های حرکتی ظریف (مانند ورق‌زدن کتاب)، موقعیت بدنی، یا درک حسی با چالش‌هایی مواجه باشند. اما این شرایط به‌هیچ‌وجه مانعی برای لذت بردن از داستان، تخیل و ارتباط نیست. با طراحی شرایط فیزیکی و انتخاب ابزار مناسب، می‌توان تجربه‌ای فعال، لذت‌بخش و معنادار از کتابخوانی برای این کودکان فراهم کرد.
۲. هدف از کتابخوانی برای این گروه
هدف اصلی کتابخوانی با کودکان دارای اختلالات حرکتی:
-
فراهم‌کردن تجربهٔ مشترک و انسانی از داستان
-
تقویت زبان گفتاری و غیربیانی
-
تعامل شناختی با محتوای داستان از راه‌های جایگزین
-
ایجاد حس استقلال، انتخاب و مشارکت در یک فعالیت فرهنگی
۳. انتخاب کتاب مناسب
ویژگی‌های کتاب مناسب برای کودکان دارای ناتوانی‌های جسمی یا چندمعلولیتی:
|
نوع کتاب |
ویژگی پیشنهادی |
|---|---|
|
کتاب‌های سبک و قابل حمل |
ابعاد بزرگ ولی وزن سبک، با صفحات ضخیم و گوشه‌های گرد |
|
کتاب‌های دیجیتال یا لمسی |
امکان ورق‌زدن با لمس، صدا، یا دکمه مخصوص |
|
کتاب‌های صوتی تصویری |
شنیدن و دیدن همزمان برای کودکانی با ناتوانی‌های چندگانه |
|
کتاب‌های قابل شخصی‌سازی |
افزودن نام کودک، تصاویر شخصی یا صدای والدین برای ایجاد پیوند احساسی قوی‌تر |
۴. آماده‌سازی محیط و ابزار
-
استفاده از گیره، پایه یا نگهدارندهٔ کتاب برای قرار دادن کتاب در مقابل کودک
-
بهره‌گیری از صفحه‌خوان، دکمه‌های صوتی، یا قلم‌های هوشمند برای تعامل با کتاب
-
تنظیم حالت نشستن با همکاری فیزیوتراپیست یا کاردرمان‌گر
-
استفاده از دستگاه‌های ارتباطی جایگزین (AAC) برای پاسخ‌دهی کودک به داستان
۵. چطور کتابخوانی را شروع کنیم؟
-
کتاب را جلوی کودک قرار دهید و ابتدا اجازه دهید با آن آشنا شود
-
از نام کودک استفاده کنید: «حسین‌جان، آماده‌ای با هم یک داستان هیجان‌انگیز بخونیم؟»
-
اگر کودک توان حرکت دارد، اجازه دهید خودش کتاب را لمس یا ورق بزند
-
اگر نه، با هم‌خوانی یا استفاده از ابزار، تجربهٔ تعاملی را بسازید
۶. همراهی در حین خواندن
-
توجه به واکنش‌های کوچک کودک (نگاه، لبخند، حرکت چشم یا دست) و پاسخ‌دادن به آن‌ها
-
استفاده از لحن متنوع، افکت‌های صوتی و توقف‌های نمایشی برای حفظ توجه
-
پرسش‌های ساده و دوگزینه‌ای برای مشارکت کودک: «این خرس بود یا شیر؟»
-
امکان استفاده از موسیقی یا شیء واقعی مرتبط با داستان برای تحریک حسی
۷. پس از خواندن چه کنیم؟
-
از کودک بخواهید با هر وسیله‌ای که دارد، بخشی از داستان را بازگو کند
-
از داستان نقاشی بکشید یا با والدین قصه را بازآفرینی کنید
-
داستان را با موسیقی یا نمایش ساده مرور کنید
-
اگر از دستگاه‌های ارتباطی استفاده می‌کنید، گزینه‌هایی از داستان را روی آن قرار دهید
۸. منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر
-
کتاب‌های لمسی و دیجیتال ویژهٔ کودکان با معلولیت‌های چندگانه (مانند «کتاب‌های قابل تنظیم با سوییچ» برای ویلچر یا دستگاه‌های ویژه)
-
پروژه‌های کتابخوانی تعاملی در مدارس ویژه (مانند قصه‌گویی چندحسی)
