با باز گشایی مدرسه ها و تغییر فصل و کنار هم بودن کودکان در کلاس درس، بیماری های ویروسی و میکروبی افزایش می یابند. به سبب تماس کودکان با یکدیگر، نمی توان از سرما خوردگی دوری کرد. نا آگاهی مادران و پدران از چگونگی مبارزه با این بیماری و پیامدهای آن، به طولانی شدن و گاه کهنه شدن آن می انجامد.
آنژین استرپتو کوکی که عامل آن یک میکروب است، سبب گلو درد، تب، لرز، تورم لوزه ها، بر افروختگی و سردرد می شود و کودک باید بی درنگ تحت درمان با آنتی بیوتیک قرار بگیرد. در صورت تاخیر در درمان، امکان درگیری کلیه و قلب وجود دارد.بیشتر سرما خوردگی ها منشا ویروسی دارند، ولی گاه نشانه های بالینی آنژین استرپتوکوکی شبیه سرما خورگی های ویروسی هستند. بنابراین، برای پرهیز از اشتباه در درمان باید حتما با پزشک مشاوره شود.
سرما خوردگی های ویروسی، بیشتر دارای نشانه های ویژه، شامل تب با درجه ی پایین و گاه بالا، سرفه، آب ریزش از بینی و چشم، راش های پوستی، لرز، بدن درد وتورم لوزه ها هستند. دوره ی بیماری، چند روز تا یک هفته است. بیشتر وقت ها نشانه های آن با درمان های پیشگیری کاهش می یابند، اما در صد کمی از بیماران دچار عوارض آن می شوند. یکی از شایع ترین عوارض، سینوزیت حاد است که اگر درمان نشود به سینوزیت مزمن تبدیل می شود. در این این مقاله، تاکید بر پیشگیری و درمان آن ها ست.
مخاط مجرای تنفسی فوقانی و گاه مجرای تنفسی تحتانی، باهر بیماری دچار تورم و ترشح می شوند. سینوس ها در مجرای تنفس فوقانی قرار دارند. دیواره ی آن ها از مخاط تنفسی شبیه مجرای بینی پوشیده شده است. ترشحات موجود در سینوس ها از راه مجرا های آن ها که با مجرای اصلی بینی ارتباط دارند، تخلیه می شوند. اگر مخاط دچار تورم و ترشح شود، ترشحات سینوس ها نمی توانند خارج شوند و التهاب ایجاد می کنند. در نهایت چون سینوس محیطی بسته است، عفونت پیدا می کند.شکل(۱)
- نشانه های بالینی التهاب وعفونت سینوس ها:
به درازا کشیدن زمان سرما خوردگی، غلیظ شدن ترشحات، تغییر رنگ آن ها به زرد تیره، احساس سنگینی در سر، سر دردهای خفیف تا متوسط، خلط صبحگاهی، احساس کسالت در طول روز، انسداد گاه به گاه مجراهای بینی، به ویژه هنگام خواب که بیمار با احساس تنگی نفس از خواب می پرد، افزایش سرفه به دلیل جمع شدن خلط پشت حلق که به تحریک طناب های صوتی می انجامد و تب خفیف تا متوسط، نشانه های بالینی این بیماری اند. شکل(۲)
- شیوه های پیشگیری از التهاب و عفونت سینوس ها:
زمانی که کودک دچار سرما خوردگی می شود، چون بیشتر سرما خوردگی ها منشا ویروسی دارند، آنتی بیوتیک روی بیماری تاثیر نمی کند، جز در مورد آنژین استرپتوکوکی که شیوه ی درمان آن خیلی متفاوت است و به تشخیص پزشک بستگی دارد. گاه مشاهده می شود که به دلیل بی خبری از ماهیت بیماری، پدر یا مادر کودک بیمار، به داروخانه می روند و آنتی بیوتیک می خواهند که سرما خوردگی کودک را خود درمانی کنند. مشکل از همین جا آغاز می شود. کودکی که چند روز با درمان های ضد سرما خوردگی درمان می شود، دچار طول زمان بیماری و عوارض های آن خواهد شد.
کودک سرما خورده باید تحت مراقبت غذایی و دارویی قرار بگیرد. برای کنترل تب باید از تب برهای موجود، به جز آسپیرین، که دوز آن راپزشک تعیین می کند. استفاده از داروهای ضد احتقان برای کنترل التهاب بافت مخاطی تا ترشحات سینوس ها به راحتی دفع شوند و شست وشوی بینی با سرم فیزیولوژیک، از مهمترین کارهایی اند که باید به طور مرتب انجام شوند تا ترشحات موجود در مجرای تنفسی کاملا خارج شوند. با انجام این کارها نشانه های بیماری، چند روزه کاهش می یابد.
- چگونگی شست وشوی بینی با سرم فیزیولوژیک یا نرمال سالین
اول ، از ظرف نرمال سالین که نیم تا یک لیتری است، مقدار لازم را داخل یکی از ظرف های زیر یا شبیه آن می ریزیم شکل(۳).
روزی سه - چهار نوبت، سرم فیزیولوژیک را به شکلی داخل بینی می ریزیم که برگشت سرم به پشت حلق احساس شود.بعد، بدون اینکه از آب شیر استفاده کنیم، محتویات بینی را با فشار کم خارج می کنیم. با این کار تمام ترشحات مجرای بینی و پشت حلق بیرون می آید.
- چگونگی استفاده از نرمال سالین در سنین مختلف:
دردوران شیر خوارگی به خاطر ناتوانی کودک درخارج کردن ترشحات، بینی با انسداد مجرا روبه رو می شود و کودک را در مکیدن شیر، ناتوان و دچارگرسنگی زودرس می کند. در این مورد می توان از محلول های سدیم کلراید ۶۵ درصد که در ظرف های قطره چکان وجود دارد، استفاده کرد. نخست، چند قطره به داخل هر بینی می ریزیم. بعد با استفاده از یک پوار کوچک، محتویات داخل بینی را بیرون می کشیم. باید دقت کرد که فشار منفی پوار زیاد نباشد تا به مخاط بینی آسیب نرسد. شکل(۴)
در سنین بالاتر که خود کودک می تواند ترشحات را خارج کند، اول، محلول سرم فیزیولوژیک را داخل بینی کودک می ریزیم. بعد به او کمک می کنیم با بستن یک طرف مجرای بینی، با فشار مناسب، ترشحات مجرای باز را خارج کند.همین عمل را برای مجرای دیگر هم انجام می دهیم. در این حالت، ترشحات به طور کامل خارج می شوند. گاه به سبب احتقان شدید، نمی توان محلول را داخل مجرای بینی ریخت. در این صورت، نخست از قطره های ضد احتقان که پزشک تجویز کرده است، داخل مجرا می ریزیم. پس از باز شدن موقت آن، از محلول نرمال سالین استفاده می کنیم.
یادآوری می شود که باید داروهای ضد احتقان (قرص یا قطره) را در زمان سرما خوردگی، درست و کامل به کار برد. از این قطره ها، دست بالا، به مدت سه روز و روزی سه نوبت استفاده می شود و اگر بیشتر مورد استفاده قرار بگیرند، به مخاط بینی آسیب می رسانند.
با انجام این کارها، کودک سرما خورده بدون دچار شدن به سینوزیت و عوارض آن بهبود می یابد. اما اگر دچار سینوزیت شد، با تکرار تمام موارد بالا و تجویز آنتی بیوتیک مناسب از سوی پزشک، عوارض پیش گفته بر طرف می شوند.
هدف این مقاله، آگاهی رسانی درباره ی مدیریت سرما خوردگی، به والدین است و نقش فعال آن ها در این میان بسیار اهمیت دارد. نباید تصور کرد که با تجویز چند دارو از طرف پزشک، مشکل کودک حل می شود. چگونگی شست و شوی بینی و خارج کردن مکرر ترشحات خیلی مهم است. والدین باید با صبوری این کار را انجام دهند. اگرنه، ترشحات، داخل سینوس ها حبس می شوند و کانون عفونی در سینوس ها شکل می گیرند. اغلب مشاهده می شود که کودکان سرما خورده، ترشحات بینی خود را بالا می کشند و مانع از خروج آن ها می شوند. در این مواقع با شست وشوی مجراهای بینی با نرمال سالین، می توان از این عمل جلوگیری کرد. به یاد داشته باشید که هرگز از آب شیر برای شست وشوی مجراهای بینی استفاده نکنید، حتی زمانی که بیمار نیستید، زیرا غلظت آب معمولی باغلظت مایع ترشح شده ی مخاط بینی فرق می کند و استفاده از آن، سبب خشکی مخاط تنفسی می شود. غلظت سرم فیزیو لوژیک با ترشحات مخاطی یکسان است و در وضعیت سلامت، استفاده ی روزانه برای شست وشوی مجراهای بینی و حلق پیشنهاد می شود.
- چرا باید در وضعیت سلامت از سرم فیزیولوژیک استفاده کرد؟
برای بیمارنشدن، پیشگیری بهترین کار ممکن است. با توجه به افزایش آلودگی های محیطی که به سلامت جسمانی آسیب می رسانند، با انجام بعضی کارها می توان از بیمار شدن کودکان جلوگیری کرد:
۱. افزایش آلودگی های شیمیایی در هوا ،باعث تخریب مخاط تنفسی می شود.درنتیجه عوامل بیماری زا آسان تر روی بافت آسیب دیده جایگزین می شوند.
۲. آلودگی های قارچی سبب واکنش های آلرژیک مخاط تنفسی می شوند که در بررسی ها ثابت شده است یکی از عوامل ایجاد سینوزیت های مزمن اند.
برای جلوگیری از این آسیب ها و برداشتن مواد زیانبار، شست وشوی روزانه با سرم فیزیو لوژیک پیشنهاد می شود.
هوای سرد زمستان به مخاط تنفسی آسیب می رساند. برای جلوگیری از استنشاق هوای سرد، بهتر است از شال گردن استفاده شود. شال گردن را به نرمی روی بینی و دهان قرار می دهیم تا هوای سرد هنگام گذشتن از این مسیر، با هوای بازدم گرم و مرطوب آمیخته شود. در حالت طبیعی، هوا در حال گذشتن از مجرای تنفسی، رطوبت موجود در آن را به خود جذب می کند تا به شش ها برسد. درصد رطوبت هوای زمستان به ویژه درمناطق خشک پایین است و با توجه به آلودگی های شیمیایی، تاثیر زیان بار آن دو برابر می شود.