در یازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب از ۱۰۲ عنوان مقاله ای که در حوزه ی کودک و نوجوان بررسی شد ۱ اثر در حوزه داستان، برگزیده و ۲ اثر در حوزه ی شعر کودک و تصویرگری کودک شایسته تقدیر شناخته شدند.
در حوزه ی داستان مقاله ی دیدار با زمان نوشته ی شیدا آرامش فرد که در پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان؛ شماره ۸؛ پاییز ۱۳۹۲ منتشر شده بود به عنوان اثر برگزیده معرفی شد. این مقاله در نقد رمان «کاخ اژدها» نوشته آرمان آرین است. در حوزه ی شعر مقاله ی زهره حیدری شاهی با عنوان با چشم هایی که می چشند که در کتاب ماه کودک و نوجوان؛ شماره ١٩٣؛ آبان ١٣٩٢ و در حوزه ی تصویرگری نیز مقاله ی رابطه متن و تصویر در ترجمه ماهی سیاه کوچولو به زبان انگلیسی که در پژوهشنامه ادبیات کودک و نوجوان؛ شماره ۵٨؛ تابستان ١٣٩٢ منتشر شده بود شایسته تقدیر شناخته شدند.
در مراسم پایانی جشنواره نقد کتاب از وضعیت نقد ادبی و تعداد اندک مجله‌های نقد انتقاد شد. مجید غلامی جلیسه، سرپرست موسسه خانه کتاب، در این مراسم در سخنانی با بیان اینکه «برنامه‌های خانه کتاب بر محور ترویج فرهنگ نقد در دو حوزه نقد شفاهی و نقد مکتوب در جامعه متمرکز شده است» اظهار کرد: در طول یک سال گذشته، ۶٠ هزار عنوان کتاب منتشر شده اما مجلاتی که به صورت ویژه به نقد کتاب می‌پردازد، زیاد نیست.
او افزود: در این دوره از جشنواره نقد کتاب، افزون بر ١۵٠ مجله ارزیابی شده که از میان آنها تنها ١۵ مجله به عنوان مجلات برتر شناخته شدند. باید در نظر داشته باشیم تعداد اندک این‌گونه مجلات، زنگ خطر است.
غلامی جلیسه گفت: این زنگ خطر به جامعه فرهنگی گوشزد می‌کند که باید در عرصه نقد کتاب، بیش از پیش ورود پیدا کند. انتشار فصلنامه‌های نقد کتاب هم که به‌زودی از آنها رونمایی خواهد شد، از جمله اقدامات خانه کتاب در ترویج فرهنگ نقد است.
سرپرست موسسه خانه کتاب همچنین به نشست‌های نقد و بررسی کتاب در سرای اهل قلم به همت خانه نقد کتاب اشاره و برگزاری این نشست‌ها را نیز با هدف ترویج فرهنگ نقد ارزیابی کرد و گفت: از سوی دیگر معتقدیم برگزاری جشنواره نقد می‌تواند کمک قابل توجهی به تعریف نقد معیار و استانداردهای نقد داشته باشد.
همچنین در این مراسم محمدحسین ساکت، دبیر علمی جشنواره، با خواندن بیانیه هیئت داوران جشنواره اظهار کرد: اندیشیدن و نگاشتن هنر بزرگی است؛ بزرگتر از آن، «هنری دیدن» است. «هنری دیدن» هر چیزی در گروِ نگاه و نگرش خرده‌سنجی و نقد راستین است. بی‌گمان، نقد نگاشته های علمی / ادبی / هنری یکی از کارآمدترین ابزارهای بالندگیِ فرهنگی و شکوفایی شاخ و برگ‌های رنگین و پربار پژوهش، آموزش و پدیداری دستاوردهای خجسته دانشوری و فناوری در یک جامعه پویا و پیشرفته است.
در ادامه مراسم نصرالله پورجوادی به تشریح انواع نقد پرداخت و گفت: یک نوع نقد وجود دارد که غربی‌ها به آن ریویو می‌گویند؛ این نوع نقد، گزارش اجمالی از کتاب است. این نوع نقد، معرفی یک کتاب است که در آن ممکن است ناقد برخی کاستی را گوشزد یا امتیازات آن را منعکس کند.
این استاد دانشگاه و رییس سابق مرکز نشر دانشگاهی ادامه داد: نوع دیگری از نقد وجود دارد که از آن به عنوان نقد حقیقی یاد می‌کنند. متأسفانه این‌گونه نقدها بسیار اندک دیده می‌شوند. این نوع نقد را باید افرادی که به موضوع اشراف دارند و از نظر آگاهی و دانش اگر از نویسنده بهتر نیستند، خیلی کمتر از وی نباشند، بنویسند.
پورجوادی گفت: متأسفانه اکثر ناشران خیلی از نظر معلومات و دانش تبحر ندارند و زیاد با محتوای کتاب‌ها سروکار ندارند و نقدهایی که از نوع حقیقی هستند، می‌توانند سطح آگاهی را ارتقا دهند.
در بخش دیگر این مراسم، حسین پاینده گفت: معرفی کتاب‌های منتشرشده در طول سال، همان نقد کتاب است؛ کارکرد این‌گونه مقالات، این است که با توجه به کثرت آثار، مخاطبان آنها را مطالعه و در بخشی از مجلات، این معرفی‌ها را ارائه می‌کنند.
این استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی تشریح کرد: در این‌گونه نقدها (معرفی کتاب‌ها) ابتدا یک کتابشناسی از کتاب و به صورت اجمالی اطلاعاتی از محتوای کتاب ارائه می‌شود. سپس ممکن است ناقد در این‌گونه از نقدها به سبک نویسنده و میزان استقبال از اثر اشاره کند.
او که داوری چندین دوره جشنواره نقد کتاب را بر عهده داشته است بیان کرد: کار منتقد این است که با استناد به نظریه و به شیوه‌ای نظام‌مند، دیدگاهی را درباره معانی مستتر در متن مطرح کند. نقد به معنای تخصصی آن، اغلب در نشریات آکادمیک منتشر می‌شود.
امیرعلی نجومیان از دیگر سخنرانان این مراسم بود. او نقد را به چهار گونه تقسیم کرد و گفت: چهار نوع نقد وجود دارد؛ نخست، نقد تفسیری است. این نوع نقدها بر اساس اینکه اندیشه‌ای در یک اثر است و باید آن را کشف کرد، شکل گرفته‌اند. دومین نوع نقد، نقد توصیفی است که ناقد در آن، به توصیف ساختار کتاب، فصل‌بندی کتاب و بیان خلاصه‌ای از کتاب می‌پردازد.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی افزود: نقد ارزیابانه، نوع دیگری از نقد است که به دنبال گوشزد کردن نقاط ضعف یا نقاط برتری کتاب است و در نهایت به کتاب امتیاز می‌دهد. دیدگاه نقد ارزیابانه براساس رشد سرمایه‌داری در قرن ١٨ و ١٩ شکل گرفت. بدیهی است که جشنواره نقد کتاب عاری از نقد ارزیابانه نیست. نقد تحلیلی، نوع دیگری از انواع نقد به شمار می‌آید که براساس چارچوب نظری شکل گرفته است.
او در ادامه سخنانش نوعی دیگر از نقد را پیشنهاد کرد و گفت: آن نقد تحلیل گفتمانی کتاب است. معتقدم جامعه ما به این نوع نقد نیازمند است. نقد تحلیلی گفتمانی کتاب بر سه محور جایگاه، تأثیرگذاری و نسبت شکل می‌گیرد. کتاب یک فضای گفتمانی است و آن را نمی توان به‌عنوان یک پدیده مستقل بررسی کرد، یک منتقد باید جایگاه گفتمانی کتاب را پیدا کند، میزان تأثیرگذاری کتاب در جامعه را بررسی کند و نسبت کتاب با کتاب‌های دیگر، نسبت کتاب با مؤلفان و نسبت کتاب با نظریه‌پردازان را بیان کند.
از دیگر سخنرانان این مراسم محمدرضا ترکی، استاد دانشگاه، بود که در سخنانی اظهار کرد: نقد امروز در مقایسه با نقد دیروز، بسیار متفاوت است؛ در گذشته، نقد بخشی از پروسه تألیف بود که گاهی وقت‌ها، خود مؤلف این وظیفه را بر عهده می‌گرفت اما امروزه در کنار تمام مسائلی که وجود دارد، با پدیده نامطلوبی تحت عنوان نقد ژورنالیستی (نقد عصبی، نقد خشن، نقد حزبی) مواجه هستیم.
علی‌اصغر محمدخانی هم که در این جشنواره از او به عنوان کوششگر عرصه نقد کتاب تجلیل شد، در سخنانی اظهار کرد: ما باید آسیب‌شناسی کنیم که چرا بعد از گذشت سال‌ها، هنوز نقد در جامعه رواج نیافته است. البته بیش از ١٢٠ اثر در حوزه نقد ادبی در ٢٠ سال اخیر منتشر شده‌اند اما چرا واقعاً نقد آن‌گونه که باید و شاید هنوز رونق نگرفته است.
معاون فرهنگی شهر کتاب با اشاره به راهکارهای ترویج فرهنگ نقد در جامعه بیان کرد: پیشنهاد می‌کنم بزرگان فرهنگی ما و حتی رسانه‌های مختلف، برای هر هفته، کتاب‌هایی را برای مطالعه توصیه کنند. بیش از ۴٠ درصد کتاب‌ها به دلیل نامناسب بودن سیستم توزیع کتاب در کشور، در دسترس مخاطبان قرار نمی‌گیرند؛ بنابراین هیچ وقت مطالعه نمی‌شوند و به مراتب به بوته نقد نیز کشیده نمی‌شوند.
سخنران پایانی اختتامیه یازدهمین جشنواره نقد کتاب سیدعباس صالحی، معاون فرهنگی وزیر ارشاد، بود که در سخنانی با بیان اینکه در حوزه نشر با رشد نامتوازن مواجه هستیم اظهار کرد: عناوین کتاب‌های منتشر شده در طول چند سال اخیر (٦٠ هزار عنوان کتاب) از رشد فزاینده‌ای برخوردار شده و در ٩ ماه گذشته حدود ٤٨ هزار عنوان کتاب راهی بازار نشر شده‌اند. همچنین تعداد ناشران بسیار بالا است. اما یکی از حوزه‌های جدی که رشد نامتوازن در حوزه نشر را نشان می‌دهد، نقد و بررسی‌های محتوایی است؛ و جشنواره نقد کتاب با این نگاه شکل گرفته است. اگر در حوزه نقد نیز مانند حوزه نشر با رشد کمی آثار مواجه می‌شدیم، اتفاقات روشن‌تری در عرصه نشر بروز پیدا می‌کردند.
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه پایین بودن تعداد نقد در کشور، آسیب جدی به اقتصاد نشر، فرهنگ نشر و فرهنگ دانش و دانش‌سازی وارد می‌کند گفت: نقد، فضای تولید علم را روان و رتبه‌بندی آثار کیفی را مشخص می‌کند، شبه‌کتاب‌ها را زیر سؤال می‌برد و فرصتی فراهم می‌کند برای آن‌چه باید باشد از آن‌چه نباید باشد.
او با بیان اینکه آمایش نقدهای موجود نیز از رشد متوازن و متعادلی برخوردار نیست، اظهار کرد: همین مقدار اندک نقد هم که وجود دارند، نیاز به آمایش و تحلیل‌های کمی و کیفی دارند؛ اینکه چقدر نقدهای موجود منصفانه، متملقانه و کینه‌توزانه است، اینکه چقدر نقد محتوایی، نقد ناشر، نقد موضوع و نقد جریان داریم، باید مورد تحلیل قرار بگیرند.
صالحی در پایان گفت: امیدوارم اتفاقاتی رُخ دهد تا سال آینده وقتی در کنار هم و در چنین جمعی قرار می‌گیریم، در حوزه نقد به عنوان مکمل توسعه نشر به رشد قابل توجهی هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی رسیده باشیم. جشنواره نقد کتاب نیز اقدامی برای روشن نگه داشتن این روشنایی کم‌فروغ است.
بنا بر اعلام، در یازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب، ۵۶٣ مقاله به دبیرخانه ارسال شد که از آن میان، ٩٨ مقاله به مرحله دوم داوری‌ها راه یافت.
