در این صفحه، با هدف کمک برای بازآموزی و به روز شدن کتابداران در حوزه های کتابداری و ادبیات کودکان و نوجوانان، مراکزی که برگزار کننده دوره ها و کارگاه های آموزشی کتابداری کودک و نوجوان به صورت جاری هستند، معرفی می شوند.
فهرست الفبایی مراکز:
- انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران (کمیته آموزش)
- خانه کتابدار کودک و نوجوان (وابسته به شورای کتاب کودک)
- سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
- شورای کتاب کودک
- کانون توسعه فرهنگی کودکان
انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران (کمیته آموزش)
کمیته آموزش انجمن کتابداری و اطلاع رسانی ایران با هدف "پرداختن به مسائل آموزشی جامعه کتابداری و اطلاعرسانی ایران" فعالیت خود را در دوره جدید فعالیت هیات مدیره انجمن (دوره سوم پس از انقلاب) آغاز کرد. کمیته آموزش، مبتنی بر نیازهای آموزشی جامعه کتابداری و اطلاع رسانی ایران، که بیشتر مبنای تجربی و نظرسنجی محدود داشته، سه محور اصلی را در برگزاری کارگاه های آموزشی مدنظر قرار داده است. این سه محور عبارتند از: مسائل هسته و اصلی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی؛ مسائل میان رشته ای مرتبط با کتابداری و اطلاع رسانی؛ مسائل پیرامونی تاثیرگذار بر فعالیت های کتابداری و اطلاع رسانی. این کمیته بر اساس رویکرد اشاره شده، برگزاری کارگاه های آموزشی را در صدر برنامه های خود قرار داده است. زیرا، امروزه متخصصان کتابداری و اطلاع رسانی با مسائل کاری و حرفه ای زیادی مواجه هستند که لازم است اطلاعات مناسبی داشته باشند تا بتوانند با آنها رو به رو شوند. از این رو، برگزاری کارگاه های آموزشی یک روزه می تواند پاسخی باشد به این نیازها. در این کارگاه ها کلیات مطالب، روش شناسی و راه های دستیابی به اطلاعات بیشتر برای خودآموزی طرح شده و ذهن شرکت کنندگان برای فعالیت و مطالعه عمیق تر در حوزه مورد نظر مهیا می شود. از دیگر فعالیت های مهم این کمیته، برنامه ریزی برای برگزاری دوره ها و کلاس هایی مبتنی بر نیازهای کوتاه و بلندمدت آموزشی جامعه کتابداری و اطلاع رسانی ایران است. کمیته های آموزش شاخه‌های استانی این انجمن که عبارتند از: شاخه اصفهان، شاخه خراسان، شاخه خوزستان، شاخه فارس، شاخه قم، شاخه مازندران، شاخه کرمانشاه، شاخه لرستان، شاخه يزد و شاخه همدان در این زمینه فعال هستند.
عنوان برخی از کارگاه های برگزار شده در این انجمن عبارتند از: خلاقیت برای کتابداران و اطلاع رسانان، مبانی نظری و اصول کاربردی روش های پژوهش کیفی، شیوه نگارش مقاله تحقیقی، مهارت های ارتباطی برای کتابداران، نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی، سازماندهی منابع الکترونیکی، چگونه یک پایگاه دانش ساده بسازیم؟، سواد اطلاعاتی، طراحی وب سایت مراکز اطلاع رسانی و نشر، ...
خانه کتابدار کودک و نوجوان (وابسته به شورای کتاب کودک)
این اندیشه که وجود کتابداران علاقه مند و آگاه منشا حرکت سازنده ای در جهت حیات بخشیدن و گسترش کتابخانه ها ی عمومی کودکان و آموزشگاهی است، شورای کتاب کودک بر ان می دارد در کنار کمک به ایجاد کتابخانه ها به ترتیب کادر مورد نیاز این کتابخانه ها نیز بپردازد.
اولین دوره کلاس کتابداری شورای کتاب کودک، با هدف آماده کردن کتابداران شاغل در کتابخانه های آموزشگاهی و عمومی کودکان در شهریور ۱۳۴۲ در دبستان "روش نو" تشکیل شد و با تشکیل گروه کتابخانه به عنوان یکی از گروههای کاری شورای کتاب کودک برگزاری کلاسهای کوتاه مدت کتابداری در دستور کار این گروه قرار گرفت(۱۳۴۳). از ان سال تا کنون با تشکیل چهار دوره آموزش کتابداری در قبل از انقلاب و پس از آن با همکاری وزارت آموزش و پروروش، کانون پروروش فکری کودکان و نوجوانان، سازمان یونیسف، کمیساریای عالی پناهندگان و سازمانهای غیردولتی تلاشهای گسترده ای را در این راستا به ثمر رسانده است. از سال ۱۳۸۳، شورای کتاب کودک فعالیتهای خود را در این حوزه را در خانه کتابدار کودک و نوجوان و ترویج خواندن ادامه داد.
خانه کتابدار کودک و نوجوان و ترویج خواندن با توجه به مفاد سند راهبردی مصوب ۱۳۸۴، تربیت کتابداران کتابخانه های کودک و نوجوان و کتابخانه های آموزشگاهی را با هدف گسترش فرهنگ خواندن از وظایف اصلی خود می داند ودر این راستا با برنامه ریزی و برگزاری دوره ها و کارگاه های آموزشی مختلف توانسته است فعالیت های ثمر بخشی ارائه دهد، از جمله کارگاه های آشنایی با کتابداری و خدمات کتابخانه های کودک و نوجوان که به مدت ۹۰ ساعت تئوری و ۳۰ ساعت کارورزی در کتابخانه کودک و نوجوان خانه کتابدار برگزار می شود، مخاطبان خود را با مفاهیم کلی کتابداری، خدمات فنی، خدمات عمومی و اطلاع رسانی ویژهی کودک ونوجوان،آشنا می سازد. این کارگاه‌ها، با حضور استادان و کارشناسان با تجربه در حوزه‌ی کتابداری و ادبیات کودکان و نوجوانان در محل خانه کتابدار برگزار می‌شود. دانش ورزان این کارگاه ها، که بیشتر از کتابداران تجربی مدارس، با تحصیلات متفاوت از مقطع دیپلم دبیرستان، کاردانی و کارشناسی در رشته های مختلف دانشگاهی هستند. برنامه‌ی کارگاه بر پایه‌ی مطالعه و پژوهش در وضع موجود و با توجه به نیازها، اولویت ها و امکانات کتابخانه های آموزشگاهی و کتابخانه های عمومی کودکان و نوجوانان کشور تدوین شده است و به استناد گفته ها و نظر سنجی های انجام شده، افق های تازه پیش چشم همکاران می‌گشاید.
موضوع هایی که در کارگاه به آنها پرداخته می شود عبارت‌اند از:آشنایی با کتابخانه و کتابداری کودک و نوجوان، کاربران کتابخانه (مخاطب شناسی)، مجموعه کتابخانه (منابع کتابی، نشریات ادواری، دیداری- شنیداری و رایانه‌ای)، کتاب‌های مرجع، آشنایی با انواع ادبیات کودکان، اداره‌ی کتابخانه و خدمات عمومی و بازدید از کتابخانه ها، امانت و گردش منابع و نشانه‌های راهنما، پاسخگویی و مشاوره (پژوهش دانش آموزی)، منابع در بیان شفاهی (قصه گویی و کتابخوانی)، خدمات فنی، فراهم آوری منابع، فهرست‌نویسی توصیفی،، فهرست‌نویسی تحلیلی، رده بندی، آماده سازی منابع، آشنایی با دو پایگاه کتابک و ایرانک، اطلاعات، اطلاع شناسی و اطلاعرسانی، آشنایی با سایت های مرتبط ملی و بین المللی کتاب و کتابخانه‌های الکترونیک، آشنایی با بانک های اطلاعاتی، تهیه‌ی فهرست منابع و کتابشناسی، چکیده نویسی، گزارش‌نویسی، برگزاری نمایشگاه (تهیه‌ی دعوت‌نامه، بروشور، پوستر، انتخاب منابع، برنامه‌ی رسمی، ...)، تهیه‌ی خبرنامه، روزنامه‌ی دیواری و پاورپوینت.
افزون بر این خانه کتابدار برای گسترش فرهنگ خواندن در جامعه‌ی ایران، کارگاه ها و برنامه های ویژهی خواندن با کودک و نوجوان را در محل خانه یا در محل های مناسب دیگر با حضور استادان و مربیان کتابداری، ادبیات کودکان و رشته های مرتبط برگزار می کند. هدف از برگزاری این کارگاه ها تأکید بر شناخت روش های عملی و تعامل میان کتابداران و ترویج گران با مخاطبان است.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
مدیریت پژوهش و آموزش
در اساسنامه مصوب مجلس، این سازمان مؤسسه ای آموزشی و پژوهشی قلمداد شده و آموزش و پژوهش یکی از وظایف اصلی آن به شمار می‌آید. پژوهش و آموزش در کتابخانه ملی به منظور اعتلا و بهبود فعالیت های کتابداری و اطلاع رسانی کشور انجام می گیرد. نخستین دوره کلاس های کوتاه مدت کتابخانه ملی ایران در سال 1350 برگزار شد. زمان این کلاس ها یک ماه و کلیه تخصص های مورد نیاز کتابداران توسط اساتید مختلف، آموزش نظری و عملی داده می شد و هر سال 2 بار در اوایل نیمه اول و اوایل نیمه دوم سال تشکیل می شد. افراد شرکت کننده شامل تمامی شاغلین در کتابخانه ها اعم از موسسات و مراکز دولتی، غیر دولتی و دانشگاهی در سطح حداقل دیپلم و حداکثر لیسانس بود. از سال ۱۳۷۳ بدلیل نیاز مبرم آموزش کتابداران، این کلاس ها به 6 مرتبه در سال افزایش یافت. این کتابخانه دارای 60 پست هیأت علمی مصوب است و به لحاظ قوانین و مقررات تابع وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. مدیریت پژوهش و آموزش این سازمان با برگزاری دوره ها و کارگاه های آموزشی در طی سال به شکل کلاس های کوتاه مدت و بلندمدت برای دانش‌افزایی و ارتقاء همکاران کتابخانه ها تلاش می کند. در کارگاه های آموزشی نیز سعی می‌شود افراد با آخرین دستاوردهای علمی و فنی حوزه عملاً آشنا شوند.
دوره های آموزش عمومی کتابداری و اطلاع رسانی که توسط این سازمان برگزار می‌گردد مباحثی همچون: آشنایی با مقدمات واصطلاحات کتابداری، انتخاب و تهیه منابع، فهرست نویسی، سرعنوان های موضوعی، آشنایی با مواد غیرکتابی، آشنایی با نرم افزار کتابشناسی، رده بندی (کنگره یا دیویی براساس نیاز شرکت کنندگان)، آماده سازی و امانت، منابع مرجع و . حفاظت و نگهداری موادکتابخانه‌ای را در برمی گیرد
آموزش الکترونیکی
سازمان اسناد و کتابخانه ملی با توجه به اهداف خود در جمع آوری، حفظ، و انتشار اطلاعات و همچنین ارائه خط مشی های جهت دهنده برای تمامی سازمان ها، دانشگاه ها، کتابخانه ها و مراکز مربوطه در زمینه های اطلاع رسانی و مستند سازی، از طریق ارائه آموزش های تخصصی، از جمله برگزاری دوره های دانشگاهی و دوره های کوتاه مدت (آموزش ضمن خدمت)، با تهیه زیرساخت های لازم در فناوری نوین آموزشی و به کار گیری روش آموزش الکترونیکی، اقدام به راه اندازی واحد آموزش دوره های الکترونیکی برای استفاده عموم علاقمندان کرده است.
سرفصل درس های نخستین دوره آموزش از راه دور این سازمان عبارتند از: مبانی کتابداری و اطلاع رسانی، مجموعه سازی، مدیریت آرشیو، مارک، ذخیره و بازیابی اطلاعات، حفاظت و نگهداری مواد کتابخانه و آرشیو.
شورای کتاب کودک
شورای کتاب کودک برای توانمند سازی و ارتقای سطح دانش افراد در زمینه ی ادبیات کودک و نوجوان کارگاه های مختلف برگزار می کند. یکی از مهمترین کارگاه هایی که هر ساله در شورای کتاب کودک برگزار می شود، کارگاه " آشنایی با ادبیات کودک و نوجوان" است. این کارگاه برای آشنایی مقدماتی علاقه مندان با ادبیات کودکان و نوجوانان تشکیل می شود. و از سال ۱۳۶۲ به پیشنهاد خانم مریم احمدی شکل گرفته است. مشاوران نخست کارگاه، خانم ها: توران میرهادی و ثریا قزل ایاغ بودند. کارگاه دوره های نخست را با همکارانی چون دکتر نوشآفرین انصاری، دکتر نرگس طالقانی، دکتر مهدخت کشکولی، نسرین دخت عمادخراسانی، دکتر عباس حری و هوشنگ شریف زاده … آغاز کرد.. برنامه ریزی کارگاه تا دوره ی شانزدهم (۱۳۸۰) در چارچوب یک دوره کارگاه مقدماتی آشنایی با ادبیات کودک و نوجوان انجام می شد اما از دوره ی شانزدهم (۱۳۸۰) به بعد برنامه کارگاه به دو بخش مقدماتی و تکمیلی بخش شد :
بخش اول- آشنایی مقدماتی با ادبیات کودک و نوجوان، شامل مباحث زیر است:معرفی شورای کتاب کودک، حقوق کودک و صلح، مخاطب شناسی، تاریخ ادبیات کودکان، ادبیات کودک، ادبیات داستانی، ادبیات کهن، داستان فانتزی، داستان واقعگرا، شعر کودک و نوجوان، کتاب مرجع، غیر داستان (دین)، غیرداستان (علمی)، غیر داستان (دانش اجتماعی - زندگینامه)، غیر داستان (هنر - بازی و سرگرمی)، ترجمه در ادبیات کودک، نشریه های کودکان، تصویر در کتاب های کودکان، مناسب سازی کتاب‌ها برای کودکان و نوجوانان نابینا، ناشنوا و بیمار و شیوه های ترویج ادبیات کودک.
در بخش تکمیلی مباحث زیر بررسی می‌شود : ساختار متن، ساختار تصویر، ساختار شعر
علاقه مندان پس از تکمیل فرم عضویت و تایید هیات مدیره، میتوانند در کارگاه ها شرکت کنند.
کانون توسعه فرهنگی کودکان
کانون توسعه فرهنگی کودکان مؤسسه ای غیردولتی، غیرانتفاعی و غیرسیاسی است که با هدف بالا بردن سطح دانش عمومی و اعتلا وگسترش فرهنگ و هنر اصیل ایرانی و اسلامی کودکان،به ویژه درنقاط محروم کشور تأسیس شده است. اعضای این سازمان را نویسندگان، مترجمان وبراستاران کتاب های کودک و نوجوان، کتابداران، آموزگاران، استادان دانشگاه، هنرمندان و سایر کارشناسان و علاقه مندان به امور فرهنگی، تشکیل می دهند.
برای آموزش کتابداران روستایی، که ازمیان اهالی هر روستا انتخاب می شوند، سالانه کارگاه های آموزشی برگزار می شود که تاکنون در سه دوره از این کارگاه ها، استادان و کارشناسان برجسته، کارگاه هایی درزمینۀ خدمات کتابداری، ادبیات کهن، آموزش هنر خلاق، ادبیات عامیانه، ادبیات کودک و نوجوان، نمایش خلاق و گزارش نویسی برگزار کرده اند. کتابداران روستایی با استفاده از آموخته های خود در کتابخانه هایشان فعالیت هایی چون کتابخوانی و قصه گویی، نمایش خلاق، بازی های آموزشی و سنتی،جمع آوری فرهنگ عامه، کاردستی، هنرهای دستی محلی و حفاظت از محیط زیست انجام می دهند. کتابداران برای آموزش از همکاری کتابخانه های کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منطقه نیز بهره مند می شوند.
