جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان از سال ۱۹۵۶ هرساله از سوی «وزارت خانواده، سالمندان، زنان، و کودکان و نوجوانان اهدا می‌شود.
هدف جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان تقویت شخصیت و راهنمایی ایشان در بازار عملاً مهار نشدنی کتاب است. برگزیدگان همگی از آثار ممتاز کودکان و نوجوانان‌اند.
جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان از روز نخست یک جایزه بین المللی بوده است: هم‌ردیف کتاب‌های آلمانی زبان کودک و نوجوان، نویسندگان خارجی زبان- آن‌هایی که آثارشان به آلمانی ترجمه شده است- نیز می‌توانند برنده این جایزه باشند.
هیات ارزیابی از نه نفر بزرگسال تشکیل شده است که برنده جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان را در شاخه‌های کتاب مصور، کتاب کودک، کتاب نوجوان، و کتاب علمی-آموزشی برمی‌گزیند. به موازات آن، هیات داوران نوجوان جایزه خودشان را اهدا می‌کنند. این هیات ترکیبی است از شش باشگاه خوانندگان در سطح کشور آلمان. هیات داوران کتاب‌های تولیدات سال قبل را بررسی می‌کند و از میان آن‌ها شش عنوان را برای هر شاخه نامزد می‌کند. لیست نامزدها در ۱۵ مارس ۲۰۱۸ در نمایشگاه کتاب لایپزیگ اعلام می‌شود.
کتاب‌های نامزد شده اساس تصمیم گیری هیات داوران است که مستقل از یکدیگر برنده‌ها را برمی‌گزینند. هیات ارزیاب برای هر شاخه مصور، کودک، نوجوان، و علمی-آموزشی یک عنوان کتاب برمی‌گزیند. داوران نوجوان نیز یک عنوان. مبلغ جوایز برای هر شاخه ۱۰۰۰۰ یورو است و ممکن است میان نویسندگان، تصویرگران، و مترجمان تقسیم شود. در کنار شاخه‌های نامبرده، در سال ۲۰۱۸ دو جایزه ویژه نیز به «مجموعه آثار» به مبلغ ۱۲۰۰۰ یورو و به «استعدادهای نو» به مبلغ ۱۰۰۰۰ یورو اهدا می‌شود.
روز جمعه ۱۲ اکتبر ۲۰۱۸ خانم وزیر فرانسیسکا گیفوی برندگان جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان را در نمایشگاه کتاب فرانکفورت اعلام کرده و شخصاً جایزه‌ها را اهدا می‌کند. مجموع جوایز ۷۲۰۰۰یورو است. برندگان همراه با جایزه نقدی، تندیسی از «مومو» ی میشائل انده دریافت می‌کنند.
تندیس مومو
از سال ۱۹۹۶ برندگان در کنار جایزه نقدی یک تندیس نیز دریافت می‌کنند: مومو. این تندیس برنز-پلاستیک ۳۰ سانتی و اثر دتلِف کرافت پیکرتراش (دانشکده فنی دارمشتاد) است. رمان اجتماعی میشائل انده، مومو، در ۱۹۷۴ برنده جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان شده است. تمنای او برای زمان آزاد و برنامه ریزی نشده در زندگی امروز هنوز همانقدر ضرورت دارد که آن موقع. از این رو در کل، نیاز به تجارب فرهنگی–از جمله به کتاب خواندن- ایجاب می‌کند از رسم شتاب‌زدگی و ضرورت بهره‌وری زندگی شهری بیرون بزنیم و پا بگذاریم به زمان شخصی در زندگی هر انسان. این رمان به بیش از ۴۰ زبان ترجمه شده است و همانقدر در ایسلند معروف است که در ژاپن یا که در دماغه امید نیک، این جهانی شدگی جایگاه خاصی به جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان می‌بخشد که از همان سال ۱۹۵۶ در کنار کتاب‌های آلمانی زبان، به کتاب‌های ترجمه شده به آلمانی نیز تعلق می‌گیرد.
کارگروه ادبیات کودک و نوجوان، غیرانتفاعی (AKJ)
کارگروه ادبیات کودک و نوجوان موسسه ای غیرانتفاعی است که در ۱۹۵۵ در نقش سازمان مرکزی ادبیات کودک و نوجوان در آلمان تأسیس شد. از وظایف این موسسه سازماندهی و اعلام جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان، ترویج کتابخوانی، و مشاوره و راهنمایی به ادبیات کودک و نوجوان در قالب مجله تخصصی JuLit و نشریات دیگر است. علاوه بر آن مسئولیت بخش آلمانی هیات مدیره بین المللی کتاب جوانان (IBBY) را نیز بر عهده دارد.
این موسسه ۵۳ عضو سازمانی در رشته‌های کتابداری، تصویرسازی، چاپ و نشر، و تحقیق دارد و بالغ بر ۲۴۰ فرد حقیقی، از نخبگان شناخته شدهٔ ادبیات کودک و نوجوان، در این شبکه گرد هم آمده‌اند. هدف از این قرار است: تقویت ادبیات کودک و نوجوان. هیات مدیره محترم این موسسه به اتفاق آرای اعضا برای سه سال کاری انتخاب خواهد شد و پنج عضو دارد. دفتر مرکزی موسسه در مونیخ است. تأمین مالی کارگروه ادبیات کودک و نوجوان به عهده وزارت خانواده، سالمندان، زنان، و کودکان و نوجوانان است.
هیات داوران
هیات مدیره کارگروه‌های ادبیات کودک و نوجوان هیات ارزیاب را برای دو سال انتخاب می‌کند و وزیر خانواده، سالمندان، زنان، و کودکان و نوجوانان آنان را منصوب می‌کند. اعضای هیات ارزیاب می‌توانند حداکثر دوسال کاری پیاپی در این سمت بمانند.
هیات ارزیاب از ۹ نفر تشکیل شده است: رئیس و هشت ارزیاب که شامل دو متخصص در هر شاخه کتاب‌های مصور، کتاب کودک، کتاب نوجوان، و کتاب علمی-آموزشی است. در سه نشست در طول سال، هیات ارزیاب عنوان‌های انتخاب شده را بررسی می‌کند، نامزدها را تعیین نموده و برگزیدگان را اعلام می‌کند. تمام اعضا برای هر شاخه رأی برابر دارند. نتایج این انتخاب تا زمان اعلام آن در مراسم اهدای جوایز در نمایشگاه کتاب فرانکفورت محرمانه می‌ماند.
دیباچه
جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان بر آن است که زمینه‌ساز بالندگی ادبیات کودک و نوجوان باشد که به واسطه آن علایق عموم را به این کتاب‌ها زنده نگه دارد و آنان را به بحث و گفت‌وگو بکشاند.
با جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان سالانه آثار برتر ادبیات کودک و نوجوان برگزیده می‌شوند. این جایزه قصد دارد کودکان و نوجوانان را تشویق کند به دیدار با هم و پرداختن به ادبیات. همچنین باید توجه عموم مردم به ویژه والدین و همهٔ دست اندرکاران تعلیم و تربیت را به آثار جدید و با اهمیت ادبیات کودک و نوجوان جلب کند.
مطالعه پیش نیازی ابتدایی است برای برآورده کردن نیازهای جامعه در امروز و آینده. بنابراین جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان بر آن است که در دل طیف متنوع رسانه‌های در دسترس کودکان و نوجوانان توجهشان را به اهمیت ادبیات معطوف نماید.
جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان ۲۰۱۸
- جایزه هیات داوران: این جایزه به کتاب‌های آلمانی در شاخه‌های کتاب‌های مصور، کتاب کودک، کتاب نوجوان، و کتاب علمی-آموزشی اهدا می‌شود. مبلغ جایزه برای هر یک از این شاخه‌ها ۱۰۰۰۰ یورو است.
- جایزه هیات داوران نوجوان: هیات داوران نوجوان جداگانه و مستقل جایزه ای تحت عنوان جایزه داوران نوجوان اهدا می‌کند که مبلغ آن ۱۰۰۰۰ یورو است.
- اجرا: مسئولیت اجرای فنی و سازماندهی جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان به عهده کارگروه است.
- نامزد شدن: تنها کتاب‌هایی می‌توانند نامزد و برگزیده شوند که برای نخستین بار در سال ۲۰۱۷ چاپ شده باشند. (ملاک اطلاعات چاپ شده درون کتاب است.):
۱. آثار آلمانی زبان نویسندگان، ناشران، و تصویرگران زنده.
۲. آثار ترجمه شده، نویسندگان، و ناشران زنده.
- پیشنهاد اثر: حق پیشنهاد اثر عمومی است. ناشر مربوطه دو نسخه از آن کتاب را ارسال و ۴۹ یورو برای ثبت آن می‌پردازد. آغاز مهلت ثبت پیشنهاد اثر اول جولای ۲۰۱۷ و پایان مهلت ثبت ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۷.
- داوری:
۱. داوران ارزیاب (منتقدان): هیات مدیره کارگروه ادبیات کودک و نوجوان هیات داوران ارزیاب را برای دو سال انتخاب و وزیر خانواده، سالمندان، زنان، و کودکان و نوجوانان ایشان را منصوب می‌کند. هیات داوران ۹ عضو دارد:
- یک نفر رئیس
- هشت عضو که عبارت است از دو متخصص در هر یک از رشته‌های نامبرده. تمامی اعضا حق رأی یکسان دارند. واگذاری رأی مجاز نیست. در صورت تساوی آرا، به رأی رئیس هیات داوران رجوع می‌شود.
۲. هیات داوران نوجوان: هیات داوران نوجوان از شش باشگاه کتابخوانی تشکیل شده است که هیات مدیره کارگروه ادبیات کودک و نوجوان آنان را برای دو سال انتخاب می‌کند و وزیر خانواده، سالمندان، زنان، و کودکان و نوجوانان ایشان را منصوب می‌کند. هیات داوران نوجوان مستقل کار می‌کند و تصمیم می‌گیرد.
- انتخاب برنده: اعضای هیات داوران از میان عنوان‌های پیشنهاد شده تعداد مشخصی را برمی‌گزیند، عنوان‌های پیشنهادی را کارگروه ادبیات کودک و نوجوان از میان کتاب‌هایی انتخاب کرده است که ناشران برای نقد و بررسی بیشتر به کارگروه معرفی کرده‌اند. هیات داوران حق تکمیل لیست پیشنهادی و نیز درخواست عناوین بیشتر را دارد.
۱. داوران ارزیاب (جایزه منتقدان):
- هیات ارزیاب طی دو نشست نامزدهای جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان در سال ۲۰۱۸ را معرفی می‌کند. از میان لیست پیشنهادی شش عنوان کتاب برای هر رشته نامزد می‌شوند. داوران تصمیمشان را براساس فهرست پیشنهادی با اکثریت عددی آرا می‌گیرند.
- در نشست سوم درست پیش از اهدای جوایز هیات ارزیاب بر اساس دسته بندی نامزدها برای هر شاخه کتاب تصویری، کودک، نوجوان، و علمی-آموزشی یک برنده برمی‌گزیند. هیات ارزیاب تصمیمش را بر اساس ۳/۲ آرا می‌گیرد. رئیس هیات ارزیاب می‌تواند تصمیم بگیرد که در سومین رأی گیری، همان اکثریت عددی آرا کافی باشد. هیات ارزیاب می‌تواند جوایز را تقسیم کند، مثلاً سهمی را به تصویرگر یا مترجم اختصاص بدهد.
۲. داوران نوجوان:
- تعداد نشست‌های باشگاه‌های کتابخوانی جداگانه تعیین می‌شود. هماهنگ کردن گروه‌ها با هم در کنار تبادل نظر آنان با یکدیگر، بیش از هر چیز با این هدف انجام می‌شود که همزمان با هیات ارزیاب شش عنوان نامزد داوران نوجوان نیز اعلام شوند.
- نوجوانان از میان نامزدهایی که معرفی کرده‌اند، براساس سیستم امتیازدهی کتاب برنده را انتخاب می‌کنند. جایزه داوران نوجوان همراه با جوایز منتقدان در نمایشگاه کتاب فرانکفورت ۲۰۱۸ اهدا می‌شود. جایزه داوران نوجوان می‌تواند تقسیم شود، مثلاً بخشی از آن به تناسب به تصویرگر یا که مترجم اختصاص یابد.
- اهدای جوایز: در اهدای جوایز کارگروه ادبیات کودک و نوجوان:
۱-تصمیم داوران درباره لیست نامزدها را به بنیانگزار اعلام می‌کند و به اطلاع عموم می‌رساند.
۲-مراسم اهدای جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان ۲۰۱۸ را سازماندهی و بر آن نظارت می‌کند.
۳-در چارچوب توانایی‌هایش برنامه‌های ترویج کتابخوانی را سازماندهی و بر آن نظارت می‌کند.
۴-ناشران مجازند کتاب‌های لیست نامزد جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان ۲۰۱۸ را با لوگوی جایزه و تیتر «جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان-نامزد» یا «جایزه داوران نوجوان-نامزد» و کتاب‌های برنده را با لوگوی «برنده جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان» یا «برنده جایزه ادبی کودک و نوجوان- هیات داوران نوجوان» مشخص کنند. کارگروه الگوی برچسب‌ها را فراهم می‌کند.
- تشریفات قانونی حذف شده‌اند. مرجع تصمیم‌گیری در خصوص ابهامات اهدای این جایزه وزارت خانواده، سالمندان، زنان، و کودکان و نوجوانان است.
جایزه ویژه مجموعه آثار ۲۰۱۸
روز جمعه ۱۲ اکتبر ۲۰۱۸ مترجم اوه-میشائل گوتس‌شان در نمایشگاه کتاب فرانکفورت جایزهٔ ویژهٔ مجموعه آثار را از دستان وزیر خانواده آلمان دکتر فرانسیسکا گیفوی دریافت کرد.
او متولد ۱۹۵۲ است و در رشته آلمان شناسی و انگلستان شناسی تحصیل کرده است و در مونیخ زندگی می‌کند. او ۲۰ سال در رشته‌های مختلف ادبیات کودک و نوجوان تدریس کرده و دبیر انتشارات آلمانی زیادی بوده است. اما از سال ۲۰۰۱ یک نویسنده و مترجم و ناشر آزاد است. برایش سعادتی بود که یک سالی یک رمان از کوین بروکس برای ترجمه به او معرفی شد. او تاکنون ۲۰ رمان از کوین بروکس را از انگیسی ترجمه کرده است. از این‌ها گذشته او در شعر کودکان هم دستی دارد و زورگامازوی رابرت پاول وستن را به آلمانی برگردانده‌است. او بالغ بر ۱۵۰ عنوان ترجمه دارد و ۱۴ بار نامزد جایزه ادبی کودک و نوجوان آلمان شده است و دوبار این جایزه را برده‌است.
جایزه ویژه استعدادهای نو ۲۰۱۸
جایزه ای ویژه ۲۰۱۸ برای شاخه ترجمه درنظر گرفته شده است. در کنار جایزه ویژه مجموعه آثار، با جایزه ویژه «استعدادهای نو» نیز یک مترجم آلمانی برگزیده می‌شود که در دو سال ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ دست کم نخستین ترجمه‌اش از زبان دیگر به آلمانی در شاخه کودک یا نوجوان چاپ شده باشد.
برنده هر دو جایزه ویژه در جمعه ۱۲ اکتبر در نمایشگاه کتاب فرانکفورت اعلام خواهند شد. در آینده جوایزه ویژهٔ مجموعه آثار و استعدادهای نو هر ساله به نویسندگان، مترجمان، و تصویرگران آلمانی اهدا خواهد شد.