گزارش بخش آرشیو و کتابخانه تحقیقی موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان
تجربه نزدیک به سه دهه گردآوری آثار، اسناد و آن چه در یک کلام میراث فرهنگ کودکی است به ما آموخته که هنگام گذر از کوچه‌ها و خیابان‌های هر شهر به ویژه شهرهایی که سنت فرهنگی و پیشینه پربارتری در این زمینه دارند، بکوشیم خودمان را به آن سوی دیوارها و درون صندوق‌ها برسانیم. دیوارهایی که دیگر درهای آن کم‌تر باز می‌شود، یا صندوق‌هایی که برای سال‌ها باز نشده‌اند. در آن سوی دیوارها همیشه زندگی‌ای جاری بوده است که کودکان در میانه این زندگی بالیده و رشد کرده‌اند. آثار به جا مانده از آن‌ها می‌تواند جاهای خالی بخشی از میراث فرهنگی کودکی این سرزمین را پر کند.
گاهی اما ما به آن سوی دیوارها نمی‌رویم و صندوق‌ها را هم باز نمی‌کنیم، بلکه دوستداران فرهنگ کودکی خود از آن سوی دیوارها و از دل خانه‌ها و صندوق‌ها میراث خانواده یا آشنایان خود را برای ما می‌آورند تا مجموعه بی مانند موزه کودکی ایرانک سرشارتر از گذشته شود. یکی از دوستداران فرهنگ کودکی که همواره به مجموعه موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان کمک کرده است، هنرمند نقاش برجسته و سرشناس، ثمیلا امیرابراهیمی است. دلیل گزارش کردن اسنادی که این بار ایشان به موسسه و موزه کودکی ایرانک اهدا کرده است، پر شدن بخشی از تاریخ فرهنگ کودکی ایران است که با همه کوشش‌های ما تاکنون به آن نرسیده بودیم. برای روشن‌تر شدن اصل ماجرا باید بگوییم، از دوره قاجار که سنت آموزش نو در ایران پا گرفت، جای خوش نویسی های مکتب خانه‌ای و نوشتن به سبک منشیانه با خط شکسته را رونویسی از کتاب‌های چاپی پر کرد. این پدیده به ویژه از دوره پهلوی اول با گسترش مدارس پسرانه و دخترانه وارد دوره تازه‌ای شد. در روند دست یابی و رسیدن به این آثار توانسته بودیم، مجموعه دفترهای رونویسی از دوره پهلوی دوم و مربوط به دوره زمانی ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ را پیدا کنیم. اما کوشش‌های ما برای پیدا کردن دفترهای رونویسی به ویژه مربوط به دوره ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ به جایی نرسیده بود تا این که خانم امیرابراهیمی گزارش داد که در مجموعه خانوادگی بسته‌ای باارزش را پیدا کرده است که به نظر می‌تواند مناسب موزه کودکی ایرانک باشد. با بررسی این آثار متوجه شدیم یک بخش ناپیدای از تاریخ فرهنگ کودکی دوباره پیدا شد.
این مجموعه یادگارهای جوانی یکی از اقوام خانم امیرابراهیمی است. دختری به نام طلیعه (فخرایران) خطیر که در سال ۱۲۹۳ (۱۹۱۴ میلادی) از میرزا احمدخان جلال الدین (خطیر) و انیس السلطنه (از خاندان انیسی برمکی) در تهران به دنیا آمد. بر اساس کارنامه‌های دوران تحصیلش، در سال ۱۳۰۸ تصدیق نامه شش ساله ابتدایی را از مدرسه دولتی نمره ۳۲ گرفت. سپس در سال ۱۳۱۱ دیپلم دوره اول تحصیلات متوسطه و در سال ۱۳۱۳ دیپلم دوره دوم تحصیلات متوسطه‌اش را با مهر و امضای وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه از مدرسه ژاندارک گرفته است.
مجموعه‌ی اهدایی شامل موارد زیر است:
کتاب‌های درسی قدیمی: کتاب شیمی برای سال اول مدارس متوسطه ۱۳۴۹ ق. (۱۳۱۰ ش.)، کتاب اخلاق اساسی ۱۳۳۲ ق. و دوره پنجم فرائدالادب برای کلاس سوم و چهارم متوسطه مربوط به سال ۱۳۴۵ ق.
و اما مجموع ارزشمندی که از آن‌ها نام برده شد، چند رونویسی از کتاب‌ها درسی: دو نسخه رونویسی از کتاب تاریخ معاصر ایران برای طبقات عالیه مدارس ابتدایی ۱۳۴۱ ق.، رونویسی از دوره سوم فرائدالادب مخصوص کلاس پنجم و ششم مدارس ابتدائی ۱۳۴۳ ق. و رونویسی از چند کتاب فارسی مدارس. این رونویسی‌ها همراه با نقاشی‌های بسیار زیبا از تصاویر کتاب‌ها همراه است.
یک دفتر تمرین سؤالات ریاضی
به جز این بخش گرانبها و ارزشمند از میراث مکتوب فرهنگ کودکی این مجموعه اهدایی شامل کتاب‌های دیگری مانند دیکشنری دستنویس فارسی – فرانسه که مربوط به تحصیل طلیعه خطیر در مدرسه ژاندارک بوده است.
دو کتاب چاپ سنگی: رساله مختصر واجبات و اصول دین و فروع دین و شکیات و.. با تاریخ ۱۳۴۱ ق. و کتاب صلح و آشتی نمودن زن و شوهر و سرگذشت خیمه شب بازی بجهت نصایح گفته شد که این کتاب به فرم ورقی است.
یک شماره از نشریه بهار کار یوسف اعتصام الملک و یک شماره نشریه ندای قدس به مدیریت حسین قدی.
و چند کتاب به زبان فرانسه و یک رمان بدون صفحه عنوان و صفحات ابتدایی کتاب محاوره فارسی و روسی و فرانسوی اثر میرزا جعفر ایرانی محلاتی با تاریخ ۱۳۱۴ ق.که در مسکو منتشر شده است.
ديدگاه شما