هفته گذشته نمایشگاه – موزه فرهنگ کودکی در سومین جشنواره بازی و اسباب بازی قزوین همزمان با هفته قزوین برگزار شد. ۹ شهریور ماه سالروز برگزیدن قزوین به عنوان پایتخت از سوی شاه تهماسب صفوی، روز قزوین نامیده شده است که هفته ای را نیز به آن اختصاص داده اند. نمایشگاه – موزه فرهنگ کودکی به مدت ۱۰ روز از ۱۳- ۲۲ شهریور ماه در سرای سعدالسلطنه برپا بود.
موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان در دومین سال حضور خود در این جشنواره با ارایه بخش های دیگری از گنجینه پر بار فرهنگ و ادب کودک ایران در بستر تاریخی چند هزار ساله تلاش کرد غنای این بخش از میراث معنوی ایران زمین را به نمایش بگذارد. در این رهگذر مخاطبین و بازدید کنندگان سال گذشته نیز توانستند با دیگر دستاورد های پژوهشی این حوزه موضوعی آشنا شوند و همراه با بازدیدکنندگان جدید از فضای ایجاد شده لذت ببرند و از اطلاعات مستند ارایه شده استفاده کنند. بخش هایی از نمایشگاه- موزه امسال، به شکل مشارکتی طراحی شده بود تا کودکان و نوجوانان افزون بر آشنایی با موزه، آداب بازدید از موزه و بحث میراث معنوی در زندگی کودک ایرانی، با دست زدن به برخی از اقلام موزه ای باز سازی شده و حضور فعال در قصه‌ی نام آشنای مهمان های ناخوانده از نزدیک فرهنگ و هنر کودکی را بچشند.
در سراسر این نمایشگاه تابلوهای خواهش می کنم دست بزنید و خواهش می کنم دست نزنید، کودکان را فرا می خواندند تا در جایی نمونه های اصلی را ببینند اما به آن ها دست نزنند؛ زیرا اشیا و اسناد موزه ای همچون حافظه‌ی انسانی در درازای تاریخ هستند و نابود کردن آن ها به معنای نابود کردن بخشی از حافظه انسانی است و در جای دیگر همین اشیا و اسناد، دوباره بازسازی شده را لمس کنند تا رابطه ژرف تری با اقلام موزه ای برقرار کنند.
سومین جشنواره بازی و اسباب بازی قزوین، امسال نخستین سال بین المللی بودن خود را تجربه کرد. تجربه ایی که در حد حضور مهمانانی چند ساعته از کشورهای خارجی اتفاق افتاد. منیر صفی‌الدین نماینده یونیسف در ایران، سفیران کشورهای جمهوری چک، بولیوی، ونزوئلا، سومالی، صربستان و گینه نو به همراه حافظ منافع مصر، رایزن زیمباوه و همچنین قصه گویانی از کشورهای کانادا، آذربایجان، هندوستان، عراق، پاکستان، آلمان و بوسنی از جمله این مهمانان بودند. برای تمامی مهمانان خارجی که از نمایشگاه موزه تاریخ فرهنگی کودکی دیدن کردند، پیشینه تاریخی کشورمان در ادبیات کودکان و بازی و اسباب بازی ها و توجه به کارهای پژوهشی که در زمینه زندگی کودکان از دوره باستان شده است بسیار جالب بود.
بازدید کنندگان داخلی بر اساس آمارهای سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری قزوین صد و سی هزار نفر بودند و مهمانان ویژه که شامل۴۰ نفر مدیران کشوری، ۸۰ نفر از اصحاب رسانه، ۱۵ نفر از هنرمندان (سینما) و ۲۵ نفر از عکاسان کشور بودند. البته در این میان جای بسیاری از مروجان، پژوهشگران و فعالین عرصه فرهنگ و ادبیات کودکان خالی بود.
بیشترین بازخورد و بهترین بازخوردها از آن بازدید گنندگان قزوینی و دیگر شهر های اطراف بود. از پیرزنی یزدی که ننوها، گهواره ها و عروسک های مردم ساخت او را به یاد گذشته های دور می انداخت و با اولین درخواست ما برای ثبت تصویری گفته هایش، از نخستین پستانک ها گفت و از بیماری های کودکان و راه های درمانی خانگی آنها، از ازدواج در سنین کم گفت و بی تجربگی هایی که منجر به مرگ و میر کودکان می شد. از کامل زنی از اصفهان که دوران کودکی خود را در روستای فردوان گذرانده بود.
او پذیرفت که عروسک پوشالی که در دوران کودکی می ساخته را دوباره برای موزه کودکی بازسازی کند . پیرمردی که به همراه همسر، فرزندان و نوه های خود آمده بود از اسباب بازی های مردم ساخت دوره خود می گفت و کودکی هایی که در حیاط های زیبای قدیمی گذشته، استاد دانشگاهی که اصرار داشت اگر یک هفته دیگر نمایشگاه برپا باشد می توانند دانشجویان تربیت معلم را برای بازدید به موزه فرهنگ کودکی بیاورد تا با گوشه هایی از تاریخ آموزش و پرورش ایران آشنا شوند، لبخند پدری که به فرزندان دو قلوی خود قول داده بود تا ۲ روروک برایشان بسازد تا مانند او از ساخت و بازی با آن لذت ببرند و یا مسافری یزدی که برای بار دوم بود که به نمایشگاه می آمد و مانند سال پیش قرار شد باردیگر بازیچه های دوره کودکی خود را به موسسه اهدا کند. اما حضور کودکان کار و خیابان در قالب چهار گروه با هماهنگی غرفه «انجمن پناه کودکان کار خیابانی» برای بازدید از نمایشگاه – موزه کودگی حکایتی دیگر بود.
حکایتی که در روزهای بعد به شکل انفرادی و چند نفری دوباره تکرار شد. آن ها دیگر با تمام زوایای نمایشگاه- موزه آشنا بودند و گاه به جای راهنماها توضیحات هر بخش را به دوست تازه رسیده خود ارایه می دادند. صحنه قصه مهمان های ناخوانده و بخش «با من بخوان» برایشان گیرایی خاص داشت و تنها جایی بود که حتا بازی گوش ترین شان را وادار به سکوت و همراه شدن با قصه و قصه گو می کرد.
جادوی قصه بخوبی در رفتار آن ها دیده می شد. بخش عیدی سازی و بخش نقشه غرفه تاریخ فرهنگ کودکی نیز از بخش هایی بود که هر روز چندبار صبح و بعداز ظهر این کودکان و نوجوانان به آن سر می زند. میزان این تاثیر گذاری به مسئولین جشنواره و به برخی شهروندان علاقه مند به همیاری با این کودکان اطلاع داده شد تا حرکتی برنامه ریزی شده همگام با انجمن پناه کودکان کار و خیابان برای این کودکان انجام شود.
امید که موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان توانسته باشد با شرکت در سومین جشنواره بین المللی بازی و اسباب بازی قزوین و با برپایی «نمایشگاه – موزه تاریخ فرهنگ کودکی، کودک فرهنگی» سهمی در ارتقا سطح فرهنگی و نشاط واقعی این کودکان و نوجوانان و تمامی فرزندان ایران داشته باشد.
