نوشتن بخش مهمی از زندگی روزانه ما شده است، با این حال، یادگیری و مهارت در نوشتن دشوار است.
شما به کمک آموزشِ چند فعالیّت ساده به فرزندتان، به او می‌توانید کمک کنید تا مهارت‌های نوشتاری‌اش را از خردسالی پرورش دهد. این مهارت به او می‌آموزد که چگونه اِبراز وجود کند. شما با این آموزش به او در به‌دست آوردن موفقیّت در جایگاه یک دانش‌آموز و یک بزرگ‌سال کمک می‌کنید.
در این نوشته دلایلی را در اهمیّت مهارت نوشتن برای همه گروه‌های سِنی ارائه می‌کنیم. همچنین چند پیشنهاد آمده است که به کودکتان کمک می‌کند تا او بتواند نویسنده تواناتری شود.
چرا نوشتن مهم است؟
- مهارت در نوشتن مهارتی کاربردی است: ما برای انجام دادن کارهای روزانه‌مان نیازمند نوشتن هستیم، چه هنگامی که پرسش‌نامه پزشکی را در مطب پزشک پُر می‌کنیم، و چه هنگامی که نامه مهمی را می‌نویسیم. برای انجام دادن این کارها باید به‌روشنی بتوانیم بنویسیم و اطلاعات را به شکل مؤثری سازماندهی کنیم.
- نوشتن عنصر مهمی از آموزش‌های دانش‌آموزان است: دانش‌آموزان چه با قلم بنویسند و چه با رایانه تایپ کنند، بسیاری از تکلیف‌های درسی و آزمون‌ها، آنان را وادار می‌کند تا برای ارزیابی آن‌چه آموخته‌اند، پاسخ‌هایی کوتاه یا بلندی را بنویسند. با بزرگ‌تر شدن دانش‌آموزان، انتظار می‌رود مهارت‌های نوشتاری آنان نیز رشد یابد و به کمک نوشتن تکلیف‌های دشوارتری را انجام دهند. همچنین بسیاری از دانشگاه‌ها از دانشجویان می‌خواهند به‌عنوان بخشی از درخواست پذیرش خود، انشا بنویسند.
- نوشتن عنصر مهمی از حرفه یک کارمند می‌تواند باشد: در حرفه‌های گوناگون، کارمندان باید گزارش‌های روزانه بنویسند. پیغام‌های تلفنی را بنویسند و کارهای اداری انجام می‌دهند یا شاید گزارش‌های پژوهشی و مقاله برای مجلات را بنویسند. کار هرچه باشد، توانایی آن‌ها در خوب انجام دادن کارها به توانایی‌شان در نگارش می‌تواند وابسته باشد. بسیاری از جویندگان کار باید هنگام درخواست شغل جدید، چکیده‌ای از پیشینه و یک نامه درخواست بفرستند.
- نوشتن شکل مهمی از ارتباط‌هاست: نوشتن نامه و ایمیل یک راه رایج برای ارتباط داشتن با دوستان، آشنایان و همکاران حرفه‌ای است. هنگامی که تصمیم مهمی می‌گیریم، قرارداد، اجاره‌نامه و معاهده‌ها را می‌نویسیم و امضا می‌کنیم، بازهم به نوشتن نیاز داریم.
- نوشتن به‌تنهایی می‌تواند ارزشمند باشد: بسیاری از مردم نوشتن را درمان و راهی سودمند برای برون‌ریزی احساس‌هایی که به‌آسانی نمی‌توان بازگو کرد، می‌دانند.
چه‌کار می‌توانید بکنید؟
به‌یاد داشته باشیم که مهارت نوشتن دشوار است. بسیاری از دانش‌آموزان در نگارشِ متنی منسجم مشکل دارند. این مشکل اگر آن‌ها را درمانده و ناتوان کند، می‌تواند از نوشتن ناامیدشان کنید.
مشارکت پدر و مادر در این وضعیت، تفاوت چشم‌گیری را می‌تواند پدید آورد. تشویق فرزندتان به پیشرفت در مهارت‌های نوشتن از کودکی، تأثیر همیشگی و سودمندی در مهارت نوشتن او خواهد داشت، و شاید بتواند نوشتن را برای او کاری آسان‌تر و جذاب‌تر کند.
در ادامه چند ایده که به فرزندتان می‌توانید کمک کنید تا نویسنده توانایی بشود، پیشنهاد شده است. این ایده‌ها برای کودکان کم‌سن‌تر است، ولی برای کودکان بزرگ‌تر نیز مناسب است.
ایده‌هایی برای پدران و مادران که به فرزندشان کمک کنند تا نویسنده تواناتری شود
وسایلی که نیاز است: مداد، مداد شمعی یا قلم ماژیک، نخ یا روبان، کاغذ خط‌دار یا دفتر، مقوا یا کاغذ ضخیم، کاغذ کاردستی، قیچی ویژه کودکان.
پیش از آغاز به کار
فضا را آماده کنید: مهم است که کودکتان فضای خوبی برای نوشتن، مانند میز با سطحی صاف و هموار داشته باشد. همچنین داشتن نور مناسب از ضروریات است.
ابزارهای لازم را فراهم کنید: چند برگه کاغذ خط‌دار و بی‌خط، و وسایلی برای نوشتن مانند مداد، خودکار و مداد شمعی را فراهم کنید.
بارش فکری: تا می‌توانید با کودکتان درباره اندیشه‌ها و احساس‌هایش گفت‌وگو کنید و او را تشویق نمایید درباره آدم‌ها و پیش‌آمدها سخن بگوید.
فعالیت‌هایی برای کودکان
- کودک را به نقاشی کردن و گفت‌وگو درباره نقاشی‌هایش تشویق کنید: از کودکتان دربارة نقاشی‌هایش بپرسید. برای نمونه: پسر سرگرم چه کاری است؟ آیا خانه‌ای که در نقاشی‌ات هست با خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم مانند هم هستند؟ درباره این نقاشی‌ات می‌توانی یک داستان بگویی؟
- درباره چیزهایی که کودکتان می‌گوید، نقاشی می‌کند و یا می‌نویسد، اشتیاق نشان دهید و بپرسید.
- از کودکتان بخواهید داستان ساده‌ای را بگوید تا شما هم‌زمان آن را روی کاغذ بنویسید: داستان را همچنان که فرزندتان می‌گوید، بدون هیچ تغییری در آن، بنویسید. از او بخواهید هرچه را که شما متوجه نشده‌اید، به‌روشنی بگوید.
- کودکتان را تشویق کنید نام خود را بنویسد: با او تمرین کنید تا نامش را بنویسد. هنگامی که حروف نامش را در جاهای دیگر مانند شعرها و داستان‌ها می‌بینید، به آن‌ها اشاره کنید. کودکتان با حروف ابتدایی نامش می‌تواند آغاز کند، ولی بسیار زود بقیه آن را هم می‌نویسد.
- از بازی‌ها بهره ببرید: شمار فراوانی بازی و جورچین هست که به هجی کردن کودکان هنگامی که دایره واژگانی آن‌ها رو به گسترش است، کمک می‌کند. برخی از این بازی‌ها دربرگیرنده جدول کلمات، بازی واژه‌ها، آناگرام‌ها [1]و کریپتوگرام‌های[2] ویژه کودکان است. استفاده از فلش‌کارت‌ها نیز جالب است و درست کردن آن‌ها در خانه آسان است.
- کودکتان را از نوشتن به‌سوی درست کردن کتاب سوق دهید: نقاشی‌ها و نوشته‌های کودکتان را روی تکه‌هایی از کاغذهای کاردستی بچسبانید. برای جلد هر کتاب از کاغذ ضخیم یا مقوا استفاده کنید و روی جلد، نقاشی ویژه، عنوان کتاب و نام کودکتان را در جایگاه نویسنده بیاورید. کنار صفحه‌ها و جلد را سوراخ کنید و با نخ یا روبان آن را صحافی کنید.
فعالیت‌های روزانه
- سعی کنید هنگامی که مطلبی می‌نویسید، بچه‌ها ببینند: کودکان با نگاه کردن به شما هنگام نوشتن، درباره نوشتن می‌آموزد. درباره نوشتنتان با فرزندتان گفت‌وگو کنید تا کم‌کم او اهمیّت نگارش و شیوه‌های گوناگونی که به‌کار می‌رود را دریابد.
- کودکتان را به نوشتن تشویق کنید، حتی اگر بد می‌نویسد: با کمک به فرزندتان در امضا کردن کارت‌های جشن تولد، نوشتن داستان و فهرست خرید، فرصت‌هایی را فراهم کنید تا نوشتن را تمرین کند.
- همچنان که کودکتان بزرگ‌تر می‌شود، به نوشتن باهم ادامه دهید: از کودکتان بخواهید تا در نوشتن نامه‌ها، فهرست خرید و پیام‌ها به شما کمک کند.
- پیشنهاد یادداشت‌برداری بدهید: کودکتان را تشویق کنید تا در سفر و بیرون یادداشت‌برداری کند، و آن‌چه را می‌بیند، توصیف کند. این کار می‌تواند توصیفی از قدم زدن در طبیعت، راندن یک قایق، مسافرت با خودرو و یا رویدادهای دیگری باشد که آن‌ها را به یادداشت‌برداری تشویق کند.
- تشویق به رونویسی کنید: اگر فرزند شما به آهنگ خاصی علاقه‌مند است، پیشنهاد کنید واژه‌های ترانه آن را با نوشتن یاد بگیرد. همچنین او را تشویق کنید شعرها و نقل قول‌هایی را که دوست دارد از کتاب‌ها و نمایشنامه‌ها رونویسی کند.
- کودکتان را تشویق کنید تا داستان‌هایش را باصدای بلند بخواند: همچنان که سن کودک شما بیش‌تر می‌شود، از او بخواهید تا داستان‌هایش را با شما در میان بگذارد. بدون قطع کردن خواندن داستان، به دقت به آن گوش کنید و پیشنهادهای مثبتی درباره ایده‌ها و نگارش آن بدهید.
- یک تخته یادداشت خانوادگی در آشپزخانه آویزان کنید: پیشنهاد کنید یادداشت‌هایی را روی تخته برای کودکتان بنویسند. مطمئن شوید که فرزندتان یادداشت‌هایی را که برای او نوشته شده است، پیدا می‌کند.
- به فرزندتان کمک کنید تا برای خویشاوندان و دوستان، نامه و ایمیل بنویسد: این کارها دربرگیرنده یادداشت‌هایی برای تشکر یا پیام‌های ویژه‌ای برای احوال‌پرسی می‌تواند باشد. هرچند وقت یک‌بار، برای کودک خود نامه یا کارت پستال باید بفرستید تا او به یادش بسپارد که دریافت نامه پُستی چه اندازه ویژه است. یک دوست مکاتبه‌ای برای فرزندتان فراهم کنید.
- کودکتان را تشویق کنید تا خاطرات روزانه‌اش را بنویسید: این کار تمرین نوشتاری بسیار خوبی است. همچنان که راه خوبی برای برون‌ریزی احساس‌ها است. کودکتان را تشویق کنید درباره چیزهایی که در خانه و دبستان رخ می‌دهد، کسانی را که دوست دارد یا ندارد و علت آن، و چیزهایی که می‌خواهد به خاطر بسپارد و انجام دهد، بنویسد. در صورت تمایل فرزندتان یادداشت‌هایش را بخوانید و با یکدیگر درباره آن‌ها گفت‌وگو کنید.
این نکته‌ها را به‌یاد داشته‌باشید:
- وقت بگذارید: به کودکتان کمک کنید تا برای فکر کردن روی برنامه‌های نگارشی یا تمرین آن‌ها، وقت بگذارد. بیش‌تر نویسنده‌های خوب پیش از آغاز نگارش، برای اندیشیدن، آماده‌سازی و پژوهش وقت فراوانی می‌گذارند. شاید کودک شما اهمال‌کاری کند: تراشیدن نوک مداد، آماده کردن کاغذها، یا به‌دنبال هجی کردن یک واژه گشتن. صبور باشید. همه این کارها بخشی از آماده‌سازی کودکتان می‌تواند باشد.
- به نوشته کودکتان واکنش نشان دهید: به افکار کودکتان که در گفتار یا در نوشتار او بازتاب می‌یابد، واکنش داشته باشید. به‌روشنی نشان دهید به آن‌چه در نوشته بازگو می‌کند، علاقه‌مند هستید. این توجه به‌معنای تمرکز بیش‌تر بر روی «محتوای» متنی است که کودک نوشته، نه «چگونگی» نگارش متن. نادیده گرفتن خطاهای کوچک، واکنشی هوشمندانه است، به‌ویژه در مرحله‌ای که کودک شما به افکارش نظم می‌دهد.
- نوشته کودکتان را تحسین کنید: رویکرد مثبتی داشته باشید و چیزهای خوبی برای گفتن درباره نوشته فرزندتان پیدا کنید. آیا دقیق و توصیفی است؟ تازه و نوآورانه است؟ متفکرانه و جالب است؟
- از نوشتن برای فرزندتان پرهیز کنید: برای کودکتان حتی یک صفحه هم ننویسید، زیرا به عادت تبدیل خواهد شد. تکلیف‌های درسی کودکتان را بازنویسی نکنید. تعیین تاریخ پایان نگارش، پذیرفتن مسئولیت نوشته پایان یافته، و احساس مالکیت به آن، همچنان از بخش‌های مهم روند نگارش هستند.
- همچنان که سن کودکتان بیش‌تر می‌شود، در نوشتن به او کمک کنید: از کودکتان پرسش‌هایی بکنید که به او در آشکار شدن ریزه‌کاری‌های داستان‌ها و تکالیفش که به تدریج طولانی‌تر می‌شوند کمک کند. به فرزندتان کمک کنید تا فکرهایش را سازماندهی کند. درباره هدف آن‌چه می‌نویسد، گفت‌وگو کنید.
- هنگامی که کودک شما در هجی کردن واژه‌ها آمادگی دارد، به او کمک کنید: هنگامی که کودک نوآموزتان یاد گرفته است بخواند و بنویسد، شاید او راه‌های گوناگونی را برای خواندن و نوشتن آزمایش کند. وظیفه ما تشویق نگارش کودکان‌مان است، از این رو، آن‌ها از این که افکار و ایده‌های‌شان را روی کاغذ بنویسند، لذت خواهند برد. در آغاز شاید کودک شما واژه‌ها را آن‌چنان که می‌شنود، بنویسد؛ مانند نوشتن «خاهر» به‌جای «خواهر». در واقع این کار گامی مثبت در پرورش بیداری واجی است. تمرین با فرزندتان را ادامه دهید و در درست‌نویسی واژه‌ها به او کمک کنید. همچنان که سن کودک شما بیش‌تر می‌شود، پرسش‌های بیش‌تری نیز درباره حروف و هجی کردن واژه‌ها خواهد پرسد؛ به نیازهای او پاسخ دهید.
تمرین، تمرین و بازهم تمرین
نگارش خوب، تمرین بسیار می‌خواهد، پس مطمئن شوید که کودک شما به‌آسانی ناامید نشود. این کار آسانی نیست. فرصت‌های گوناگونی را به او بدهید تا تمرین کند، تا فرصت پیشرفت پیدا کند.
باهم بخوانید. خواندن و نوشتن یکدیگر را تقویت می‌کنند. کودکتان هریک از آن‌ها را که بیش‌تر انجام دهد، در هر دوی آن‌ها پیشرفت خواهد کرد. خواندن می‌تواند فرزندتان را در نوشتن درباره خانواده یا زندگی تحصیلی‌اش برانگیزاند. اگر فرزندتان به داستان یا نویسنده خاصی علاقه‌مند است، از او بپرسید که چرا فکر می‌کند آن داستان یا نوشته‌های آن نویسنده، خاص است. هرچه با فرزندتان بیش‌تر بخوانید و بنویسید، پایه ارزشمندی را شکل می‌دهید و گام‌هایی را برمی‌دارید که به کودکتان کمک خواهد کرد تا خواننده، نویسنده و دانش‌آموز بهتری شود. اکنون کوشش‌های شما می‌تواند تمایز پدید آورد، و آن می‌تواند تنها تفاوتی باشد که کودکتان برای موفقیّت نیاز دارد!
منابع:
- آموزش و پرورش آمریکا، اداره پژوهش‌های تحصیلی و تکمیلی، اطلاعات بایگانی شده، «به کودکتان کمک کنید تا خوب بنویسد» http://www.ed.gov/pubs/parents/Writing/index.html.
- آموزش و پرورش آمریکا، بخش اولیاء، کمک به کودکتان برای مطالعه‌کننده حرفه‌ای شدن، «بنویسید» http://www.ed.gov/parents/academic/help/reader/part5.html#write.