اوایل ماه سپتامبر، دختر کلاس اولی من روی تختش نشست و مشغول ورق زدن کتابی تصویری شد که از سطح سواد خواندنش بالاتر بود و رو به من گفت: «مامان، خودم دارم این کتاب را می‌خوانم! دارم عکس‌ها را می‌خوانم! معلمم می‌گوید که این یک راه برای کتاب خواندن است!»
در هفته اول مدرسه، دخترم یاد گرفته بود که سه روش برای کتاب خواندن وجود دارد: خواندن تصاویر، خواندن واژگان و بازگو کردن داستان.
گیل بوشی، کارشناس سوادآموزی و همکار نویسنده کتاب پنج راهکار روزانه: پرورش مهارت خواندن و نوشتن در دانش آموزان ابتدایی است. کتابی که ایده «سه راه برای کتاب خواندن» را ابداع کرده است. این مفهوم مبتنی بر تحقیق گسترده‌ای درباره چگونگی یادگیری خواندن در کودکان کم سن و سال است.
من اخیراً با بوشمی صحبت کردم و او به من گفت که خواندن فقط درآوردن صدای واژه‌ها نیست، بلکه به فهمیدن داستان و پیوند دادن آن به زندگی و دنیای پیرامونتان هم مربوط می‌شود. افرادی که در خواندن قوی‌ترند، کسانی هستند که معنای متن را می‌فهمند.
و این امر برای بچه‌های کوچک شما، یعنی توجه بیشتر به تصویرها و استفاده کردن از آن‌ها برای نتیجه‌گیری یا برآورد تجربی اتفاق‌های داستان.
بوشی گفت: «فلسفه سه راه برای کتاب خواندن، بسیار ساده و انقلابی است، چون بسیاری از کودکان با این تصور به مدرسه می‌آیند که نمی‌دانند چگونه کتاب بخوانند. ولی می‌توانیم از همان روز اول مدرسه به آن‌ها بگوییم که تو می‌توانی بخوانی!»
بوشی گفت: «این پیام تنها برای کودکان مدرسه‌ای نیست. ما نوه سه‌ساله‌ای داریم که به مهدکودک می‌رود و کتاب‌ها را ورق می‌زند و به عکس‌های آن نگاه می‌کند و به او می‌گوییم: ببین داری کتاب می‌خوانی! داری عکس‌ها را می‌خوانی!»
البته، اغلب ما وقتی به کودکان و خواندن فکر می‌کنیم، بر خواندن واژگان تمرکز داریم. بنابراین، بیایید نگاه دقیق‌تری به دو روش دیگر کتاب خواندن کودکان بیندازیم.
روش‌های گوناگون کتاب خواندن برای کودکان
خواندن تصویرها
کودک سه‌ساله من دوست دارد کتاب‌های ابرقهرمانی را ورق بزند و آنچه را که می‌بیند با صدای بلند و سرزنده‌ای شرح دهد.
بوشی گفت: «این کار تظاهر به خواندن نیست. این نوع خواندن بخشی از کاری است که همه خوانندگان خوب انجام می‌دهند. ما بزرگ‌سالان به تصویرها، عکس‌ها، نمودارها، طرح‌های هندسی، جدول داده‌ها و شکلک‌ها، به‌عنوان قسمتی از خواندنمان نگاه می‌کنیم. این کار برایمان یکی از راه‌های جمع‌آوری اطلاعات است. این همان کاری است که عکس‌های کتاب‌های تصویری برای بچه‌ها انجام می‌دهد. تصویرها اطلاعات بیش‌تری درباره داستان به کودک می‌دهند.
بوشی گفت: «در کتاب‌های کودکان، تصویرها وظیفه انتقال معنا را به عهده‌دارند و جزییات بیش‌تری از داستان را ارائه می‌دهند که واژگان به‌خودی‌خود قادر به بیان آن نیستند؛ بنابراین، وقتی کودک نوپای شما کتابی را ورق می‌زند و درباره آنچه می‌بیند با شما صحبت می‌کند خوشحالی خود را بیان کنید. پیش‌ازاین که داستانی را با صدای بلند برای کودکان بخوانید، آن‌ها را تشویق کنید که باهم نگاهی به عکس‌های کتاب بیندازند و قبل از خواندن داستان، آن را از راه تصویرها مرور کنند؛ و به آن‌ها اجازه دهید که در بخش کودکان کتابخانه عمومی گشت بزنند و کتاب‌هایی پیدا کنند که برایشان چشم‌نواز است.»
خواندن داستان
بلند کتاب خواندن از راه‌های بی‌شماری به کودکانمان کمک می‌کند. این کار باعث ایجاد مهارت‌های خواندن می‌شود، رابطه پدرومادر و کودک را تقویت می‌کند و حس مثبتی را نسبت به کتاب در کودک می‌پروراند. وقتی برای کودکانمان با صدای بلند کتاب می‌خوانیم، توجه آن‌ها را به نوع دیگری از خواندن هم جلب می‌کنیم: بازخوانی داستان.
وقتی کودکان اتفاقات داستان را به زبان خودشان تعریف می‌کنند، فهم طرح اصلی داستان در آن‌ها قوت می‌گیرد، معلوم می‌شود که چه چیزهایی را جا انداخته‌اند و کم‌کم می‌فهمند که به‌طورکلی ریتم داستان‌ها چگونه است. تمام داستان‌ها آغاز، وسط و پایان دارند. تمام آن‌ها دارای شخصیت‌های داستانی و فضاسازی‌اند. در اغلب آن‌ها مشکلی وجود دارد که بایستی حل شود. وقتی کودکان ببینند که چطور داستان‌ها الگویی قابل پیش‌بینی دارند، بهتر می‌توانند از خودشان داستان بسازند و داستان‌هایشان را برای دیگران تعریف کنند.
بوشی پیشنهاد می‌کند وقتی خواندن داستانی را تمام می‌کنید، یا حتی موقع خواندن هر صفحه از کتاب، کمی مکث کنید و بگذارید کودکان از تصویرها برای بازگویی آنچه در داستان اتفاق افتاده استفاده کنند. این کار را به‌سادگی می‌توان با پرسیدن این پرسش‌ها انجام داد: «می توانی به من بگویی در این صفحه چه اتفاق‌هایی در حال رخ دادن است؟ چه می‌بینی؟» مثلا اگر دارید باهم کتاب شنل قرمزی را می‌خوانید، به تصویر نگاه کنید و بپرسید: «الان شنل قرمزی کجاست؟ دارد چه چیزی را می‌برد؟ دارد کجا می رود؟»
بوشی گفت: «تمام منظور ما از خواندن درک معنی است. اگر فقط در مرحله خواندن واژگان توقف کنید، کتاب نمی‌خوانید. خواندن، فهمیدن اتفاق‌هایی است که در داستان می‌افتد و این‌که داستان واقعاً درباره چیست. کتاب‌های تصویری برای این منظور بسیار ارزشمند هستند. در خانه ما، این سه روش کتاب خواندن کمک می‌کند تا زمان مطالعه خانواده در بچه‌های شش و سه‌ساله‌ام یکسان شود. دخترم این روزها شاید بتواند واژگانی را بخواند، اما برادر کوچکش هم پا به مسیر خواندن گذاشته است. وقتی باهم به عکس‌های کتاب نگاه می‌کنیم، هردوی آن‌ها مشاهده‌های مهمی دارند که می‌توانند باهم به اشتراک بگذارند و اغلب بر سر پیدا کردن جزییاتی که در تصویرها مخفی مانده باهم رقابت می‌کنند.»
بوشی می‌گوید که می‌خواهد تمام والدین و معلم‌ها بدانند که خواندن واقعی این است. خواندن تصویرها واقعیت است. بازگویی داستان‌ها واقعیت است و همان‌طور که کودکانمان را در آغوش می‌گیریم تا داستانی را باهم بخوانیم، می‌توانیم با اطمینان به آن‌ها بگوییم: «تو هم می‌توانی بخوانی.»
در پیوند با این مطلب بیشتر بخوانید:
