روز 21 مارس 2022 در کنفرانس مطبوعاتی سالانه‌ی «دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (ایبی)»، که پس از دو سال وقفه به سبب همه‌گیری کرونا سرانجام بار دیگر به صورت حضوری در نمایشگاه کتاب کودک بولونیا برگزار می‌شد، برندگان دومین دوره‌ی جایزه‌ی ترویجگر برجسته‌ی خواندن ایبی- آی‌رید IBBY-iRead (من می‌خوانم) اعلام شدند و این جایزه‌ی ارزش‌مندِ بین‌المللی به زهره قایینی از ایران و جین کرتس از ایالات متحده تعلق گرفت. هیات داوران در بیانیه‌ی اهدای جایزه‌ی ایبی- آی‌رید IBBY-iRead، این دو زن فوق‌العاده را نمونه‌هایی الهام‌بخش از ترویجگران کتابخوانی دانست که به ما نشان می‌دهند چگونه یک فرد می‌تواند تغییر ایجاد کند، به‌ویژه هنگامی که در کنار هم و با هم کار کنیم! این جایزه در سی‌وهشتمین همایش بین‌المللی IBBY که به میزبانی کشور مالزی در ۵-۸ سپتامبر ۲۰۲۲ (۱۴ تا ۱۷ شهریور ۱۴۰۱) برگزار خواهد شد به برندگان اهدا می‌شود.
جایزه‌ی ایبی- آی‌رید که «بنیاد آی‌رید شنژن» با همکاری «دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان (ایبی)» برای قدردانی از ترویجگران تاثیرگذار کتابخوانی در گستره‌ی جهانی بنیاد گذاشته است، هر دو سال یک بار به دو ترویجگر برجسته‌ی خواندن اهدا می‌شود. شاخه‌های ملی ایبی در کشورهای مختلف جهان مسئولیت معرفی نامزدهای این جایزه به هیات مدیره‌ی دفتر بین‌المللی را برعهده دارند و هیات داورانی متشکل از شماری از کارشناسان عضو هیات مدیره‌ی این دفتر پس از بررسی نامزدهای معرفی شده، برندگان این جایزه را برمی‌گزینند.
در سال 2022، 14 ترویجگر از 13 کشور برای دریافت این جایزه با هم رقابت می‌کردند. زهره قایینی تنها نامزدی بود که از سوی دو نهاد معتبر بین‌المللی برای دریافت این جایزه معرفی شده بود: شورای کتاب کودک، به‌عنوان شاخه‌ی ملی ایبی در ایران، و شاخه‌ی ملیِ ایبی در کشور کانادا زهره قایینی را شایسته‌ی دریافت این جایزه تشخیص داده و به عنوان نامزد به دفتر بین‌المللی کتاب برای نسل جوان معرفی کرده بودند. این پژوهش‌گر و ترویجگر ادبیات کودکان در سال 2020 نیز از سوی ایبی کانادا برای دریافت نخستین دوره‌ی این جایزه معرفی شده و در فهرست 18 ترویجگر برجسته‌ی نامزد دریافت این جایزه قرار گرفته بود.
جایزه‌ی ترویجگر برجسته خواندن ایبی- آی رید IBBY-iRead مشوق افرادی است که با کاوش‌گری، خلاقیت و احساس مسئولیت، در راستای هرچه دسترس‌پذیرتر کردن کتاب و پرورش عشق به خواندن در میان کودکان فعالیت می‌کنند. این فعالیت‌ها می‌تواند اقداماتی چون ایجاد پروژه‌های کتابخوانی و اجرای فعالیت‌های پویا در این پروژه‌ها، ترویج مؤثر خواندن و راهبردهایی در این راستا، و حمایت از حق کودکان برای خواندن باشد. برندگان این جایزه بر مبنای معیارهایی چون تداوم کار، اثربخشی، تعهد به خیر مشترک اجتماعی، نوآوری و الهام‌بخش بودن برگزیده می‌شوند.
زهره قایینی مدرس، نویسنده و پژوهش‌گر در گستره‌ی فرهنگ و تاریخ کودکی، از پایه‌گذاران «موسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان»، یکی از دو نویسنده‌ی اصلی مجموعه‌ی ده جلدی «تاریخ ادبیات کودکان» و نویسنده‌ی کتاب «تصویرگری کتاب‌های کودکان»، و کتاب تازه منتشر شده‌ی «سواد شکوفایی» است. او که در حال حاضر مدیریت مؤسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان را بر عهده دارد، با راهاندازی و هدایت برنامه‌ی «با من بخوان»، رویکردی هدف‌مند، روش‌مند، و روزآمد به ترویج کتابخوانی را در ایران گسترش داده است. برگزیده شدن او به عنوان ترویجگر برجسته‌ی جهانی بار دیگر نشان می‌دهد که می‌توان ترویج کتابخوانی را از کاری پراکنده و بی‌برنامه به فرهنگ‌سازی و کاری جمعی برنامه‌ریزی‌شده سوق داد، الگویی برای ترویج در شرایط دشوار آفرید، و زندگی کودکان را از این طریق دگرگون کرد.
«با من بخوان» برنامه‌ای برای ترویج کتابخوانی با کودکان خانواده‌های کم‌درآمد، کودکان محروم و کودکان در بحران است. هدف این برنامه رساندن کتاب‌های مناسب و باکیفیت به دست این گروه از کودکان و نوجوانان است که در وضعیت معمول زندگی به کتاب‌های باکیفیت دسترسی ندارند. «با من بخوان» برای تحقق این شعار که «همه کودکان حق دارند کتاب‌های باکیفیت بخوانند» از سال ۱۳۸۹ آغاز و در نقاط مختلف ایران اجرا شده است. این برنامه بر تقویت سواد پایه از راه ادبیات و سهیم شدن کتاب با کودکان و نوجوانان با روش بلندخوانی تمرکز دارد که با گفت‌وگو و انجام فعالیت‌های خلاق هنری در پیوند با کتاب، برای تاثیرگذاری عمیق‌تر و ایجاد لذت، شوق خواندن و برانگیختن انگیزش‌های زیبایی‌شناختی و معنایی کتاب همراه می‌شود. «با من بخوان» بر اساس این هدف و رویکرد، افزون بر گزینش آگاهانه‌ی کتاب‌های مناسب و باکیفیت و رساندن آن به دست کودکان مناطق محروم، می‌کوشد با برگزاری کارگاه‌های گوناگون، مربیان و آموزگاران و کتابداران را در حوزه‌ی ادبیات کودک، سوادآموزی، و کتابداری توان‌مند سازد. برنامه‌ی «با من بخوان» که از سوی نیکوکاران پشتیبانی می‌شود تاکنون بیش از 100 کتابخانه‌ی کودک‌محور در سراسر ایران تاسیس کرده است، صدهاهزار کودک از امکانات این برنامه بهره‌مند شده‌اند و ده‌ها هزار آموزگار، مربی، کتابدار و ترویجگر داوطلب در این مسیر آموزش دیده‌اند.
موسسه‌ی پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان و برنامه‌ی «با من بخوان» همچنین با نیازسنجی و بررسی خلاءهای موجود در حوزه‌ی ادبیات کودکان و سوادآموزی، انتشار کتاب‌هایی در چارچوب ترویج خواندن را در دستور کار خود قرار داده و تا کنون آثار بسیاری برای کودکان و نوجوانان و بزرگ‌سالان ترجمه، تالیف و منتشر کرده است و عنوان‌هایی دیگر را نیز در دست بررسی و انتشار دارد.
«با من بخوان» در سال ۲۰۱۶ برنده‌ی جایزه‌ی آساهی ـ ایبی، برجسته‌ترین و معتبرترین جایزه ترویج کتابخوانی در جهان شد. همچنن این برنامه از سال 2017 تاکنون پنج بار پیاپی از سوی چند نهاد بین‌المللی نامزد دریافت جایزه‌ی یادبود آسترید لیندگرن (جایزه آلما)، بزرگ‌ترین جایزه‌ی ادبیات کودکان و نوجوانان و دومین جایزه بزرگ ادبیات در جهان، شده است.
جین کرتس، دیگر برنده‌ی ایبی- آی‌رید 2022، 25 سال گذشته را صرف کمک به توسعه‌ی کار نویسندگان و تصویرگران بومی در اتیوپی - به چندین زبان - کرده و هم‌زمان از طریق آموزش آموزگاران و کتابداران، زیرساختی برای انتشار کتاب و گسترش آن به وجود آورده است. او یکی از بنیانگذاران بنیاد Ethiopia Reads (اتیوپی می‌خواند) است که هدف آن راهاندازی کتابخانه‌ها برای حمایت از توسعه سوادآموزی در اتیوپی است.
بیش‌تر بخوانید
اطلاعیه شورای کتاب کودک درباره‌ی دلایل معرفی قایینی به عنوان نامزد جایزه آی‌رید 2022
فیلم کنفرانس مطبوعاتی ایبی و اعلام جوایز ایبی در نمایشگاه بولونیا
معرفی جایزه‌ی ایبی آی‌رید و معیارهای آن
کتاب‌های تالیفی زهره قایینی
کتاب‌های ترجمه شده توسط زهره قایینی
