تهران فقیرترین استان کشور از نظر شاخص‌های كتابخانه‌ای است.
به گفته مدیركل كتابخانه‌های تهران، سرانه فضای مطالعاتی این استان ۶۲ سانتی‌متر برای ۱۰۰ نفر است. استان تهران از نظر سرانه زیربنای كتابخانه‌ای، جایگاه سی و یكم را در كشور دارد. حداقل سرانه فضای كتابخانه‌های عمومی در استانداردهای بین‌المللی ۸/۲ متر مربع برای هر ۱۰۰ نفر است. این استانداردها را موسسه فدراسیون بین‌المللی انجمن‌ها و مؤسسات كتابداری (ایفلا) تهیه کرده است.
اسفندیار مبتكرسرابی به خبرگزاری كتاب ایران(ایبنا) گفته اكنون ۱۷ درصد جمعیت كشور در استان تهران زندگی می کنند و با در نظر گرفتن این که تهران پایتخت نیز هست، متاسفانه از نظر بهره‌گیری از سرانه‌ها و شاخص‌های كتابخانه‌ای در مقایسه با کمترین شرایط مطلوب فاصله بزرگی دارد. تهران در رتبه بندی های کشوری کتابخانه ای نیز در پایین ترین مکان قرار گرفته است. میانگین كشوری کمترین فضای کتابخانه ای، ۱/۶۲ مترمربع است اما، در استان تهران این میزان ۰/۶۲ متر مربع است كه جایگاه سی و یکم کشوری را برای تهران به همراه دارد.
مدیركل كتابخانه‌های تهران گفته در حالی كه سرانه فضای مطالعاتی تهرانی‌ها فقط ۶۲ سانتی‌متر مربع برای ۱۰۰ نفر است، این سرانه در یزد ۴/۷۶ متر مربع و در كرمان ۲/۸۹ متر مربع است. حتی استان كم‌برخوردار سیستان و بلوچستان سرانه فضای مطالعاتی بیشتری نسبت به تهران (۹۱ سانتی‌متر) دارد. او گفته که برای دسترسی به کمترین شرایط مطلوب به افزایش ۴۵۰ درصدی سرانه فضای مطالعاتی نیاز داریم.
اما مشکل تنها کمبود فضای کتابخانه ای نیست. مدیركل كتابخانه‌های تهران به كمبود شدید سرانه كتاب در كتابخانه‌های تهران اشاره كرده و گفته کمترین میزان مطلوب سرانه كتاب بر اساس استانداردهای ایفلا ۵/۱ نسخه برای هر نفر است. با توجه به حدود ۲/۱ میلیون نسخه كتاب موجود، این شاخص در تهران ۱۳/۰ است یعنی برای رسیدن به مرز مطلوب كتابخانه‌های استان در كنار توسعه فیزیكی به ۱۲ برابر شدن كتاب نیاز است.
براین اساس، در یزد به ازای هر نفر جمعیت ۱/۱ نسخه كتاب در كتابخانه‌ها داریم. سرانه مطلوب كتاب برای هر نفر جمعیت ۵/۱ تا ۵/۲ نسخه است، در تهران به ازای هر ۱۰ نفر جمعیت فقط یك نسخه كتاب در كتابخانه‌ها داریم. تهران از نظر سرانه كتاب به ازای هر نفر فقیرترین استان است و در پایین جدول رده بندی قرار دارد. وضعیت كتابخانه‌های استان تهران از نظر امكانات، تجهیزات و... در مقایسه انجام شده گویای ضعف جدید شاخص‌های كتابخانه‌ای تهران است.
به این ترتیب برای رسیدن به کمترین شرایط مطلوب در كنار توسعه فیزیكی كتابخانه‌ها، به افزایش ۱۲۰۰۰ درصدی منابع كتابی با اعتبار هنگفت نیاز داریم كه دست‌یابی به این هدف نیز نیاز به برنامه ریزی دقیق دارد.
مدیركل كتابخانه‌های استان تهران هم چنین گفته که اعتبارهای استانی تنها کفاف حفظ، نگهداری و تعمیرات ضروری كتابخانه‌های موجود را می‌دهد و پاسخ‌گوی برنامه‌ریزی برای توسعه آن‌ها برابر با نیازهای روز جامعه جوان با روند فزاینده آن نیست.
بد نیست در کنار فضای کتابخانه ای و سرانه کتاب برای هر نفر، نگاهی هم به شمار صندلی های کتابخانه ها بیندازیم.
سرانه مطلوب صندلی‌های موجود در كتابخانه‌ها برای هر ۱۰۰۰ نفرجمعیت، پنج صندلی است. اما به گفته مدیر کل کتابخانه های تهران، كتابخانه‌های استان تهران در مجموع ۱۰ هزار و ۸۳۱ صندلی دارند. به عبارت دیگر برای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت استان فقط یك صندلی كتابخانه‌ای داریم. دیگر تجهیزات كتابخانه‌ای موجود در استان تهران نیز كمتر از یك پنجم وضعیت مطلوب آن ها است.
به گفته او، در بین استان‌های كشور، یزد، كهگیلویه و بویراحمد و سمنان بالاترین سرانه فضای مطالعاتی و تهران با ۰/۶۲ مترمربع و البرز با ۰/۶۳ متر مربع كمترین سرانه را به خود اختصاص داده‌اند.
مبتكرسرابی افزود: در كشور به ازای هر نفر جمعیت به طور متوسط ۳۵ نسخه كتاب در كتابخانه‌ها داریم. این سرانه در سمنان ۱۹/۱ نسخه و در تهران فقط ۱۳/۰ نسخه است.
